- નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે
- નિર્મલા સીતારમણ છઠ્ઠી વખત સંસદમાં બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ બનાવશે
- વર્તમાન 2023-24નું બજેટ આ વર્ષે 31 માર્ચ સુધી માન્ય છે
નાણા મંત્રાલય દ્વારા 'વચગાળાનું બજેટ 2024' માટેની તૈયારીઓ અંતિમ તબક્કામાં પહોંચી ગઈ છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ અને મંત્રાલયના ઉચ્ચ અધિકારીઓની ટીમ આખરી ઓપ આપવામાં વ્યસ્ત છે. 'હલવા સેરેમની' પછી નોર્થ બ્લોકના અધિકારીઓને ગોપનીયતા જાળવવા માટે લોક-ડાઉન કરવામાં આવ્યા છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, વડાપ્રધાનના મુખ્ય સચિવ પીકે મિશ્રાની આગેવાની હેઠળના પીએમઓ અધિકારીઓની ટીમ અને નાણાં મંત્રાલયના અધિકારીઓની ટીમ વચ્ચે બજેટને લઈને દિવસ-રાત ચર્ચા ચાલી રહી છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે શા માટે વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે અને શા માટે આ સમયગાળા દરમિયાન સરકાર દ્વારા કોઈ મોટી જાહેરાત કરવામાં આવતી નથી? ચાલો જાણીએ કારણ..
છઠ્ઠી વખત સંસદમાં બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ
નોર્થ બ્લોકમાં કેન્દ્રીય બજેટની પ્રિન્ટિંગ દરમિયાન, મોટાભાગના અધિકારીઓએ બજેટના આગલા દિવસોમાં બહારની દુનિયા સાથે કોઈ સંપર્ક કર્યા વિના ઓફિસમાં રહેવું પડે છે. 1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ થયા બાદ જ તેમને ઘરે જવા દેવામાં આવશે. નાણાં પ્રધાન, તેમની ટીમની મદદથી, દરખાસ્તોની તપાસ કરે છે અને એકંદર રાજકોષીય ખાધ અને વિકાસ અને સમાવેશી વૃદ્ધિને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી સરકારી નીતિઓ સાથે સંલગ્ન ફાળવણીને ધ્યાનમાં રાખીને PMO સાથે પરામર્શ કરે છે. સીતારામન 1 ફેબ્રુઆરીના રોજ વચગાળાનું બજેટ રજૂ કરશે, જેનાથી તેઓ સતત છઠ્ઠી વખત સંસદમાં બજેટ રજૂ કરનાર મોરારજી દેસાઈ પછી દેશના બીજા નાણાં પ્રધાન બનશે.
વચગાળાનું બજેટ શા માટે રજૂ કરવામાં આવે છે?
વચગાળાનું બજેટ સરકાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવે છે જે લોકસભા ચૂંટણી પહેલા તેના કાર્યકાળના છેલ્લા વર્ષમાં છે. વચગાળાના બજેટની જરૂર છે કારણ કે સરકાર ચલાવવા માટે દેશની તિજોરીમાંથી નાણાં ઉપાડવા માટે સંસદમાંથી નવેસરથી મંજૂરી લેવી જરૂરી છે. વર્તમાન 2023-24નું બજેટ આ વર્ષે 31 માર્ચ સુધી માન્ય છે. આ વર્ષે એપ્રિલ-મેમાં લોકસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવાની હોવાથી નવી સરકાર સત્તામાં ન આવે ત્યાં સુધી દેશનું સંચાલન કરવા માટે નાણાંની જરૂર પડશે. વચગાળાનું બજેટ એક વ્યવહારુ વ્યવસ્થા છે, જે સરકારને આ ગેપ ભરવા માટે સક્ષમ બનાવે છે.
શા માટે કોઈ મોટી જાહેરાત કરવામાં આવતી નથી
વચગાળાના બજેટ દરમિયાન સરકાર દ્વારા કોઈ મોટી જાહેરાત કરવામાં આવતી નથી. તેનું કારણ એ છે કે સંપૂર્ણ કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ કરનાર આગામી ચૂંટાયેલી સરકારને નાણાકીય બોજનો સામનો કરવો પડી શકે છે. ચૂંટણી પંચની આચારસંહિતા અનુસાર, સરકાર વચગાળાના બજેટમાં કોઈ મોટી યોજનાનો સમાવેશ કરી શકતી નથી કારણ કે તે મતદારોને પ્રભાવિત કરી શકે છે. સરકાર વચગાળાના બજેટની સાથે આર્થિક સર્વે પણ રજૂ કરતી નથી, જે મુખ્ય બજેટ રજૂ કરવાના એક દિવસ પહેલા હાથ ધરવામાં આવે છે.
નોકરિયાત વર્ગને રાહત મળી શકે છે
વચગાળાનું બજેટ કેન્દ્રીય બજેટ જેવું જ છે. આમાં, શાસક સરકાર તેના ખર્ચ, આવક, રાજકોષીય ખાધ અને નાણાકીય કામગીરી અને આગામી નાણાકીય વર્ષ માટેના અંદાજો સંસદમાં રજૂ કરે છે. જો કે, કરવેરાની કોઈ મોટી દરખાસ્તો કરવામાં આવી નથી. શાસક સરકાર કેટલાક ટેક્સમાં ફેરફાર કરી શકે છે. અગાઉ, સરકારે 2019ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા પગારદાર વર્ગને રાહત આપવા માટે આવકવેરાની કપાતની મર્યાદામાં વધારો કર્યો હતો.
કઈ ટીમો સામેલ છે?
નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણની ટીમના ટોચના સભ્યોમાં મહેસૂલ સચિવ સંજય મલ્હોત્રા, આર્થિક બાબતોના વિભાગના સચિવ અજય સેઠ, રોકાણ અને જાહેર સંપત્તિ વિભાગના સચિવ તુહિન કાંતા પાંડે, નાણાકીય સેવા વિભાગના સચિવ વિવેક જોશી અને મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર વી અનંત નાગેવાનનો સમાવેશ થાય છે.
બજેટ શબ્દ ક્યાંથી આવ્યો?
બજેટ શબ્દ ફ્રેન્ચ શબ્દ 'બૂઝ' પરથી આવ્યો છે. તેનો અર્થ નાની થેલી. ઈંગ્લેન્ડના ભૂતપૂર્વ નાણામંત્રી સર રોબર્ટ વોલપોલે વર્ષ 1733માં તેમના બજેટ પ્રસ્તાવના કાગળો એક થેલીમાં ગૃહમાં લાવ્યા હતા. ત્યાં, કોઈએ તેમને પૂછ્યું કે બેગમાં શું છે, જેના પર તેણે કહ્યું, તેમાં તમારા લોકો માટેનું બજેટ છે. આ પછી જ બજેટ શબ્દ પ્રચલિત થયો.
વધુ વાંચો : બજેટ પહેલા GSTની છપ્પરફાડ કમાણી, 1.72 લાખ કરોડ મળ્યાં, આવતીકાલે આ રાહતો મળી શકે
ભારતીય બંધારણમાં બજેટ શબ્દનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી
ભારતીય બંધારણમાં ક્યાંય બજેટ શબ્દનો ઉલ્લેખ નથી. તેના બદલે, તેને બંધારણના અનુચ્છેદ 112 માં વાર્ષિક નાણાકીય નિવેદન નામ આપવામાં આવ્યું છે. આ નિવેદનમાં, સરકાર આખા વર્ષ માટે તેના અંદાજિત ખર્ચ અને આવકની વિગતો આપે છે.
