- ચંદ્ર પર ઈતિહાસ રચ્યા બાદ ઈસરોની નજર હવે સૂર્ય પર
- ISRO 2 સપ્ટેમ્બરે સૌર મિશન આદિત્ય L1 લોન્ચ કરવા માટે તૈયાર
- લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ એ બિંદુ છે જ્યાં સૂર્ય અને પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ બળ સમાન છે
Aditya L1 Mission : ચંદ્રયાન-3નું ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ નજીક સફળતાપૂર્વક લેન્ડિંગ કર્યા પછી, ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંસ્થા (ISRO) શ્રીહરિકોટા સ્પેસ સેન્ટરથી 2 સપ્ટેમ્બરે સવારે 11:50 વાગ્યે તેનું પ્રથમ અવકાશ-આધારિત સૌર મિશન આદિત્ય L1 લોન્ચ કરવા માટે તૈયાર છે. આદિત્ય L1 પૃથ્વીથી અંદાજે 15 લાખ કિલોમીટ દૂર સૂર્ય-પૃથ્વી લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ L1 પર દૂરના સ્થાનેથી સૌર કોરોનાનું અવલોકન કરશે.
ચંદ્ર પર ઈતિહાસ રચ્યા બાદ ઈસરોની નજર હવે સૂર્ય પર
ટૂંક સમયમાં ISRO સૂર્ય તરફ અવકાશયાન મોકલી રહ્યું છે. ISRO એ તેને આદિત્ય-L1 મિશન નામ આપ્યું છે. આ અવકાશયાન દ્વારા, ISRO સૌર કોરોનાનું દૂરસ્થ અવલોકન કરશે એટલે કે સૂર્યના સૌથી બહારના સ્તરો અને L1 સૂર્ય-પૃથ્વી લેગ્રેન્જ બિંદુ પર સૌર પવનની સ્થિતિ શોધી કાઢશે. ઈસરોના અધ્યક્ષ એસ સોમનાથે કહ્યું છે કે સૂર્ય આદિત્ય એલ-1નો અભ્યાસ કરવા માટેનું ભારતનું પ્રથમ અવકાશ મિશન શ્રીહરિકોટા પહોંચી ગયું છે અને આવતીકાલે લોન્ચ કરવામાં આવશે. અવકાશયાનને સૂર્ય-પૃથ્વી પ્રણાલીના લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ 1 (L1) ની આસપાસ પ્રભામંડળની ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવાની યોજના છે. જે પૃથ્વીથી લગભગ 15 લાખ કિલોમીટ દૂર છે.
લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ 1 શું છે?
લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ એ સંતુલન બિંદુ છે જ્યાં સૂર્ય અને પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ બળ સમાન છે. આદિત્ય L1 ને સૂર્ય-પૃથ્વી પ્રણાલીના લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ 1 (L1) ની આસપાસ પ્રભામંડળની ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવામાં આવશે, જે પૃથ્વીથી લગભગ 15 લાખ કિલોમીટ દૂર છે. આદિત્ય-L1 મિશનનો ઉદ્દેશ્ય L1ની આસપાસની ભ્રમણકક્ષામાંથી સૂર્યનો અભ્યાસ કરવાનો છે અને સાથે જ ફોટોસ્ફિયર, ક્રોમોસ્ફિયર અને સૂર્યના સૌથી બહારના સ્તર (કોરોના)ને વિવિધ વેવ બેન્ડમાં અવલોકન કરવાનો છે. આદિત્ય L-1 અભ્યાસ માટે તેની સાથે સાત પેલોડ લઈ જાય છે.
ઈસરોએ જણાવ્યું છે કે, "L1 પોઈન્ટની ફરતે પ્રભામંડળની ભ્રમણકક્ષામાં મુકવામાં આવેલ ઉપગ્રહને કોઈપણ ગ્રહણ વિના સતત સૂર્યનું અવલોકન કરવાનો મોટો ફાયદો છે. આ સૌર ગતિવિધિઓ અને અવકાશના હવામાન પર તેમની અસરને વાસ્તવિક સમયમાં અવલોકન કરવાનો મોકો મળશે.
