રાજ્યસભા ચૂંટણી / શું છે આ ઓપન બેલેટ સિસ્ટમ? જેનો રાજ્યસભાની ચૂંટણીમાં કરાય છે ઉપયોગ, વિજય માલ્યા સાથે છે કનેક્શન

Rajya Sabha Election 2024 : રાજ્યસભા ચૂંટણીના પરિણામો મંગળવારે મોડી સાંજે આવ્યા બાદ ફરી એકવાર ભાજપની તરફેણમાં આવેલા પરિણામોએ લોકસભા ચૂંટણીની લડાઈ આસાન બનાવી દીધી છે. અન્ય પક્ષોના ધારાસભ્યોના ક્રોસ વોટિંગે પણ ભાજપની જીતમાં ફાળો આપ્યો હતો. રાજ્યસભાની ચૂંટણી માટે કોઈ ગુપ્ત મતદાન નથી થતું પણ દરેક પક્ષના ધારાસભ્યએ પોતાનો મત મતપેટીમાં નાખતા પહેલા પક્ષના અધિકૃત એજન્ટને બતાવવો પડે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે રાજ્યસભાની ચૂંટણીમાં ઓપન બેલેટનો પાયો ક્યારે નાખવામાં આવ્યો હતો.  

રાજ્યસભાની ચૂંટણીમાં હિમાચલ પ્રદેશમાં 9 ધારાસભ્યો (6 કોંગ્રેસ અને 3 અપક્ષ)એ ખેલ કરી નાખ્યો અને 25-40ની મેચ 34-34થી ટાઈ થઈ હતી. જોકે અંતે ભાજપનો વિજય થયો. ઉત્તર પ્રદેશમાં પણ આવી જ સ્થિતિ જોવા મળી હતી. સપાના ધારાસભ્યોએ ભાજપની તરફેણમાં મતદાન કર્યું. પરંતુ શું ક્રોસ વોટિંગ વખતે સંબંધિત પક્ષને બિલકુલ ખબર ન હતી ? જ્યારે રાજ્યસભાની ચૂંટણી માટે કોઈ ગુપ્ત મતદાન નથી. દરેક પક્ષના ધારાસભ્યએ પોતાનો મત મતપેટીમાં નાખતા પહેલા પક્ષના અધિકૃત એજન્ટને બતાવવો પડશે.

શું છે આ ઓપન બેલેટ સિસ્ટમ ?
રાજ્યસભાની ચૂંટણી માટે કોઈ ગુપ્ત મતદાન નથી. રાજ્યસભાની ચૂંટણીઓ ઓપન બેલેટ સિસ્ટમથી થાય છે. દરેક પક્ષના ધારાસભ્યએ પોતાનો મત મતપેટીમાં નાખતા પહેલા પક્ષના અધિકૃત એજન્ટને બતાવવો પડશે. જો કોઈ ધારાસભ્ય તેના પક્ષના અધિકૃત એજન્ટ સિવાય અન્ય કોઈ એજન્ટને બેલેટ પેપર બતાવે છે તો તે મત અમાન્ય થઈ જાય છે. આ સિવાય જો તે પોતાના પક્ષના એજન્ટને બેલેટ પેપર નહીં બતાવે તો તેનો મત પણ રદ થઈ જાય છે.

વિજય માલ્યા સાથે છે સીધો સંબંધ
22 વર્ષ પહેલા 2002માં દારૂના વેપારી વિજય માલ્યા કોંગ્રેસ અને જનતા દળ (સેક્યુલર)ના સમર્થનથી કર્ણાટકમાંથી સ્વતંત્ર સાંસદ તરીકે રાજ્યસભામાં ચૂંટાયા હતા. ત્યારબાદ તેઓ સુબ્રમણ્યમ સ્વામીની જનતા પાર્ટીમાં જોડાયા અને પાર્ટીના કાર્યકારી અધ્યક્ષ તરીકે પણ નિયુક્ત થયા. જોકે, સ્વામીએ તેમને 2010માં BJP અને JD(S)ના સમર્થનથી રાજ્યસભામાં ફરીથી ચૂંટાયા બાદ પદ પરથી હટાવ્યા હતા.

