- ડોલરના શાસનને ખતમ કરવા માટે એક થઈ રહ્યા છે વિશ્વના ઘણા દેશો
- ચીન અને રશિયા સાથે મળીને નવી કરન્સી લાવવાની તૈયારી
- ચીન અને સાઉદી અરેબિયા વચ્ચે ચલણને લઈને કરન્સી સ્વેપ એગ્રીમેન્ટ
- સાઉદી અરેબિયા સાથે ચીનનો તાજેતરનો કરાર 6.93 અબજ યુએસ ડોલરનો
China-Saudi Currency Swap Pact : વિશ્વના ઘણા દેશો ડોલરના શાસનને ખતમ કરવા માટે એક થઈ રહ્યા છે. આ તરફ થોડા સમય પહેલા એવી ચર્ચા હતી કે ચીન અને રશિયા સાથે મળીને નવી કરન્સી લાવવાની તૈયારી ચાલી રહી છે. જે ડોલરને પાછળ છોડી દેવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હોવાનું કહેવાયું હતું. જોકે હવે ચીને એક ડગલું આગળ વધીને સાઉદી અરેબિયાને પોતાની યોજનામાં સામેલ કર્યું છે. ચીન અને સાઉદી અરેબિયા વચ્ચે ચલણને લઈને મહત્વનો કરાર થયો છે. તેને કરન્સી સ્વેપ એગ્રીમેન્ટ કહેવામાં આવે છે. સાઉદી અરેબિયા સાથે ચીનનો તાજેતરનો કરાર 6.93 અબજ યુએસ ડોલરનો છે. આ સમજૂતી બાદ બંને દેશો પૈસા અને સમય બચાવી શકશે. વેપાર પણ સરળ બનશે.
કરન્સી સ્વેપ એગ્રીમેન્ટ શું છે?
આ બે દેશો વચ્ચેનો નાણાકીય કરાર છે. જેમાં બંને દેશો અમુક સમય માટે પોતપોતાની કરન્સી અને અન્ય વસ્તુઓના વિનિમય દર નક્કી કરે છે અને પછી તે મુજબ વ્યવહાર આગળ વધે છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે આ કરાર 6.93 બિલિયન યુએસ ડોલરમાં કરવામાં આવ્યો છે. આનો અર્થ એ છે કે એકબીજા દેશની કેન્દ્રીય બેંકો આટલી રકમ પોતાની પાસે રાખી શકશે. જ્યારે પણ ચીન સાઉદી અરેબિયા પાસેથી તેલ ખરીદે છે, ત્યારે તેને ડોલરમાં ચૂકવણી કરવી પડશે નહીં. તે સાઉદી અરેબિયાની સેન્ટ્રલ બેંકમાં ઉપલબ્ધ ચીની ચલણ યુઆનમાંથી પૂર્વ-નિર્ધારિત દરે તેના પૈસા લેશે. એ જ રીતે સાઉદી અરેબિયાએ ચીનમાંથી કોઈ પણ વસ્તુની આયાત કરવા માટે ડોલર ચૂકવવા પડશે નહીં. ચીન પાસે ઉપલબ્ધ સાઉદી ચલણ રિયાલ પાસેથી નિશ્ચિત દરે ચુકવણી લેશે. આ બંને માટે વ્યવસાય સરળ બનાવે છે.
ચીનના 40 દેશો સાથે કરન્સી સ્વેપ એગ્રીમેન્ટ
આ પહેલીવાર નથી જ્યારે ચીને આ પ્રકારનો કરાર કર્યો હોય. ઈન્ટરનેશનલ મીડિયા અનુસાર, અત્યાર સુધી ચીને દુનિયાના 40થી વધુ દેશો સાથે સમાન કરાર કર્યા છે. આટલું મોટું આર્થિક નેટવર્ક આજ સુધી બીજા કોઈ દેશે બનાવ્યું નથી.
કેટલી અસર જોવા મળશે?
