દેવભૂમિ ઉત્તરાખંડને ભગવાન શિવની ભૂમિ પણ કહેવામાં આવે છે. આ જ કારણ છે કે અહીં પર્વત શિખરોથી લઈને ખીણો સુધી સેંકડો નાના-મોટા પેગોડા અને શિવ મંદિરો છે. આમાંના ઘણા પ્રાચીન શિવ મંદિરો છે, જે તેમની પૌરાણિક માન્યતાઓ માટે પ્રખ્યાત છે. આવું જ એક મંદિર ઉત્તરાખંડના પૌડી ગઢવાલના સાતપુલી વિસ્તારમાં છે. અહીં, દંગલેશ્વર મહાદેવ મંદિર પૂર્વીય નાયર નદીના કિનારે સમુદ્ર સપાટીથી 657 મીટરની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. આ મંદિર સાતપુલી નગરથી માત્ર એક કિલોમીટર દૂર પૂર્વ નાયર અને ઉત્તર-મુખી નારદ ગંગાના સંગમ પર આવેલું છે. અહીં મંદિર આંબા, પીપળ અને કનેરના વૃક્ષોની વચ્ચે આવેલું છે. આ વૃક્ષોના લાકડાનો ઉપયોગ અહીં હવન માટે પણ થાય છે.
12 વર્ષમાં 364 જ્યોતિર્લિંગ દેખાય છે!
અહીં વહેતી નાયર નદીના કિનારે આવેલા દંગલેશ્વર મહાદેવ મંદિરમાં શાંતિનો અહેસાસ થાય છે. મંદિરની નજીકના સંગમ સ્થાન પર એક વિશાળ પ્રાચીન ખડક પણ છે, જેની ઊંડાઈનો અત્યાર સુધી અંદાજ લગાવી શકાયો નથી. મંદિરના પૂજારી બાબા જગદીશ નાથ કહે છે કે આ ખડક પર 364 જ્યોતિર્લિંગ છે, પરંતુ તે બધાને દેખાતા નથી. એવું માનવામાં આવે છે કે આ શિવલિંગ 12 વર્ષમાં એકવાર દેખાય છે. તેમણે તમામ જ્યોતિર્લિંગના દર્શન કર્યા છે.
નંદીને મૂર્તિ સ્વરૂપે અર્પણ કરતા ઈચ્છાઓ પૂરી થાય છે
શિવરાત્રી અને સાવન માસ દરમિયાન અહીં ભક્તોની ભીડ જામે છે. એવી માન્યતા છે કે સાવન મહિનામાં અહીં નંદી બળદને મૂર્તિ સ્વરૂપે ચઢાવવાથી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. એવું કહેવાય છે કે બાબા નાગેન્દ્ર ગિરી મહારાજ 1950ની આસપાસ આ સ્થાન પર આવ્યા હતા. અહીં અને નાયર નદીનો કિનારો કુદરતી રીતે સમૃદ્ધ હોવાને કારણે, તેમણે દંગલેશ્વર મહાદેવ મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યો. તેમની સમાધિ આજે પણ અહીં છે. તેમણે આ સ્થાનને કુદરતી અને આધ્યાત્મિક રીતે ખૂબ જ સમૃદ્ધ બનાવ્યું હતું. ઘણા ભક્તો અને યાત્રીઓ શાંતિની શોધમાં આ સ્થાન પર આવે છે અને ભોલેનાથની પૂજામાં લીન થઈ જાય છે. તેમનું કહેવું છે કે સંતાન પ્રાપ્તિની ખુશી મેળવવા માટે યુગલો પણ અહીં ધાર્મિક વિધિ કરવા આવે છે. શિલા પણ અહીં પૂજનીય છે.
દંગલેશ્વર મહાદેવ મંદિર પરિસરમાં મુખ્ય શિવ મંદિરની સાથે સાથે મા દુર્ગા મંદિર અને વિસ્તાર રક્ષક ભૈરવનાથનું મંદિર પણ છે. મંદિર પરિસરમાં 8 ધર્મશાળાઓ છે, જ્યાં યાત્રિકો રહી શકે છે પરંતુ ભોજનની વ્યવસ્થા પોતાની જાતે જ કરવાની હોય છે.
