- દેશમાં વન નેશન, વન ઇલેક્શન થવું કેટલું સરળ અને કેટલું મુશ્કેલ છે?
- બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાએ સમિતિ સમક્ષ પોતાનું સૂચન રજૂ કર્યું છે.
- BCIનું કહેવું છે કે આ માટે બંધારણમાં સુધારો કરવામાં આવે તે જરૂરી છે.
વન નેશન, વન ઇલેક્શન એટલે કે એક દેશ, એક ચૂંટણીનો અર્થ એ છે કે દેશમાં અલગ અલગ સમયે નહીં પરંતુ તમામ ચૂંટણીઓ એક સાથે થવી જોઈએ. હાલ તેના પર કાયદા પંચની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. આ એક એવો પ્રસ્તાવ છે જેમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી એક સાથે કરાવવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું છે અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પોતે અનેકવાર એક દેશ, એક ચૂંટણી તરફ બોલતા જોવા મળ્યા છે.
બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના અધ્યક્ષે વન નેશન વન ઈલેક્શનના મુદ્દાની તપાસ કરવા અને તેના પર ભલામણો કરવા માટે રચાયેલી ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિ સમક્ષ પોતાનું સૂચન રજૂ કર્યું છે અને કહ્યું છે કે આ માટે બંધારણમાં સુધારો કરવો જરૂરી બનશે. BCI એટલે કે બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના અધ્યક્ષ મનન કુમાર મિશ્રાએ વન નેશન વન ઈલેક્શન માટે રચાયેલી ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિને વિગતવાર ભલામણો મોકલી છે. એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે આ માટે બંધારણમાં સુધારો કરવામાં આવે તે જરૂરી છે.
હવે જો આ પ્રસ્તાવનો અમલ થશે તો દેશભરમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી દર પાંચ વર્ષે માત્ર એક જ વાર યોજાશે. પણ સવાલ એ થાય છે કે આ બધું કેવી રીતે થશે? આવું થવું કેટલું સરળ અને કેટલું મુશ્કેલ છે?
કેટલા EVM મશીનોની જરૂર પડશે?
2024 અને 2029માં એકસાથે ચૂંટણી યોજાય તો ચૂંટણી પંચે કાયદા પંચને મશીનોની સંખ્યા અંગે જાણ કરી છે. અંહિયા મહત્વનું છે કે વોટિંગ મશીનમાં ત્રણ ભાગો હોય છે, જેમાં કંટ્રોલ યુનિટ, બેલેટ યુનિટ અને VVPATનો સમાવેશ થાય છે. 2024 સુધીમાં વધુ 11.49 લાખ કંટ્રોલ યુનિટ, 15.97 લાખ બેલેટ યુનિટ અને 12.37 લાખ VVPATની જરૂર પડશે અને આ બધા માટે 5200 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ થશે. આ સાથે જ વન નેશન વન ઈલેક્શન માટે 2029માં ECIને 53.76 લાખ બેલેટ યુનિટ, 38.67 લાખ કંટ્રોલ યુનિટ અને 41.65 લાખ VVPATની જરૂર પડશે. તેનું મુખ્ય કારણ મતદાન મથકો અને મતદારોની વધતી સંખ્યા છે.
આ માટે બંધારણમાં સુધારો કરવો જરૂરી બનશે
એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે આ માટે વિધાનસભાનો કાર્યકાળ લોકસભાના કાર્યકાળની સમકક્ષ નક્કી કરવો પડશે. આ માટે કલમ 83, 85, 172, 174 અને 356માં ફેરફાર કરવા પડશે. ચૂંટણી પંચની સત્તા વધારવી પડશે. આ ઉપરાંત જનપ્રતિનિધિત્વ કાયદામાં પણ ફેરફાર કરવો પડશે. આ માટે સમાન મતદાન સમયપત્રક, એકસમાન પ્રચારનો સમયગાળો અને ખર્ચ મર્યાદા નક્કી કરવાની રહેશે.
આ સાથે જ વન નેશન, વન ઇલેક્શન એટલે વધુ જાગૃતિ, વધુ મતદાન અને મજબૂત લોકશાહી. તેથી, જનતાને જણાવવું પડશે કે આ પરિવર્તન શા માટે જરૂરી છે અને તેનાથી તેમને કેટલો ફાયદો થશે. ઉપરાંત ચૂંટણી નિષ્પક્ષ રીતે યોજવા માટે રાજકીય ભંડોળ અને ચૂંટણી નાણા કાયદામાં મોટા સુધારાની જરૂર છે. રાજકીય ભંડોળ અને ખર્ચને અંકુશમાં રાખવા માટે પારદર્શક પ્રણાલી લાગુ કરવી પડશે.
_0.jpg)
ચૂંટણી પંચ શેનાથી ચિંતિત છે
એક રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ચૂંટણી પંચ વૈશ્વિક સ્તરે સેમિકન્ડક્ટર અને ચિપ્સની અછતથી ચિંતિત છે. સાથે જ કાયદા પંચ સાથેની બેઠકમાં ECIએ પણ આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો છે. મુખ્યત્વે EVM અને VVPAT એટલે કે વેરીફાઈબલ, પેપર ઓડિટ ટ્રેઈલ મશીનોમાં વપરાય છે. હવે ખાસ વાત એ છે કે 2024માં થનારીલોકસભા ચૂંટણીમાટે ECને લગભગ 4 લાખ મશીનની જરૂર છે. મશીનોની વર્તમાન જરૂરિયાતમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો નથી.
આ પહેલા પણ ચૂંટણી પંચે સંસદની સ્થાયી સમિતિ સમક્ષ સેમિકન્ડક્ટરની અછતનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. અહેવાલ મુજબ, ECI ઉત્પાદન વધારવા માટે ખાનગી ઉત્પાદકો પાસે મશીનો બનાવવાની વિરુદ્ધ છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે પંચને આશંકા છે કે લોકોનો વિશ્વાસ અને ચૂંટણી પ્રક્રિયાની વિશ્વસનીયતા પર નોંધપાત્ર અસર થશે.
વધુ વાંચો: અંતે છેલ્લાં 20 વર્ષથી ચાલતો વિવાદ પર પૂર્ણ! 2024ની ચૂંટણી પહેલાં ભાજપની કઇ રણનીતિ અહીં કામ કરી ગઇ?
શું છે વન નેશન-વન ઈલેક્શન
વન નેશન-વન ઈલેક્શન એટલે દેશમાં લોકસભા અને વિધાનસભા, રાજ્યસભાની ચૂંટણીઓ એકીસાથે યોજવી, હાલમાં પાંચ વર્ષ પૂરા થયા બાદ લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ કરાય છે પરંતુ એક જ સમયે આખા દેશમાં ચૂંટણીઓ થાય તો ઘણો બધો ખર્ચ બચી જાય તેથી સરકાર વિશેષ સત્રમાં વન નેશન, વન ઈલેક્શનની વેતરણમાં છે.
