વિવાદ / પુતિન સામે ધરપકડ વૉરંટથી રોષે ભરાયું રશિયા: કહ્યું જોઈએ છે કોનામાં છે આટલી તાકાત!

• ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ દ્વારા પુતિન માટે ધરપકડ વોરંટ જારી 
• યુક્રેનમાં યુદ્ધ અપરાધો માટે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ ધરપકડ વોરંટ જારી 
• રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલયે કહ્યું, જોઈએ છે કોનામાં છે આટલી તાકાત!
• વોરંટ પછી પુતિન સામે વધુ મુશ્કેલ પડકારો આવવાના: યુક્રેન

ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (ICC) એ શુક્રવારે યુક્રેનમાં યુદ્ધ અપરાધો માટે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન માટે ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું છે. કોર્ટે કહ્યું- પુતિને યુક્રેનમાં યુદ્ધ અપરાધ કર્યા છે. તે યુક્રેનિયન બાળકોના અપહરણ અને દેશનિકાલના ગુના માટે જવાબદાર છે. જોકે, રશિયાએ યુદ્ધ અપરાધોના આરોપોને નકારી કાઢ્યા છે. ક્રેમલીન એટલે કે રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલય દ્વારા આ બાબતે પ્રતિક્રિયા આપતા જણાવ્યું છે કે, અમે આ આદેશને માન્યતા નથી આપતા. જોઈએ છે કોનામાં છે આટલી તાકાત! આ તરફ યુક્રેને પણ વોરંટનો જવાબ આપ્યો છે. યુદ્ધગ્રસ્ત દેશે કહ્યું કે આ તો માત્ર શરૂઆત છે. વોરંટ પછી પુતિન સામે વધુ મુશ્કેલ પડકારો આવવાના છે. 

ICCના આ ધરપકડ વોરંટને લઈને રશિયાની પ્રતિક્રિયા પણ સામે આવી છે. વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે, રશિયા  ICCનું સભ્ય નથી. રશિયાએ ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટના આરોપોને નકારી કાઢ્યા છે. રશિયાએ કહ્યું કે, આ ધરપકડ વોરંટ 'નજીવી' અને 'અસ્વીકાર્ય' છે. રશિયાના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિમિનલ કોર્ટ (ICC) દ્વારા રશિયન રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટનો દેશ માટે "કાનૂની દૃષ્ટિકોણથી કોઈ અર્થ નથી" કારણ કે રશિયા ICC સંધિનું બિન-સહભાગી સભ્ય હતું. 2016 થી દૂર થઈ ગયો હતો."

શું કહ્યું  વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ ? 
પુતિન સામેના વોરંટને નકારી કાઢતા વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા મારિયા ઝાખારોવાએ કહ્યું, રશિયા આંતરરાષ્ટ્રીય ફોજદારી અદાલતના રોમ કાનૂનનું સભ્ય નથી અને તેના હેઠળ કોઈ જવાબદારી સહન કરતું નથી. રશિયા આ સંસ્થાને સહયોગ કરતું નથી. તેમણે કહ્યું કે, આંતરરાષ્ટ્રીય કોર્ટ ઓફ જસ્ટિસ તરફથી ધરપકડનું વોરંટ અમારા માટે કાયદાકીય રીતે રદબાતલ ગણાશે. 

ટોયલેટ પેપર સાથે કરાઇ તુલના 
રશિયાના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ અને રશિયાની સુરક્ષા પરિષદના ઉપાધ્યક્ષ દિમિત્રી મેદવેદેવે પુતિન માટે ICCના ધરપકડ વોરંટની સરખામણી ટોયલેટ પેપર સાથે કરી હતી. આ અંગે મેદવેદેવે ટ્વિટર પર લખ્યું, "આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિમિનલ કોર્ટે વ્લાદિમીર પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું છે. ટોયલેટ પેપર ઈમોજી સાથે જણાવવાની જરૂર નથી કે આ કાગળનો ઉપયોગ ક્યાં કરવો જોઈએ."

The International Criminal Court has issued an arrest warrant against Vladimir Putin. No need to explain WHERE this paper should be used🧻.

— Dmitry Medvedev (@MedvedevRussiaE) March 17, 2023

તો શું આ કારણે ધરપકડ વોરંટ? 
ICCએ શુક્રવારે યુક્રેનિયન બાળકોને રશિયા મોકલવાની કથિત યોજના માટે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ અને રશિયન અધિકારી મારિયા અલેકસેવેના લ્વોવા-બેલોવા વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું હતું. લીડેન યુનિવર્સિટીમાં જાહેર આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાના સહાયક પ્રોફેસર, સેસિલી રોઝ કહે છે કે જ્યાં સુધી રશિયામાં શાસન પરિવર્તન ન થાય ત્યાં સુધી, પુતિન યુદ્ધ અપરાધો માટે ટ્રાયલ ઊભા થવાની શક્યતા નથી.

પુતિનની ધરપકડ થઈ શકે? 
આ સવાલ ICCના પ્રોસિક્યુટર કરીમ ખાનને પૂછવામાં આવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું, 'ICC પાસે કોઈ દેશના નેતા કે કોઈ વ્યક્તિની ધરપકડ કરવાની સત્તા નથી. કારણ કે તેની પાસે પોતાનું કોઈ પોલીસ દળ નથી. આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અનુસાર, ICC કોઈપણ દેશના નેતાને દોષિત ઠેરવી શકે છે, તેમની વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કરી શકે છે, પરંતુ તે તેમની ધરપકડ કરવા માટે વિશ્વભરના દેશો પર નિર્ભર કરે છે. આવી સ્થિતિમાં પુતિનની ધરપકડ બે જ રીતે થઈ શકે છે. પ્રથમ - પુતિનનું પ્રત્યાર્પણ થવું જોઈએ, બીજું - રશિયાની બહારના કોઈપણ દેશમાં ધરપકડ થવી જોઈએ. 