જાણો કઈ સરકારમાં લાવવામાં આવી હતી ઓપન બેલેટ સિસ્ટમ ? 
તત્કાલીન અટલ સરકાર એટલે કે NDA લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમમાં સુધારો કરવા માટેનું બિલ સફળતાપૂર્વક આગળ વધાર્યું અને ઓપન બેલેટ સિસ્ટમ રજૂ કરી. તેની અસર એ હતી કે, સાંસદ અથવા ધારાસભ્ય વતી બેલેટ પેપર બેલેટ બોક્સમાં દાખલ કરવામાં આવે તે પહેલાં રાજકીય પક્ષના અધિકૃત એજન્ટોએ બતાવવું પડશે કે તેઓએ કોને મત આપ્યો છે. આ પછી જ તેમને મતદાન કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે. જો તે બેલેટ પેપર બતાવવાનો ઇનકાર કરશે તો તેને અમાન્ય કરવામાં આવશે, આમ તેને પક્ષના અધિકૃત એજન્ટને બતાવવાની ફરજ પડશે.

ઓપન બેલેટ સિસ્ટમને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકરાઈ પણ....
જોકે એ વખતે આ ઓપન બેલેટ સિસ્ટમને કુલદીપ નય્યર દ્વારા સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવી હતી. અહીં એવો આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો હતો કે, તે મતદારની અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાનું ગળું દબાવી દે છે, જે લોકશાહીના મૂળમાં છે. જોકે તત્કાલીન ચીફ જસ્ટિસ વાય.ના.સભરવાલની આગેવાની હેઠળની પાંચ ન્યાયાધીશોની બેન્ચે 22 ઓગસ્ટ, 2006ના રોજ 'ઓપન બેલેટ' સિસ્ટમની બંધારણીય માન્યતાને સર્વસંમતિથી સમર્થન આપ્યું હતું. આ સાથે કહ્યું કે, જો ગુપ્તતા ભ્રષ્ટાચારનો સ્ત્રોત બની જાય છે, તો સૂર્યપ્રકાશ અને પારદર્શિતા તેને દૂર કરવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. ત્યારે કોર્ટે કહ્યું હતું કે, રાજ્યસભાની ચૂંટણીની સરખામણી સામાન્ય ચૂંટણી સાથે કરી શકાય નહીં. 

સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં  મતદારોએ તેમના મતની જાણ થઈ જશે અથવા તેમની સામે બદલો લેવામાં આવશે તેવા ભય વિના, ગુપ્ત રીતે મતદાન કરવાનું હોય છે. ત્યાં કોઈ પક્ષ સાથે જોડાણ નથી અને તેથી ચૂંટણી સંપૂર્ણપણે મતદારની ઇચ્છા પર આધારિત છે. રાજ્યસભાની ચૂંટણીમાં આવું થતું નથી કારણ કે મતદારો વિધાનસભાના ચૂંટાયેલા સભ્યો છે જેઓ પોતે પક્ષ સાથે જોડાયેલા છે. નાણાં અને ગુંડાગીરીના આધારે રાજકીય પક્ષો વચ્ચે વિભાજન અને પક્ષપલટાને રોકવા માટે, સંસદે આ રાજકીય અનિષ્ટ સામે લડવા માટે પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો ઘડ્યો છે.

વધુ વાંચો: જાણો શું છે આ RPAની કલમ 102? જેનો પ્રથમ વાર રાજ્યસભા ચૂંટણીમાં કરાયો ઉપયોગ અને કોંગ્રેસ...! 

સાંસદ કે ધારાસભ્યને ગેરલાયક ઠેરવવાની જોગવાઈ
અહીં સૌથી મોટી વાત એ છે કે, આ કાયદામાં સાંસદ કે ધારાસભ્યને ગેરલાયક ઠેરવવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. જો તે તેના પક્ષની સૂચનાઓ વિરુદ્ધ મતદાન કરે છે અથવા મતદાનથી દૂર રહે છે. આનો સીધો અર્થ એ થયો કે, રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી સિવાય સાંસદ કે ધારાસભ્ય સંસદમાં કોઈ પણ મુદ્દા પર પોતાના અંતરાત્માના આધારે મતદાન કરી શકે નહીં. જોકે રાજ્યસભાની ચૂંટણીમાં પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો લાગુ પડતો નથી. પાર્ટી લાઇનની વિરુદ્ધ જવાનો ટ્રેન્ડ અન્ય દેશોમાં પણ જોવા મળ્યો છે. પરંતુ ભારતમાં રાજ્યસભાની ચૂંટણી એ એક કોયડો બનીને રહી ગયો છે જેને ઉકેલવો મુશ્કેલ છે.

VTV Gujarati Newsની તમામ અપડેટ સૌથી પહેલા મેળવવા માટે અમારી WhatsApp ચેનલ ફોલો કરો