Bharat Ratna Award / Bharat Ratna: શું હોય છે આ ભારત રત્ન? જેની કંઇક આ રીતે કરાય છે પસંદગી, જાણો અત્યાર સુધીમાં કોને-કોને અપાયા?

• દેશનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર છે 'ભારત રત્ન'
• કોઈપણ ક્ષેત્રમાં અસાધારણ અને સર્વોચ્ચ સેવા આપી હોય તેમણે અપાય છે આ એવોર્ડ 
• દેશનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર 'ભારત રત્ન' અત્યાર સુધીમાં 50 વ્યક્તિઓને એનાયત કરવામાં આવ્યો 

Bharat Ratna Award : આજે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ભાજપના દિગ્ગજ નેતા અને અયોધ્યા રામ મંદિર આંદોલનના સક્રિય નેતા રહી ચૂકેલા લાલકૃષ્ણ અડવાણીને ભારત રત્ન આપવાની જાહેરાત કરી છે. આ પહેલા તાજેતરમાં જ કેન્દ્ર સરકારે અગ્રણી ગાંધીવાદી સમાજવાદી નેતા અને બિહારના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કર્પૂરી ઠાકુરને મરણોત્તર 'ભારત રત્ન' આપવાની જાહેરાત કરી હતી. દેશનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર 'ભારત રત્ન' અત્યાર સુધીમાં 50 વ્યક્તિઓને એનાયત કરવામાં આવ્યો છે, જેમાંથી 17 લોકોને મરણોત્તર એનાયત કરવામાં આવ્યા છે.

શું છે ભારત રત્ન એવોર્ડ ? 
'ભારત રત્ન' દેશનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર છે. આ એવોર્ડ એવી વ્યક્તિને આપવામાં આવે છે જેણે કોઈપણ ક્ષેત્રમાં અસાધારણ અને સર્વોચ્ચ સેવા આપી હોય. આ પુરસ્કાર જાતિ, વ્યવસાય, સ્થિતિ અથવા લિંગને ધ્યાનમાં લીધા વિના ઉત્કૃષ્ટ કાર્ય માટે આપવામાં આવે છે. આ એવોર્ડની શરૂઆત 2 જાન્યુઆરી, 1954ના રોજ દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આ સન્માન જીવિત અને મરણોત્તર લોકોને આપવામાં આવે છે. આ સન્માન વર્ષમાં વધુમાં વધુ 3 લોકોને જ આપવામાં આવે છે.

એવોર્ડ કેવી રીતે પસંદ કરવામાં આવે છે?
માનવીય પ્રયત્નોના કોઈપણ ક્ષેત્રમાં ઉત્કૃષ્ટ સેવા અથવા સર્વોચ્ચ સ્તરની કામગીરીની માન્યતામાં તેને પુરસ્કાર આપવામાં આવે છે. વડાપ્રધાન 'ભારત રત્ન' માટે રાષ્ટ્રપતિને સીધી ભલામણ કરે છે. આ એવોર્ડ માટે કોઈ ઔપચારિક ભલામણની જરૂર નથી. એવોર્ડ પ્રાપ્ત કર્યા પછી પ્રાપ્તકર્તાને રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા હસ્તાક્ષરિત સનદ (પ્રમાણપત્ર) અને મેડલ આપવામાં આવે છે. કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય અનુસાર આ સન્માનમાં કોઈ રકમ આપવામાં આવતી નથી. ભારત રત્ન કોને આપવામાં આવે છે? તેની સત્તાવાર જાહેરાત રાષ્ટ્રપતિ તરફથી જાહેરનામું બહાર પાડીને કરવામાં આવે છે.

Where eagles dare : here's the list of those who reached the rarified heights of exceptional service of the highest order, for the #BharatRatna , the highest civilian award that our country can give

