જાણવા જેવુ / ભારતનું નામ ઈન્ડિયા કઈ રીતે પડ્યું? ચીનનું અસલી નામ જાણીને ચોંકી જશો, જર્મનીના તો અનેક નામ

• આ પહેલીવાર નથી જ્યારે 'ઈન્ડિયા'ના નામ પર આવો હંગામો થયો
• વર્ષ 2020માં પણ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી
• એવું માનવામાં આવે છે કે 'ભરત' નામ પરથી ભારત નામ પડ્યું છે

આ પહેલીવાર નથી જ્યારે 'ઈન્ડિયા'ના નામ પર આવો હંગામો થઈ રહ્યો છે. આ પહેલા વર્ષ 2020માં પણ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી. જેમાં બંધારણમાં નોંધાયેલ દેશનું નામ 'ઈન્ડિયા ધેટ ઈઝ ભારત'થી બદલીને માત્ર 'ભારત' કરવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. અરજદારે દાવો કર્યો હતો કે 'ઈન્ડિયા' ગ્રીક શબ્દ 'ઇન્ડિકા' પરથી આવ્યો છે અને આ નામ હટાવવું જોઈએ. જો કે સુપ્રીમ કોર્ટે અરજી ફગાવી દીધી હતી.

એવું માનવામાં આવે છે કે અંગ્રેજી અથવા અન્ય કોઈપણ યુરોપીયન ભાષા બોલતા લોકોને વારંવાર પૂર્વીય નામો ઉચ્ચારવામાં મુશ્કેલી પડતી હતી. તેથી જ તેઓ તેમની અનુકૂળતા મુજબ નામો બદલતા હતા અને તે લોકો ખૂબ ફરતા હતા અને તેમની પાસે સત્તા પણ હતી, તેથી તે જ નામો ટ્રેન્ડમાં આવતા હતા.

ભારત નામ કેવી રીતે આવ્યું?

પ્રાચીન કાળથી આપણા દેશના ઘણા નામ છે. જેમ કે- જંબુદ્વીપ, ભરતખંડ, હિમવર્ષ, અજનાભવર્ષ, ભારતવર્ષ, આર્યાવર્ત, હિંદ, હિન્દુસ્તાન, ભારત, ઈન્ડિયા. પરંતુ તેમાં સૌથી વધુ લોકપ્રિય ભારત છે. ભારત નામને લઈને ઘણા મતભેદો છે. જુદા જુદા સમયના ઈતિહાસકારો અને પ્રાચીન ગ્રંથોમાં આ વિશે ઘણી વાતો છે. વિષ્ણુ પુરાણમાં લખ્યું છે- 'જે દેશ સમુદ્રના ઉત્તરથી હિમાલયની દક્ષિણે છે, તે ભારત છે અને અહીં રહેતા ભારતીયો છે.' હિમાલયથી કન્યાકુમારી સુધીનો અર્થ સમજાય છે.

કયા 'ભરત'નું ભારત?

એવું માનવામાં આવે છે કે 'ભરત' નામ પરથી ભારત નામ પડ્યું છે. પરંતુ પૌરાણિક સમયમાં ભરત નામના ઘણા લોકો હતા. મહાભારત અનુસાર હસ્તિનાપુરના રાજા ભરત હતા, જે દુષ્યંત અને શકુંતલાના પુત્ર હતા. ભરત ચક્રવર્તી સમ્રાટ હતા એટલે કે ચારેય દિશાઓની ભૂમિના સ્વામી હતા. એવું કહેવાય છે કે 'ભારતવર્ષ' નામ સમ્રાટ ભરતના નામ પરથી પડ્યું હતું. વર્ષનો અર્થ સંસ્કૃતમાં વિસ્તાર અથવા ભાગ પણ થાય છે.

