- વિપક્ષ દ્વારા ગૃહની કાર્યવાહી પર સવાલો
- સાંસદોએ માઈક બંધ હોવાનો આક્ષેપ કર્યા બાદ વિવાદ
- વિપક્ષનો આરોપ છે કે ગૃહમાં તેમનો અવાજ દબાવવામાં આવે છે
રાહુલ ગાંધી વિદેશમાં અને મહુઆ મોઇત્રા અને અધીર રંજન ચૌધરી જેવા વિપક્ષના નેતાઓ દેશમાં... ગૃહની કાર્યવાહી પર સવાલો, લોકસભાના અધ્યક્ષ પર આરોપો કરી રહ્યા છે. વિપક્ષી સાંસદોએ માઈક બંધ હોવાનો આક્ષેપ કર્યા બાદ વિવાદ સર્જાયો છે. હંગામાને કારણે સંસદના બજેટ સત્ર પર ખરાબ અસર પડી રહી છે. વિપક્ષનો આરોપ છે કે ગૃહમાં તેમનો અવાજ દબાવવામાં આવી રહ્યો છે. લોકશાહી પર હુમલો થઈ રહ્યો છે. ટીએમસીના સાંસદ મહુઆ મોઇત્રાએ તો લોકસભા અધ્યક્ષ પર સામેથી આગેવાની કરવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. તેમણે આરોપ લગાવ્યો કે સ્પીકર વિપક્ષી નેતાઓના માઈક બંધ કરી દે છે. આ સાથે જ ચૌધરીએ એક પત્ર પણ લખીને કહ્યું કે તેમનું માઈક 3 દિવસ માટે મ્યૂટ કરવામાં આવ્યું છે.
શું ખરેખર લોકસભાના અધ્યક્ષ પાસે નેતાઓના માઈક ચાલુ અને બંધ કરવાની સ્વીચ છે?
સંસદમાં માઈક ચાલુ અને બંધ કરવાની પ્રક્રિયા શું છે અને આ અધિકાર કોને છે? સંસદના બંને ગૃહોમાં બેઠકો નક્કી કરવામાં આવે છે.સંસદમાં બે ગૃહો છે - લોકસભા અને રાજ્યસભા. બંને ગૃહોના દરેક સભ્ય માટે એક નિશ્ચિત બેઠક નક્કી કરવામાં આવી છે. તેમના માઇક્રોફોન આ સીટ સાથે જોડાયેલા છે અને તેમની પાસે એક ખાસ નંબર પણ છે. સંસદના બંને ગૃહોમાં એક ચેમ્બર છે, જ્યાં સાઉન્ડ ટેકનિશિયન બેસે છે. આમાં એવા કર્મચારીઓનો સમાવેશ થાય છે જેઓ લોકસભા અને રાજ્યસભાની કાર્યવાહીને ટ્રાંસ્ક્રાઇબ કરે છે અને રેકોર્ડ કરે છે. કાર્યવાહી ખાસ ચેમ્બર દ્વારા નિયંત્રિત થાય છે.બંને ગૃહોમાં એક ખાસ ચેમ્બર છે. તે નીચલા ગૃહના કિસ્સામાં લોકસભા સચિવાલયના કર્મચારીઓ અને ઉપલા ગૃહના કિસ્સામાં રાજ્યસભા સચિવાલયના સ્ટાફ દ્વારા સંચાલિત થાય છે. આ ચેમ્બરમાં ઈલેક્ટ્રોનિક બોર્ડ લગાવવામાં આવ્યું છે. તે બોર્ડ પર તમામ સભ્યોના સીટ નંબર લખેલા હોય છે. આ તે જગ્યા છે જ્યાં તે બેઠકો સાથે જોડાયેલા માઇક્રોફોન ચાલુ અને બંધ થાય છે. આ ચેમ્બરના આગળના ભાગમાં એક પારદર્શક કાચ છે, જ્યાંથી ટેકનિશિયન ગૃહની કાર્યવાહી પર નજર રાખે છે. તેમની પાસે માઇક્રોફોન મેન્યુઅલી બંધ અને ચાલુ કરવાની જવાબદારી છે.
શું ટેકનિશિયન પોતે કંટ્રોલ કરે છે?