L-1 પોઈન્ટ પર સ્થિર રહેશે કોઈપણ વસ્તુઓ
પૃથ્વીના લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ 1 (L1) અને સૂર્ય સિસ્ટમ સૂર્યની દિશામાં પૃથ્વીથી લગભગ 1.5 મિલિયન કિલોમીટર દૂર સ્થિત છે. આ બિંદુ બે પદાર્થોને જોડતી રેખા પર આવેલું છે અને સૂર્યની આસપાસ પૃથ્વીના ભ્રમણકક્ષાના માર્ગમાં આવેલું છે. વૈજ્ઞાનિકો માટે રસપ્રદ બાબત એ છે કે L1 બિંદુ પર મૂકવામાં આવેલ કોઈપણ પદાર્થ પૃથ્વી-સૂર્ય પ્રણાલીના સંદર્ભમાં પ્રમાણમાં સ્થિર રહેશે. પદાર્થની આ સ્થિરતા ગુરુત્વાકર્ષણ બળોની ક્રિયાપ્રતિક્રિયાને કારણે થાય છે. આ કારણોસર વૈજ્ઞાનિકો હંમેશા આ સ્થિતિનું અવલોકન કરવા માટે ઉત્સુક રહ્યા છે.
ખાસ મુદ્દાઓ:-
- ISRO સૂર્યના અભ્યાસ માટે 2 સપ્ટેમ્બરે આદિત્ય-L1 અવકાશયાન લોન્ચ કરી શકે છે
- તે સૂર્યના સૌથી બહારના સ્તરો, સૂર્ય અને પૃથ્વીના લેગ્રેન્જ બિંદુનો અભ્યાસ કરશે.
- આદિત્ય-L1 અવકાશયાન સૌર કોરોનાના દૂરસ્થ અવલોકન માટે અને L1 પર સૌર પવનના સીટુ અવલોકન માટે બનાવવામાં આવ્યું છે.
- આદિત્ય-એલ1 પૃથ્વીથી લગભગ 1.5 મિલિયન કિલોમીટર દૂર છે.
- આદિત્ય-L1 મિશનનો હેતુ L1ની આસપાસની ભ્રમણકક્ષામાંથી સૂર્યનો અભ્યાસ કરવાનો છે
- આ અવકાશયાન સાત પેલોડ વહન કરશે જે વિવિધ વેવ બેન્ડમાં ફોટોસ્ફિયર, ક્રોમોસ્ફિયર અને કોરોનાને જોવામાં મદદ કરશે.
આદિત્ય L-1 શું અભ્યાસ કરશે?
ISRO એ 2જી સપ્ટેમ્બરે આદિત્ય-L1 સોલાર મિશન મોકલવા માટે સંપૂર્ણ તૈયારી કરી લીધી છે. તે સોલાર કોરોનાનું દૂરસ્થ અવલોકન કરશે અને લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ પર સૌર પવનનું અવલોકન કરશે. L1ની આસપાસની ભ્રમણકક્ષામાંથી સૂર્યનો અભ્યાસ કરશે. ઈસરોના એક અધિકારીએ જણાવ્યું કે આદિત્ય-એલ1 સંપૂર્ણપણે સ્વદેશી પ્રયાસ છે, જેમાં રાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ ભાગ લઈ રહી છે. આદિત્ય-L1 અલ્ટ્રાવાયોલેટ પેલોડનો ઉપયોગ કરીને સૂર્યના સૌથી બહારના સ્તર (કોરોના)નું અવલોકન કરી શકે છે અને એક્સ-રે પેલોડનો ઉપયોગ કરીને સોલર ક્રોમોસ્ફિયર લેયર્સને જોઈ શકે છે.
આદિત્ય L1 મિશનથી સૂર્યના લેયર્સની સ્પીડ, સૂરજનું તાપમાન, સોલર સ્ટોર્મ, અલ્ટ્રાવાયોલેટ UV કિરણોનું ધરતી અને ઓઝોન લેયર પર પડતાં પ્રભાવો, સૂર્યની આસપાસનાં અવકાશના હવામાનની માહિતી વગેરે જાણકારી ઈસરો દ્વારા મેળવી શકાશે.
