ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતા, ભારતીય ન્યાય સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ 1 જુલાઈથી દેશમાં અમલમાં આવશે. કેન્દ્ર સરકારે શનિવારે આ અંગે એક નોટિફિકેશન બહાર પાડ્યું છે. આ ત્રણેય કાયદાઓને ગયા વર્ષે 21 ડિસેમ્બરે સંસદની મંજૂરી મળી હતી અને રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ 25 ડિસેમ્બરે તેમની મંજૂરી આપી હતી.
કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય દ્વારા જારી કરાયેલી સમાન ત્રણ સૂચનાઓ અનુસાર, નવા કાયદાની જોગવાઈઓ 1 જુલાઈથી અમલમાં આવશે. આ કાયદા અનુક્રમે સદીઓ જૂના ભારતીય દંડ સંહિતા, ફોજદારી કાર્યવાહી સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ 1872નું સ્થાન લેશે. આ ત્રણેય કાયદાઓનો ઉદ્દેશ્ય વિવિધ ગુનાઓ અને તેમની સજાઓને વ્યાખ્યાયિત કરીને દેશમાં ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીને સંપૂર્ણપણે બદલવાનો છે.
નવા કાયદાઓનો ઉદ્દેશ્ય આતંકવાદની સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા આપવાનો, રાજદ્રોહને નાબૂદ કરી કેટલાક ફેરફારો સાથે રાજ્ય વિરુદ્ધના અપરાધો માટે નવી સેક્શન રજુ કરવી, અને બ્રિટિશ યુગના ઘણા કાયદાઓને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખવાનો છે.
સંસદના શિયાળુ સત્રમાં પસાર કરવામાં આવ્યુ હતું. .
આ ત્રણ કાયદા અંગે સરકારે ગયા વર્ષે સંસદના ચોમાસુ સત્ર દરમિયાન બિલ રજૂ કર્યું હતું. સંસદમાં રજૂ કર્યા બાદ તેને ગૃહ મામલાની સંસદીય સ્થાયી સમિતિને પણ મોકલવામાં આવ્યું હતું.. સમિતિ દ્વારા કરવામાં આવેલી અનેક ભલામણોને સામેલ કર્યા બાદ તેને સંસદના શિયાળુ સત્રમાં પસાર કરવામાં આવ્યુ હતું. .
નવા કાયદાના મહત્વના મુદ્દા
1- ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, 2023: ભારતીય દંડ સંહિતા, 1860નું સ્થાન લેશે. રાજદ્રોહ દૂર કરવામાં આવ્યો છે પરંતુ અલગતાવાદ, વિદ્રોહ અને ભારતની સાર્વભૌમત્વ, એકતા અને અખંડિતતા વિરુદ્ધ કામ કરનાર વ્યક્તિઓને સજા કરવા માટે નવી જોગવાઈ દાખલ કરવામાં આવી છે. સગીરો પર ગેંગ રેપ અને મોબ લિંચિંગ માટે મૃત્યુદંડની જોગવાઈ છે.
2- ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા, 2023: તે CrPC, 1973નું સ્થાન લેશે. જેમાં કેસોની તપાસ, સુનાવણી અને ચર્ચા પૂર્ણ થયાના 30 દિવસમાં નિર્ધારિત સમયમાં નિર્ણય આપવાની જોગવાઈ છે. જાતીય સતામણી પીડિતાના નિવેદનોનું વીડિયો રેકોર્ડિંગ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે. આ સાથે ગુનામાં સંડોવાયેલા જણાયા બાદ મિલકત જપ્ત કરવાની નવી જોગવાઈ ઉમેરવામાં આવી છે.
3- ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 2023: આ કાયદો ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1872નું સ્થાન લેશે. કોર્ટમાં રજૂ કરાયેલ અને સ્વીકાર્ય પુરાવાઓમાં ઇલેક્ટ્રોનિક અથવા ડિજિટલ રેકોર્ડ્સ, ઇમેઇલ્સ, સર્વર લોગ્સ, કમ્પ્યુટર્સ, સ્માર્ટફોન, લેપટોપ, SMS, વેબસાઇટ્સ, સ્થાનિક પુરાવા, મેઇલ, ઉપકરણોમાંથી સંદેશાઓનો સમાવેશ થાય છે. કેસ ડાયરી, એફઆઈઆર, ચાર્જશીટ અને ચુકાદા સહિત તમામ રેકોર્ડ ડિજીટલ કરવામાં આવશે. ઇલેક્ટ્રોનિક અથવા ડિજિટલ રેકોર્ડ્સમાં પેપર રેકોર્ડ્સ જેવી જ કાનૂની અસર, માન્યતા અને અમલીકરણ હોવું જોઈએ.
ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 106(2)ને સ્થગિત રાખવામાં આવી છે
BNS ની કલમ 106(2) - પોલીસ/મેજિસ્ટ્રેટને જાણ કર્યા વિના બેદરકારીપૂર્વક ડ્રાઇવિંગ અને ભાગી જવાથી મૃત્યુ માટે 10 વર્ષ સુધીની સજાની જોગવાઈ હવે લાગુ થશે નહીં. કેન્દ્ર દ્વારા ગયા મહિને ટ્રક ડ્રાઈવર એસોસિએશનોને આપવામાં આવેલી ખાતરી મુજબ, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 106(2)ને સ્થગિત રાખવામાં આવી છે.
