પુણ્યતિથિ / કોણ હતા આ ક્રાંતિકારી? જેમની અસ્થિ ખુદ PM મોદીએ ખભે ઉપાડેલી, ધરાવે છે ગુજરાત સાથે નાતો

Shyamji Krishna Varma : આજે આપણાં ગુજરાતના એક એવા ક્રાંતિકારીની પુણ્યતિથિ છે કે જેમની અસ્થિ ખુદ PM મોદીએ ખભે ઉપાડી હતી. આ ક્રાંતિકારીનું નામ છે હતા શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા. અંગ્રેજોના ગઢ ગણાતા લંડનમાં શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માએ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની જ્યોત પ્રગટાવી હતી. દેશને આઝાદ કરાવનારા ક્રાંતિકારીઓમાં આજે તેમનું નામ આગળની હરોળમાં લેવામાં આવે છે, પરંતુ તેમની એક ઈચ્છા પૂરી કરવામાં આપણને વર્ષો લાગ્યા. વાસ્તવમાં શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માનું 30 માર્ચ 1930ના રોજ જીનીવામાં અવસાન થયું હતું અને તેમની અંતિમ ઈચ્છા હતી કે, આઝાદી પછી તેમની અસ્થિઓ ભારત લાવવામાં આવે. આવું પણ થયું અને 2003માં ગુજરાતના CM હતા ત્યારે નરેન્દ્ર મોદી પોતે જ જીનીવાથી અસ્થી લઈને આવ્યા હતા.  

માંડવી શહેરમાં થયો હતો શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માનો જન્મ 
શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માનો જન્મ 4 ઓક્ટોબર, 1857ના રોજ ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લાના માંડવી શહેરમાં થયો હતો. તેઓ સંસ્કૃત તેમજ અન્ય ભાષાઓના નિષ્ણાત હતા. અભ્યાસ પૂરો કર્યા બાદ તેમણે ભારતના ઘણા રાજ્યોના દિવાન તરીકે કામ કર્યું. પછી ખાસ કરીને સંસ્કૃતના ગહન અભ્યાસે ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીમાં આ જ વિષયના પ્રોફેસર મોનીયર વિલિયમ્સનું ધ્યાન ખેંચ્યું. આ કારણે તેઓ ઓક્સફર્ડમાં અંગ્રેજી ભણાવવા વિદેશ ગયા અને ત્યાં સ્વતંત્રતા સંગ્રામની જ્યોત પ્રજ્વલિત કરી.

લંડનમાં ઈન્ડિયન હોમ રૂલ સોસાયટીની રચના
બાલ ગંગાધર તિલક, સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતી અને હર્બર્ટ સ્પેન્સરથી પ્રભાવિત, શ્યામજીએ લંડનમાં ઈન્ડિયન હોમ રૂલ સોસાયટી, ઈન્ડિયા હાઉસ અને ધ ઈન્ડિયન સોશિયોલોજિસ્ટ જેવી સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી. ઈન્ડિયન હોમ રૂલ સોસાયટી અને ઈન્ડિયા હાઉસે બ્રિટિશ દેશમાં એટલે કે બ્રિટનમાં યુવાનોને ભારતમાં શાસન કરતા બ્રિટિશરો વિરુદ્ધ ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરવા પ્રેરણા આપી. ભારતીય હોમ રૂલ સોસાયટી દ્વારા જ શ્યામજી અને અન્ય ક્રાંતિકારીઓએ ભારતમાં બ્રિટિશ શાસનની ટીકા કરવાનું શરૂ કર્યું.

Paying homage to the great Shyamji Krishna Varma on his Punya Tithi. A stalwart of the Indian independence movement, his indomitable spirit and commitment to the cause of freedom will never be forgotten. His establishment of the India House served as a cradle for the freedom…

— Narendra Modi (@narendramodi) March 30, 2024

બોમ્બે આર્ય સમાજના પ્રથમ પ્રમુખ શ્યામજીની પ્રેરણાથી જ વીર સાવરકર લંડનમાં ઈન્ડિયા હાઉસના સભ્ય બન્યા હતા. કહેવાય છે કે, શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માએ કાયદાનો અભ્યાસ પણ કર્યો હતો અને લંડનમાં બેરિસ્ટર તરીકે પણ જાણીતા હતા. 1905માં બ્રિટિશ સરકાર વિરુદ્ધ લખવા બદલ તેમના પર રાજદ્રોહનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો અને પ્રેક્ટિસ કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો. જોકે લંડનમાં બેરિસ્ટર્સ અને ન્યાયાધીશો માટેના ચાર વ્યાવસાયિક સંગઠનોમાંથી એક ઇનર ટેમ્પલની માનનીય સોસાયટીની ગવર્નિંગ કાઉન્સિલ, પાછળથી જણાવ્યું હતું કે, શ્યામજીના કેસની સંપૂર્ણ ન્યાયી સુનાવણી થઈ નથી અને 2015 માં આંતરિક મંદિર દ્વારા તેમને મરણોત્તર સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.  

પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન જીનીવા ગયા
શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માએ તેમના ચળવળનો આધાર ઇંગ્લેન્ડથી પેરિસમાં સ્થાનાંતરિત કર્યો પરંતુ સ્વતંત્રતા સંગ્રામ ચાલુ રાખ્યો. જ્યારે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ શરૂ થયું ત્યારે તેઓ સ્વિટ્ઝર્લેન્ડના જીનીવા ગયા અને બાકીનું જીવન ત્યાં જ વિતાવ્યું. 30 માર્ચ 1930ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. તેમની છેલ્લી ઈચ્છા હતી કે દેશને આઝાદી મળ્યા બાદ તેમની અસ્થિઓ ભારત લાવવામાં આવે. 1947માં આઝાદી મળ્યા બાદ પણ 56 વર્ષ સુધી કોઈ તેમની અસ્થીઓ એકત્ર કરવા જીનીવા નહોતું ગયું. છેલ્લે ગુજરાતના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી જીનીવા ગયા હતા. 22 ઓગસ્ટ, 2003ના રોજ નરેન્દ્ર મોદીએ સ્વિસ સરકાર પાસેથી શ્યામજીની અસ્થિઓ સ્વીકારી અને તેમને પોતે ભારત લાવ્યા.

ગુજરાતમાં નિકાળી હતી અસ્થિ કલશ યાત્રા કાઢવામાં આવી હતી
ઘરે પહોંચ્યા પછી ગુજરાતમાં ભવ્ય વીરાંજલિ યાત્રાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું અને શ્યામજીની અસ્થિઓનો ભંડાર 17 જિલ્લામાંથી પસાર થયો હતો. લોકોએ રસ્તા પર ઉભા રહીને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી. જે વાહનમાં ભઠ્ઠી રાખવામાં આવી હતી તે ખાસ તૈયાર કરવામાં આવી હતી અને તેનું નામ વીરાંજલિ-વાહિકા હતું. આખરે માંડવી (કચ્છ)માં તેમના પરિવારને કલગી સોંપવામાં આવી હતી.

વધુ વાંચો: હું ભાજપના તમામ પદેથી રાજીનામું આપું છું', પરષોત્તમ રૂપાલાના નિવેદન બાદ હવે રાજ શેખાવતના પાર્ટીને 'રામ-રામ'

માંડવી પાસે ક્રાંતિ તીર્થની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી
સ્વાતંત્ર્ય સેનાની શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માના સન્માનમાં ગુજરાતની તત્કાલીન મોદી સરકારે માંડવી પાસે સ્મારક બનાવ્યું હતું. તેનું નામ ક્રાંતિ તીર્થ છે જેનો શિલાન્યાસ 4 ઓક્ટોબર 2009ના રોજ કરવામાં આવ્યો હતો અને તે 13 ડિસેમ્બર 2010ના રોજ રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરવામાં આવ્યો હતો. 52 એકર જમીનમાં ફેલાયેલા આ સ્મારક સંકુલમાં ઈન્ડિયા હાઉસ બિલ્ડિંગની પ્રતિકૃતિ તૈયાર કરવામાં આવી છે. શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા અને તેમની પત્નીની મૂર્તિઓ પણ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. જ્યારે નરેન્દ્ર મોદી વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે 2015માં લંડનની ઇનર ટેમ્પલ સોસાયટીએ તેમને શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માની અસ્થિઓ ઘરે લાવવાનું પ્રમાણપત્ર પણ આપ્યું હતું. ત્યારબાદ તત્કાલિન બ્રિટનના વડાપ્રધાન ડેવિડ કેમરોને પણ પ્રેઝન્ટેશન આપ્યું હતું.

VTV Gujarati Newsની તમામ અપડેટ સૌથી પહેલા મેળ​વ​વા માટે અમારી WhatsApp ચેનલ ફોલો કરો