માઈક બંધ અને ચાલુ કરવાનો કંટ્રોલ ટેકનિશિયન પાસે હોવા છતાં અહીં તેની ઈચ્છા મુજબ તે માઈક બંધ કે શરૂ કરી શકતા નથી. ઈન્ડિયા ટુડેના અહેવાલ મુજબ સંસદની કાર્યવાહી દરમિયાન માઈક્રોફોનને સ્વિચ ઓન અને ઓફ કરવા માટે એક સેટ પ્રક્રિયા છે. ઘણીવાર સંસદની કાર્યવાહી દરમિયાન તમે સ્પીકર અથવા અધ્યક્ષને આવી ચેતવણી આપતા જોયા અને સાંભળ્યા હશે, જેમાં તેઓ સભ્યોને કહે છે કે મહેરબાની કરીને અવાજ કે હંગામો ન કરો, ચૂપ રહો, નહીં તો માઈક બંધ કરવું પડશે. ફક્ત ગૃહના અધ્યક્ષને જ આ અધિકાર છે કે તે માઇક્રોફોનને ચાલુ અથવા બંધ કરવા માટે સૂચના આપી શકે છે. જો કે, આ માટે પણ નિશ્ચિત નિયમો છે. આ ત્યારે જ કરવામાં આવે છે જ્યારે ગૃહના સભ્યો ગૃહની કાર્યવાહીમાં અવરોધ ઉભો કરી રહ્યા હોય, હોબાળો કરી સંસદની કામગીરી પ્રભાવિત થઈ રહી હોય. આ સ્થિતિમાં અધ્યક્ષ અથવા સ્પીકર હંગામો મચાવતા સભ્યના માઇક્રોફોનને બંધ કરવાની સૂચના આપી શકે છે.
શૂન્યકાળમાં સમય-મર્યાદા, માઈક જાતે જ બંધ થઈ જાય
શૂન્કાળ દરમિયાન માઈક બંધ કરાવવાના અલગ-અલગ નિયમો છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે શૂન્યકાળ દરમિયાન ગૃહના દરેક સભ્યને બોલવા માટે ત્રણ મિનિટ આપવામાં આવે છે. ત્રણ મિનિટ થઈ જાય કે તરત જ માઈક બંધ થઈ જાય છે. જો કે ચર્ચા દરમિયાન અધ્યક્ષ અથવા સ્પીકરની સૂચના અથવા પરવાનગી પર માઇક ચાલુ કરી શકાય છે. જ્યારે પણ કાર્યવાહી દરમિયાન કોઈ સભ્ય બોલવાનો વારો ન આવે, ત્યારે તેનું માઈક બંધ કરી શકાય છે. ખાસ કિસ્સાઓમાં સાંસદોને વાંચવા માટે 250 શબ્દોની મર્યાદા હોય છે. વાંચતી વખતે માઈક ચાલુ થાય છે અને મર્યાદા પૂરી થયા પછી બંધ થઈ જાય છે.
માઈક બંધ હોવા છતાં અવાજ કેમ સંભળાય છે?
સંસદની કાર્યવાહી દરમિયાન ખાસ કરીને હંગામાના સમયે તમે જોયું જ હશે કે માઈક બંધ કર્યા પછી પણ સભ્યોનો અવાજ આવી રહ્યો છે. અને જ્યારે સાંસદોનો બોલવાનો વારો ન હોય ત્યારે પણ જ્યારે તેમનો વારો આવે છે ત્યારે આપણે બીજાના અવાજો સાંભળીએ છીએ. તે કેવી રીતે છે? નિષ્ણાતો કહે છે કે વિક્ષેપ દરમિયાન કારણ કે વિપક્ષના નેતાઓ ઉભા થઈને હંગામો મચાવે છે અને ઘણી વખત તેઓ એકઠા પણ થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમનો બુલંદ અવાજ ગૃહમાં હાજર રહેલા સભ્યોના માઈક દ્વારા આપણા સુધી પહોંચે છે, જેમના માઈક ચાલુ રહે છે. આ અવાજ આપણે દૂરથી આવતા અવાજની જેમ સાંભળીએ છીએ.