એક બીજા ભરત છે જેનું નામ દેશના નામ સાથે જોડાયેલું છે. આ ભરત, દુષ્યંત અને શકુંતલાના પુત્ર જેણે સિંહના મોંમાં હાથ નાખીને તેના દાંત ગણ્યા હતા. મોટાભાગના ઇતિહાસકારો અને ભાષાશાસ્ત્રીઓ માને છે કે તેમના નામ પરથી દેશનું નામ 'ભારત' રાખવામાં આવ્યું હતું.

તો પછી ભારત શું છે?

જ્યારે અંગ્રેજો ભારતમાં આવ્યા ત્યારે તે સમયે આપણો દેશ હિન્દુસ્તાન કહેવાતો હતો, જો કે તેમને આ શબ્દો બોલવામાં તકલીફ પડતી હતી. બ્રિટિશ સરકારને ખબર પડી કે ભારતની સભ્યતા સિંધુ ખીણ છે જેને ઈન્ડસ વૈલી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ શબ્દને લેટિન ભાષામાં ઈન્ડિયા પણ કહે છે. તેથી તેઓ ભારતને ઈન્ડિયા કહેવા લાગ્યા. આ પછી આ નામ પ્રચલિત થયું. જો કે આ સિદ્ધાંત પર પણ ઘણા વિવાદો છે, પરંતુ એક મોટો વર્ગ તેના વિશે વાત કરે છે.

દરેક દેશના ઘણા નામ

જેમ ભારતને હિન્દુસ્તાન, ભારત, ભારતવર્ષ કહેવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે દરેક દેશના અનેક નામ છે. દરેક દેશ બીજા દેશને અલગ-અલગ નામથી પણ જાણે છે. ઉદાહરણ તરીકે સ્પેનિયાર્ડ્સ જર્મનીને એલેમેનિયા કહે છે. પોલેન્ડ તેને નિએમ્સી કહે છે અને અમેરિકા તેને જર્મની કહે છે. અને જર્મનો પોતે તેમના દેશને ડોયચ્લૈન્ડ કહે છે. આ એક અંતિમ નામ છે, જે સ્થાનિક લોકોનું આપેલ નામ છે અને જર્મનીમાં કાર્ય કરે છે. જ્યારે બાકીના દેશો જર્મનીને ગમે તે નામથી ઓળખે છે.

જર્મની નામ પોતે જ એક અંગ્રેજી નામ છે. ભારતના અંગ્રેજી એક્સોનિમની જેમ ઈન્ડિયા બન્યું. ચીન પણ એક નામ છે, જે આપણે ભારતીયોએ આપ્યું છે. બાય ધ વે, ચીનનું અસલી નામ Zhōngguó છે. ચીન માટેનું અંગ્રેજી નામ ચાઇના છે, જે દેખીતી રીતે વધુ લોકપ્રિય છે.

બીજા દેશોને નવા નામ આપવાની શું જરૂર છે?

આમાં ભાષાશાસ્ત્રીઓની કોઈ ખાસ ભૂમિકા નથી, પરંતુ તે સ્થાનિક લોકોના કારણે થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે કોઈ ચોક્કસ સમયે દેશ કેવો હતો, તેની પાસે લાંબી નદી હતી કે નહીં અથવા ત્યાંના લોકો વધુ લડતા હોય કે સ્વભાવે શાંતિપૂર્ણ હોય, આ બધી બાબતો એકસાથે તે દેશની ઓળખ બનાવશે. દરેક પાડોશી તેને પોતાના દ્રષ્ટિકોણથી જોશે અને તેને પોતાની ભાષામાં નામ આપશે. આ જ કારણ છે કે લગભગ તમામ દેશોના અનેક નામ છે. હજારો વર્ષો પહેલાની દુનિયા હજુ પણ શોધાઈ રહી હતી. પછી પ્રવાસીઓ કોઈ નવી જગ્યાએ પહોંચતા અને ત્યાંના લોકોને તેમના ટાપુ કે દેશનું નામ પૂછતા. આ નામ સાથે તે પોતાના દેશ પરત ફરતો હતો. ભાષાઓ સંપૂર્ણપણે અલગ હોવાથી નામ બગડતાં વાર ન લાગી. આવા નામો પણ બગડી જાય છે.