ICCના પ્રોસિક્યુટર કરીમ ખાને જણાવ્યું હતું કે, આઈસીસી કોર્ટ આ મામલે તેના સભ્ય દેશો પર દબાણ લાવી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ પુતિનની મુલાકાતો પર તેની અસર ચોક્કસપણે થશે. પરંતુ એવું નથી કે સભ્ય દેશો સંપૂર્ણપણે ICCના દબાણમાં આવી જશે. આ પહેલા પણ આવા અનેક કિસ્સા સામે આવી ચૂક્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, ICCએ સુદાનના ભૂતપૂર્વ નેતા ઓમર અલ-બશીર વિરુદ્ધ પણ વોરંટ જારી કર્યું હતું. આમ છતાં ઉમર દક્ષિણ આફ્રિકા, જોર્ડન સહિત ઘણા ICC સભ્ય દેશોના પ્રવાસમાં સફળ રહ્યો હતો. 2019માં સત્તા પરથી હટાવવામાં આવ્યા હોવા છતાં સુદાને હજુ સુધી તેને ICCને સોંપ્યો નથી. 
 
ICCએ શું કહ્યું? 
ICCએ કહ્યું કે તેની પાસે માનવા માટે વાજબી આધાર છે કે, પુતિને માત્ર આ ગુનાઓ જ કર્યા નથી, પરંતુ તેમાં અન્ય લોકોને પણ મદદ કરી હતી. કોર્ટે કહ્યું, બાળકોના અપહરણને રોકવા માટે પુતિને પોતાના અધિકારોનો ઉપયોગ કર્યો નથી. તેઓએ બાળકોને દેશનિકાલ કરતા અન્ય લોકોને રોક્યા ન હતા, પગલાં લીધા ન હતા. 24 ફેબ્રુઆરી 2022ના રોજ પુતિને યુક્રેન પર હુમલો કર્યો. તેના થોડા સમય બાદ ICC પ્રોસીક્યુટર કરીમ ખાને યુક્રેનમાં સંભવિત યુદ્ધ અપરાધો, માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓ અને નરસંહારની તપાસ શરૂ કરી. બંને દેશો વચ્ચે હજુ પણ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે.

એક અહેવાલ મુજબ રશિયાના બાળ અધિકાર કમિશનર મારિયા લ્વોવા-બેલોવા વિરુદ્ધ પણ ધરપકડ વોરંટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. રશિયન સૈનિકો પર યુદ્ધની શરૂઆતથી ઘણી વખત યુક્રેનિયન બાળકોનું અપહરણ કરવાનો આરોપ છે. રશિયાએ આ આરોપોને નકારી કાઢ્યા છે પરંતુ બાળકોને રશિયા મોકલવામાં આવી રહ્યા હોવાનો ક્યારેય ઈન્કાર કર્યો નથી. મારિયા લ્વોવા-બેલોવાએ હંમેશા રશિયાના આ કાર્યને દેશભક્તિ અને માનવતાવાદી પ્રયાસ તરીકે વર્ણવ્યું છે. તેઓ કહે છે કે રશિયન પરિવારો યુદ્ધ દ્વારા બેઘર બનેલા યુક્રેનિયન બાળકોને દત્તક લઈ રહ્યા છે.

શું છે યુદ્ધ અપરાધ?

• યુદ્ધ માટે કેટલાક નિયમો પણ છે, આ નિયમો જીનીવા કન્વેન્શન, હેગ કન્વેન્શન અને અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાઓ અને કરારો હેઠળ બનાવવામાં આવ્યા છે.
• યુદ્ધના ગુનાઓ એ યુદ્ધના કાયદાઓનું ઉલ્લંઘન છે, જેમાં નાગરિકોની ઇરાદાપૂર્વક હત્યા અથવા યુદ્ધના કેદીઓની ઇરાદાપૂર્વક હત્યા, ત્રાસ, બંધક બનાવવું, નાગરિક સંપત્તિનો અવિચારી વિનાશ, યુદ્ધ દરમિયાન જાતીય હિંસા, લૂંટફાટ અને બાળકોની ભરતીનો સમાવેશ થાય છે. સૈન્ય. નરસંહાર વગેરે જેવા ગુનાઓ.
• યુએન અનુસાર, યુદ્ધના નિયમો પ્રથમ 20મી સદીની શરૂઆતમાં ઘડવામાં આવ્યા હતા. આ નિયમો 1899 અને 1907ના હેગ સંમેલનો અને જીનીવા સંમેલનો દ્વારા 1864 થી 1949 દરમિયાન કરવામાં આવેલી ચાર સંધિઓ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવ્યા હતા.
• જ્યાં હેગ કન્વેન્શન યુદ્ધના સમયમાં કેટલાક ઘાતક શસ્ત્રો જેમ કે એન્ટિ-પર્સનલ લેન્ડમાઈન અને રાસાયણિક અથવા જૈવિક શસ્ત્રો વગેરેના ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકે છે, જિનીવા સંમેલન યુદ્ધ દરમિયાન કરવામાં આવેલા યુદ્ધ અપરાધો માટે નિયમો નક્કી કરે છે.