રાયબરેલીને વાયનાડના પ્રભાવથી બચાવવા માટે રાહુલ ગાંધીએ જેટલા પણ પ્રયત્નો કર્યા હતા, રાયબરેલીને અમેઠીના પ્રભાવથી બચાવવાનો પ્રયાસ વધુ અઘરો લાગે છે - કારણ કે રાજકારણની ઘણી બધી રમત હવે વર્ણનાત્મક બની ગઈ છે. અને માત્ર એક લોકપ્રિય નેતા જ મજબૂત સંગઠન અને પાયાના કાર્યકરોની મદદથી કથાને આગળ લઈ જઈ શકે છે - અને રાહુલ ગાંધી વિરુદ્ધ નરેન્દ્ર મોદીની લડાઈ તેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે.
2019ની સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં, રાહુલ ગાંધીએ 'ચોકીદાર ચોર હૈ' ના નારા સાથે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી વિરુદ્ધ પોતાના માટે એક વિશેષ વાર્તા બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો - પરંતુ ચૂકી ગયા, અને પરિણામે અમેઠી પણ હારી ગયા. એ તો વાયનાડે સાચવી લીધું, અને શક્ય છે કે તે ભવિષ્યમાં પણ સાચવી લેશે. નોમિનેશનથી લઈને વોટિંગ સુધી, વાયનાડને લઈને કોંગ્રેસે જે સાવધાની રાખી છે તે બધાને દેખાય છે. રાહુલ ગાંધી સામે રાયબરેલી પર ગાંધી પરિવારની પકડ જાળવી રાખવા માટેનો એક મોટા પડકાર છે - અને તેનાથી પણ મોટો પડકાર રાયબરેલી અને વાયનાડ વચ્ચે પસંદગી કરવાનો હશે - જો રાહુલ ગાંધી લોકસભાની બંને બેઠકો જીતી જાય.
બે બેઠકો વચ્ચે પસંદગી કરવી કેટલી મુશ્કેલ હશે?
કોંગ્રેસ નેતૃત્વએ પહેલેથી જ અમેઠી માટે નાઈટ વોચમેન તૈનાત કરી દીધા છે. કિશોરી લાલ શર્મા જીતે તો સારું, પણ હારે તો કોઈ અફસોસ નથી - અમેઠીની વ્યવસ્થા થઈ ગઈ, પણ રાયબરેલી અને વાયનાડની સમસ્યા ઘણી મોટી લાગે છે. જે પહેલાથી જ હાથથી નીકળી ગયું છે, એનાથી વધારે શું થઈ જશે? અમેઠીનો મામલો પણ લગભગ એવો જ છે. હવે બાકીની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસ માટે સૌથી મહત્ત્વની બેઠક રાયબરેલી છે. નોમિનેશનના સમયથી જ આ દેખાઈ રહ્યું છે. સોનિયા ગાંધીથી લઈને રોબર્ટ વાડ્રા સુધીના દરેક લોકો પહોંચ્યા હતા - અને હવે દરેક ત્યાં પડાવ નાખવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે.
પ્રિયંકા ગાંધી વાડ્રા શરૂઆતથી જ અમેઠી અને રાયબરેલીમાં પ્રચારની જવાબદારી સંભાળી રહી છે. એ અલગ વાત છે કે 2019માં જ્યારે તેમને કોંગ્રેસ મહાસચિવ બનાવવામાં આવી અને જવાબદારી સોંપવામાં આવી ત્યારે તેને અપયશ મળ્યો હતો. હવે રાયબરેલીનો પડકાર છે. સંપૂર્ણ તાકાત લગાવી દીધી છે. કોંગ્રેસે છત્તીસગઢના મુખ્યમંત્રી ભૂપેશ બઘેલને રાયબરેલી માટે સિનિયર ઓબ્ઝર્વર બનાવ્યા છે. 2022ની યુપી ચૂંટણીથી લઈને હિમાચલ પ્રદેશ સુધી, તેઓ પ્રિયંકા ગાંધી સાથે પડછાયાની જેમ રહ્યા, જેમ ગુજરાતમાં 2017ની ચૂંટણીમાં અશોક ગેહલોત રાહુલ ગાંધી સાથે રહ્યા.
ભૂપેશ બઘેલ પોતે છત્તીસગઢની રાજનંદગાંવ લોકસભા સીટ પરથી ચૂંટણી લડી રહ્યા છે. તેમનું નામ કેસી વેણુગોપાલની સાથે કોંગ્રેસની પ્રથમ યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું, જેથી અન્ય વરિષ્ઠ નેતાઓને ચૂંટણી લડવા માટે પ્રેરણા મળી શકે. મુશ્કેલી એ છે કે જો કોઈ પ્રેરણા લેવા તૈયાર હોય તો - સ્થિતિ એવી છે કે જેમના નામ ઉમેદવારોની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવે છે તેઓ એક યા બીજા બહાને ઉમેદવારી પાછી ખેંચી લે છે - સુરતથી પુરી સુધીની એક જ જેવી વાર્તા છે.