Graphics : courtesy KBK pic.twitter.com/WdsNLArmcB

— PIB India (@PIB_India) August 9, 2019

કઈ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે?
'ભારત રત્ન'થી સન્માનિત વ્યક્તિને ઘણી સરકારી સુવિધાઓ મળે છે. આ પુરસ્કારથી સન્માનિત વ્યક્તિને રેલવે તરફથી મફત મુસાફરીની સુવિધા મળે છે. તેમજ ભારત રત્નથી સન્માનિત વ્યક્તિને મહત્વપૂર્ણ સરકારી કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેવા માટે આમંત્રિત કરવામાં આવે છે. ઉપરાંત સરકાર તેમને વોરંટ ઓફ પ્રેસિડેન્સીમાં સ્થાન આપે છે. પ્રોટોકોલમાં ભારત રત્ન વ્યક્તિ રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, વડા પ્રધાન, રાજ્યપાલ, ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ, નાયબ વડા પ્રધાન, મુખ્ય ન્યાયાધીશ, લોકસભા અધ્યક્ષ, કેબિનેટ પ્રધાન, મુખ્યમંત્રી, પૂર્વ વડાપ્રધાન અને સંસદના બંને ગૃહોમાં વિપક્ષના નેતા બાદ આ પદ આપવામાં આવે છે.

2024માં અત્યાર સુધી બે લોકોની ભારત રત્ન માટે કરાઇ જાહેરાત
કેન્દ્ર સરકારે અગ્રણી ગાંધીવાદી સમાજવાદી નેતા અને બિહારના પૂર્વ મુખ્યમંત્રી કર્પૂરી ઠાકુરને મરણોત્તર 'ભારત રત્ન' આપવાની જાહેરાત કરી હતી.  કેન્દ્ર સરકારે મંગળવારે સાંજે જનનાયક કર્પુરી ઠાકુરને તેમની જન્મજયંતિની પૂર્વસંધ્યાએ 'ભારત રત્ન'ના મરણોત્તર એવોર્ડની જાહેરાત કરી હતી. આ દરમિયાન હવે આજે ભારતીય જનતા પાર્ટીના નેતા અને દેશના પૂર્વ નાયબ વડાપ્રધાન લાલકૃષ્ણ અડવાણીને ભારત રત્ન આપવામાં આવશે તેવી જાહેરાત કરાઇ છે. આની જાહેરાત કરતા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું કે, તેઓ આપણા સમયના સૌથી આદરણીય રાજનેતાઓમાંના એક છે. ભારતના વિકાસમાં તેમનું યોગદાન અવિસ્મરણીય છે. તેમના જીવનની શરૂઆત પાયાના સ્તરે કામ કરવાથી લઈને આપણા નાયબ વડાપ્રધાન તરીકે દેશની સેવા કરવા સુધીની છે. તેમણે દેશના ગૃહમંત્રી અને માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી તરીકે પણ પોતાની ઓળખ બનાવી. તેમના સંસદીય હસ્તક્ષેપ હંમેશા અનુકરણીય અને સમૃદ્ધ આંતરદૃષ્ટિથી ભરેલા રહ્યા છે.

વાંચો વધુ: પૂર્વ નાયબ વડાપ્રધાન LK અડવાણીને કરાશે ભારત રત્નથી સન્માનિત, PM મોદીએ આપી જાણકારી

અત્યાર સુધી ભારત રત્ન પુરસ્કાર મેળવનારાઓની યાદી

ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારી (રાજકારણી, લેખક, વકીલ અને સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા) - 1954

સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન (ફિલોસોફર, રાજકારણી અને ભારતના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ) - 1954

ચંદ્રશેખર વેંકટ રમન (ભૌતિકશાસ્ત્રી)- 1954

ભગવાન દાસ (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા, ફિલોસોફર અને શિક્ષણશાસ્ત્રી)- 1955

મોક્ષગુંડમ વિશ્વેશ્વરાય (સિવિલ એન્જિનિયર, રાજકારણી અને મૈસુરના દીવાન) - 1955

જવાહરલાલ નેહરુ (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા, લેખક અને ભારતના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન) - 1955

ગોવિંદ બલ્લભ પંત (સ્વાતંત્ર્ય સેનાની) - 1957

ધોંડો કેશવ કર્વે (સમાજ સુધારક અને શિક્ષક)- 1958

બિધાન ચંદ્ર રોય (ચિકિત્સક, રાજકીય નેતા, પરોપકારી, શિક્ષણશાસ્ત્રી અને સામાજિક કાર્યકર) - 1961

પુરુષોત્તમ દાસ ટંડન (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા) - 1961

રાજેન્દ્ર પ્રસાદ (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા, વકીલ, રાજકારણી, વિદ્વાન અને ભારતના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ) - 1962