અમેરિકી ડૉલરના પ્રભાવને અમુક સમયની અંદર ખતમ કરવો શક્ય નથી, પરંતુ ભારત અને ચીન જેવા મોટા દેશો દ્વારા કરવામાં આવી રહેલા આવા નાના પ્રયાસો આ દેશોને આર્થિક રીતે સ્વતંત્રતા અપાવવામાં મદદરૂપ થશે એટલું જ નહીં, ડૉલર પરની નિર્ભરતા પણ ઘટશે. . જેટલા વધુ દેશો સાથે આવા કરાર કરવામાં આવશે તેટલી ડોલર પરની નિર્ભરતા ઓછી થશે. પરિણામે, ડોલરની કિંગશિપ ધીમે ધીમે ઘટશે.
લાંબા સમયથી વિશ્વના દેશો આયાત-નિકાસ માટે ડોલરનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. સ્થાનિક ચલણમાં ખરીદી અને વેચાણ થઈ શકતું નથી. દેશની સેન્ટ્રલ બેંકને ડૉલર મેળવવા માટે કોઈ પ્રયાસ કરવાની જરૂર નથી, પરંતુ વધારાના પૈસા તેમની આપલે કરવામાં ચોક્કસપણે ખર્ચવામાં આવે છે. આવા કરારોથી ડોલર મેળવવામાં સમય અને નાણાં બંનેની બચત થશે. તાજેતરના વર્ષોમાં આ વલણ ઝડપથી વધી રહ્યું છે. આ સંદર્ભમાં સાઉદી અરેબિયા-ચીન, ભારત-શ્રીલંકા જેવા કરારો સામે આવી રહ્યા છે. આગામી દિવસોમાં આવા વધુ કરારો જોવા મળશે તેવી પૂરી આશા છે.
ભારતના 23 દેશો સાથે કરન્સી સ્વેપ એગ્રીમેન્ટ
તાજેતરના વર્ષોમાં ભારતે ડોલર પર તેની નિર્ભરતા ઘટાડવા પર પણ ધ્યાન આપ્યું છે. અત્યાર સુધી ભારતે કદાચ 23 દેશો સાથે બીજું સૌથી મોટું નેટવર્ક બનાવ્યું છે. ભારતે સૌપ્રથમ તે દેશો સાથે આ કરારને આગળ વધારવાનો આગ્રહ કર્યો જ્યાં વેપાર ખાધ વધુ છે. મતલબ તે દેશોમાંથી આયાત વધારે છે અને નિકાસ ઘણી ઓછી છે. વધુ આયાતના કિસ્સામાં વધુ ડોલરની વ્યવસ્થા કરવી પડે છે.
આ કરાર બાદ ભારત રૂપિયામાં પેમેન્ટ કરી શકશે. ભારત દ્વારા કરાયેલા કરારોમાં મોટાભાગના તેલ અને ગેસ સપ્લાય કરનારા દેશોનો સમાવેશ થાય છે. તેમાં સાઉદી અરેબિયા, સંયુક્ત આરબ અમીરાત, કતાર જેવા દેશો અને જાપાન, દક્ષિણ આફ્રિકા અને સિંગાપોર જેવા દેશોનો પણ સમાવેશ થાય છે. આવા સોદા મિત્ર દેશો વચ્ચે નિશ્ચિત સમયગાળા માટે અને નિશ્ચિત ચલણ માટે કરવામાં આવે છે.
ઘણા દેશોએ પોતાની કરન્સી સાથે ભારત સાથે વેપાર કરવામાં રસ દાખવ્યો છે. આ પ્રયાસ કરન્સી સ્વેપ એગ્રીમેન્ટથી અલગ છે. હવે વિશ્વના ઘણા દેશોની બેંકોએ 50 થી વધુ વોસ્ટ્રો એકાઉન્ટ ખોલ્યા છે. તેના દ્વારા પણ બે દેશો પોતપોતાના ચલણમાં વેપાર કરી શકે છે. જેમાં રશિયા, જર્મની, ઈઝરાયેલ જેવા પ્રભાવશાળી દેશોનો સમાવેશ થાય છે અને ઘણા નાના દેશો પણ આ યાદીમાં સામેલ છે.