ચૂંટણી લડવા માટે ભૂપેશ બઘેલ પાસેથી પ્રેરણા ન લેનાર અશોક ગેહલોતને અમેઠી માટે ઓબ્ઝર્વર બનાવવામાં આવ્યા છે. આ અશોક ગેહલોતની પોતાની સ્થિતિને કારણે પણ છે, કારણ કે તેમના રસ્તે ચાલી રહેલા કમલનાથ છિંદવાડાની બહાર ક્યાંય દેખાતા નથી.
જો કે, પ્રિયંકા ગાંધીનું નામ પણ ચૂંટણી ન લડનારાઓની યાદીમાં જ ઉમેરવામાં આવી રહ્યું છે. રાયબરેલી અને અમેઠીના ઉમેદવારોની ઘોષણા સમયે કહેવામાં આવ્યું હતું કે પ્રિયંકા ગાંધી પોતાને ચૂંટણી પ્રચાર સુધી મર્યાદિત રાખશે, અને કોંગ્રેસ મહાસચિવ જયરામ રમેશે પણ પોતાની ભવિષ્યની યોજનાઓ વિશે જણાવ્યું છે - પ્રિયંકા ગાંધી કોઈપણ પેટા ચૂંટણીજીતીને સંસદમાં પહોંચી શકે છે. ત્યારે હવે સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ છે કે પ્રિયંકા ગાંધી કઈ પેટાચૂંટણી જીતીને સંસદમાં પહોંચશે - રાયબરેલી કે વાયનાડ?
એક જ પ્રશ્ન વારંવાર ઉભો થાય છે - જો રાહુલ ગાંધી બંને બેઠકો પરથી ચૂંટણી જીતશે તો તેઓ કોને છોડશે અને કોને રાખશે? જ્યારે સોનિયા ગાંધીએ 1999માં અમેઠી અને બેલ્લારીમાંથી પહેલી લોકસભા ચૂંટણી લડી ત્યારે તેમણે દક્ષિણ ભારત કરતાં ઉત્તર ભારતને પ્રાધાન્ય આપ્યું હતું. કર્ણાટકની બેલ્લારી લોકસભા સીટ પર ભાજપના પ્રખ્યાત નેતા સુષ્મા સ્વરાજને હરાવ્યા બાદ પણ તેમણે રાજીનામું આપી દીધું હતું - કારણ કે રાયબરેલીને નજીક રાખવું પડ્યું હતું. ત્યારે હવે સવાલ એ છે કે રાહુલ ગાંધી માએ બતાવેલા રસ્તા પર ચાલશે કે કોંગ્રેસને કોઈ નવો રસ્તો બતાવશે?
કહેવાનો અર્થ એ છે કે તે દક્ષિણ ભારતની રાજનીતિને પ્રાધાન્ય આપશે કે ફરી ઉત્તર ભારત તરફ વળશે? 2021ની કેરળ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં રાહુલ ગાંધી પહેલા જ પોતાનો અભિપ્રાય વ્યક્ત કરી ચૂક્યા છે કે દક્ષિણ ભારતના લોકો ઉત્તર ભારતના લોકો કરતા વધુ સારી રાજકીય સમજ ધરાવે છે. અને રાહુલ ગાંધીએ અમેઠીમાં તેમના રાજકીય અનુભવના આધારે જ આ વાત કહી હતી - પરંતુ હવે તેઓ રાયબરેલી અને અમેઠી બંનેને પોતાનો પરિવાર કહેવા લાગ્યા છે. રાહુલ ગાંધી માટે રાયબરેલી અને વાયનાડ વચ્ચે નિર્ણય લેવો ચોક્કસપણે મુશ્કેલ હશે - અને તે નિર્ણય ભવિષ્ય મુજબ સાચો છે કે ખોટો તે પણ વ્યક્તિની રાજકીય સમજ પર આધાર રાખે છે. એરર ઓફ જજમેન્ટ તો ઘણીવાર શંકાનો લાભ લેવા જેવું જ હોય છે.
રાહુલ ગાંધી માટે રાયબરેલી અને વાયનાડનું મહત્ત્વ
રાયબરેલી લોકસભા સીટ પરથી કોંગ્રેસના ઉમેદવાર તરીકે નોમિનેશન ભર્યા બાદ રાહુલ ગાંધીએ સોશિયલ સાઈટ X પર પોતાના વિચારો વ્યક્ત કર્યા હતા. રાહુલ ગાંધીએ રાયબરેલીથી નોમિનેશનને ભાવનાત્મક ક્ષણ ગણાવ્યું, અને કહ્યું - 'મારી માતાએ પરિવારની કર્મભૂમિ મને ખૂબ વિશ્વાસ સાથે સોંપી છે... અને મને તેની સેવા કરવાની તક આપી છે. અમેઠી અને રાયબરેલી વિશે લખ્યું હતું, અમેઠી અને રાયબરેલી મારા માટે અલગ નથી, બંને મારો પરિવાર છે. પોતાના માટે વોટ માંગતી વખતે તેમણે કહ્યું હતું કે, અન્યાય સામે ચાલી રહેલી ન્યાયની લડાઈમાં... હું મારા પ્રિયજનોનો પ્રેમ અને આશીર્વાદ ઈચ્છું છું... મને વિશ્વાસ છે કે તમે બધા બંધારણ અને લોકશાહીને બચાવવાની આ લડાઈમાં મારી સાથે ઉભા છો.
