- લોખંડના બનેલા હોવા છતાં આ પાટા પર કાટ કેમ નથી લાગતો?
- ઘરમાં લોખંડની કોઈ પણ વસ્તુને થોડા દિવસોમાં કાટ લાગી જાય છે
- રેલ્વે ટ્રેક કેવા મટીરીયલમાંથી બને છે? ચાલો જાણીએ
આપણે બધાએ કોઈને કોઈ સમયે ટ્રેનમાં મુસાફરી કરી જ હશે. એવમાં મુસાફરી દરમિયાન કોઈને કોઈ સમયે ટ્રેનના પાટા ધ્યાનથી જોયા હશે. પણ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે લોખંડના બનેલા હોવા છતાં આ પાટા પર કાટ કેમ નથી લાગતો. એ વાત તો નોંધનીય છે કે આપણા ઘરમાં નવા લોખંડની કોઈ પણ વસ્તુને થોડા દિવસોમાં કાટ લાગી જાય છે અને જો તેને ખુલ્લામાં છોડી દેવામાં આવે તો તે ખૂબ જ ઝડપથી કાટ લાગવા લાગે છે. એવામાં 24 કલાક ખુલ્લામાં હોવા છતાં કેમ ટ્રેનના પાટા પર કાટ નથી લાગતો? રેલ્વે ટ્રેક કેવા મટીરીયલમાંથી બને છે? ચાલો આ પ્રશ્નનો જવાબ શોધીએ.
એ વાત તો આપણે બધા જાણીએ છીએ કે પાણી અને હવા લોખંડના દુશ્મન છે એવામાં ટ્રેનનો ટ્રેક હંમેશા તેમની વચ્ચે રહે છે, છતાં તેમ કાટ નથી લાગતો. ભલે ટ્રેકની બાજુઓમાં કાટ દેખાય છે પણ એ પાટાની ટોચની બાજુ હંમેશા ચમકતી રહેશે આવું કેમ?
જણાવી દઈએ કે જ્યારે આયર્ન હવામાં રહેલા ઓક્સિજન સાથે રીએક્શન કરે છે ત્યારે આયર્નથી બનેલી વસ્તુઓ પર કાટ લાગી જાય છે. હવા સાથે રીએક્શન કરતી વખતે, લોખંડ પર ભૂરા રંગનું સ્તર બને છે, જે આયર્ન ઓક્સાઇડનું સ્તર છે. લોખંડમાં કાટ હંમેશા વધે છે પરંતુ ટ્રેનના પાટા સાથે આવું થતું નથી.
હવે વાત એમ છે કે ઘણા લોકો માને છે કે ટ્રેનના પાટા લોખંડના બનેલા હોય છે પણ એવું નથી. ટ્રેનના ટ્રેક ખાસ પ્રકારના સ્ટીલમાંથી બનાવવામાં આવે છે. તેને મેંગેનીઝ સ્ટીલ કહેવામાં આવે છે. તેમાં 12 ટકા મેંગેનીઝ છે જ્યારે 0.8 ટકા કાર્બન છે. ટ્રેકના ઉપરના ભાગમાં આ સામગ્રીની હાજરીને કારણે આયનર ઓક્સાઇડનું સ્તર બનતું નથી.