ઝાકિર હુસૈન (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા)- 1963

પાંડુરંગ વામન કાણે (ઇન્ડોલોજિસ્ટ અને સંસ્કૃત વિદ્વાન)-1963

લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી (મરણોત્તર) (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા અને ભારતના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન) - 1966

ઇન્દિરા ગાંધી (રાજકારણી અને ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન) -1971

વરાહગીરી વેંકટ ગીરી (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા અને ભારતના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ) -1975

કુમારસ્વામી કામરાજ (મરણોત્તર) (રાજકારણી અને તમિલનાડુના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન) 1976

મધર મેરી ટેરેસા બોજાક્ષીયુ (મધર ટેરેસા) (મિશનરીઝ ઓફ ચેરિટીના સ્થાપક) - 1980

વિનોબા ભાવે (મરણોત્તર) (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા, સમાજ સુધારક) -1983

ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાન (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા)-1987

મરુદુર ગોપાલન રામચંદ્રન (મરણોત્તર) (અભિનેતા રાજકારણી બન્યા) -1988

ભીમ રાવ રામજી આંબેડકર (મરણોત્તર) (સમાજ સુધારક) -1990

નેલ્સન રોલિહલાહલા મંડેલા (રંગભેદ વિરોધી કાર્યકર) - 1990

રાજીવ ગાંધી (મરણોત્તર) (રાજકારણી અને ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન) -1991

સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ (મરણોત્તર) (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા) - 1991

મોરારજી રણછોડજી દેસાઈ (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા અને ભારતના વડાપ્રધાન) - 1991

મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ (મરણોત્તર) (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા) -1992

જહાંગીર રતનજી દાદાભોય ટાટા (ઉદ્યોગપતિ) - 1992

સત્યજીત રે (ફિલ્મ નિર્માતા) - 1992

ગુલઝારી લાલ નંદા (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા) - 1997

અરુણા અસફ અલી (મરણોત્તર) (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા) - 1997

એ.પી.જે. અબ્દુલ કલામ (એરોસ્પેસ, સંરક્ષણ વૈજ્ઞાનિક અને ભારતના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ) -1997

મદુરાઈ સન્મુખવાદિવુ સુબ્બુલક્ષ્મી (કર્ણાટક શાસ્ત્રીય ગાયિકા) -1998

ચિદમ્બરમ સુબ્રમણ્યમ (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા) - 1998

જયપ્રકાશ નારાયણ (મરણોત્તર) (સ્વતંત્રતા કાર્યકર્તા, સમાજ સુધારક) - 1999

અમર્ત્ય સેન (અર્થશાસ્ત્રી) - 1999

પ્રકાશ ગોપીનાથ બોરડોલોઈ (મરણોત્તર) (સ્વતંત્ર કાર્યકર્તા) - 1999

રવિશંકર (સિતાર વાદક) - 1999

લતા દીનાનાથ મંગેશકર (પ્લેબેક સિંગર) - 2001

ઉસ્તાદ બિસ્મિલ્લા ખાન (હિન્દુસ્તાની ક્લાસિકલ શહનાઈ પ્લેયર) - 2001

ભીમસેન ગુરુરાજ જોશી (હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય ગાયક) - 2009

સી.એન. આર. રાવ (રસાયણશાસ્ત્રી અને પ્રોફેસર) - 2014

સચિન રમેશ તેંડુલકર (ક્રિકેટર) - 2014

અટલ બિહારી વાજપેયી (રાજકારણી અને ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન) 2015

મદન મોહન માલવિયા (મરણોત્તર) (વિદ્વાન અને શિક્ષણ સુધારક) - 2015

નાનાજી દેશમુખ (મરણોત્તર) (સામાજિક કાર્યકર્તા) - 2019

ભૂપેન્દ્ર કુમાર હજારિકા (મરણોત્તર) (પાર્શ્વગાયક, ગીતકાર, સંગીતકાર, કવિ અને ફિલ્મ નિર્માતા) - 2019

પ્રણવ મુખર્જી (રાજકારણી અને ભારતના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ) 2019

કર્પૂરી ઠાકુર (મરણોત્તર) (રાજકારણી અને બિહારના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન) - 2024

લાલકૃષ્ણ અડવાણી (ભારતીય જનતા પાર્ટીના નેતા અને પૂર્વ નાયબ વડાપ્રધાન) - 2024