રાજસ્થાન થઈને રાજ્યસભા જવા રવાના થયા બાદ સોનિયા ગાંધીએ રાયબરેલીના લોકોને પત્ર લખ્યો હતો. પત્રમાં સોનિયા ગાંધીએ ત્યાંના લોકો સાથે વર્ષો જૂના પારિવારિક સંબંધોને ટાંકીને અપીલ કરી હતી અને આશા વ્યક્ત કરી હતી કે આ વલણ ભવિષ્યમાં પણ ચાલુ રહે. અને રાહુલ ગાંધીના નામાંકન સમયે, સોનિયા ગાંધી તેમને પત્રના મુદ્દાઓ વિશે યાદ કરાવવા માટે રાયબરેલીમાં હાજર હતા. સમગ્ર પરિવાર સાથે. પુત્ર, પુત્રી અને જમાઈ સાથે. લોકો સાથે સંબંધો જાળવી રાખવા. સંબંધોની ઉષ્મા જાળવી રાખવાના પ્રયાસમાં. અને સોનિયા ગાંધીએ આ જ સંબંધ રાહુલ ગાંધીને પોતાના હાથમાં સોંપ્યો છે. આ સંબંધ ગાંધી પરિવારનો રાજકીય વારસો છે, જે સોનિયા ગાંધીએ તેમના પુત્રને સોંપ્યો છે. કોઈપણ રીતે, ભારતીય રાજકારણમાં વારસદાર હંમેશા પુત્ર જ હોય છે. દીકરી તો ત્યારે થાય છે જ્યારે વર્ષો સુધી દીકરાની જગ્યાએ ભાઈ કે ભત્રીજો આધારસ્તંભની જેમ ઊભો રહે છે. અને અંતે દરેક જણ અજિત પવાર ન બની શકે. બાકી બધાની હાલત શિવપાલ યાદવ અને પશુપતિ કુમાર પારસ જેવી જ થયા છે.
રાહુલ ગાંધી ભલે ચૂંટણીના માહોલમાં રાયબરેલી અને અમેઠીને પોતાનો પરિવાર ગણાવવા લાગ્યા હોય, પરંતુ છેલ્લા પાંચ વર્ષથી તેઓ વાયનાડને તેમના બાળપણ સાથે જોડીને તરીકે રજૂ કરી રહ્યા હતા - અને ન તો રાયબરેલીના લોકો આ વાત ભૂલી શકે છે અને ન તો વાયનાડના લોકો. રાજકારણમાં રસ ધરાવતા અને આવી ગતિવિધિઓ પર નજર રાખતા કેટલાક લોકો કહી રહ્યા છે કે રાહુલ ગાંધી વાયનાડ પોતાના માટે રાખશે. અને એવી દલીલ આપવામાં આવી રહી છે કે કેરળમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે.
વધુ વાચો: LIVE: સવારે 7 વાગ્યાથી મતદાન શરૂ, પ્રધાનમંત્રી મોદી અમદાવાદના રાણીપમાં કરશે મતદાન, આ દિગ્ગજોનું ભાવિ થશે EVMમાં કેદ
2021 માં, પી. વિજયને કેરળના બે ગઠબંધનની એક પછી એક સત્તા પર પાછા ફરવાની વાર્તા ફરીથી લખી હતી. પરંતુ આ વારંવાર થતું અટકાવવામાં આવ્યું હતું. કેરળમાં ભાજપની નબળી પકડને ધ્યાનમાં લેતા એવું માનવામાં આવે છે કે આગામી સમયમાં કોંગ્રેસ માટે સંપૂર્ણ અવકાશ છે. વાતમાં દમ છે પણ એ પણ ન ભૂલવું જોઈએ કે કેરળમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીને હજુ બે વર્ષનો સમય છે. અને જો 2026માં કેરળમાં ચૂંટણી થાય છે, તો આગામી વર્ષ 2027માં ફરીથી યુપીમાં ચોક્કસપણે ચૂંટણી થશે. વધુ એક જોરદાર દલીલ પણ છે. જે રીતે સોનિયા ગાંધીએ કોંગ્રેસ અધ્યક્ષની ખુરશી રાહુલ ગાંધીને સોંપી હતી, તેવી જ રીતે ગાંધી પરિવારનો ગઢ રાયબરેલી પણ તેમને સોંપવામાં આવ્યો છે. હવે રાહુલ ગાંધી રાયબરેલીને કોંગ્રેસ અધ્યક્ષની ખુરશી માને છે કે અન્ય કંઈ, તે ફક્ત તેમના પર નિર્ભર છે. એક યા બીજા દિવસે, રાયબરેલી અને વાયનાડ વચ્ચે પસંદગી કરવાનો નિર્ણય આના આધારે લેવો પડશે - અને પછીથી તેને નિર્ણયમાં ખામી સમજે કે અકસ્માત, શું ફરક પડે છે.
