રિપોર્ટ / 'આ સુનાવણી ક્યારે પૂર્ણ થશે?', દેશમાં મહિલાઓના 36 લાખ કેસો પેન્ડિંગ, સૌથી વધારે આ રાજ્યમાં, જાણો કારણ

• સુપ્રીમ કોર્ટથી લઈ હાઇકોર્ટ સુધી મહિલાઓના 36 લાખ કેસો પેન્ડિંગ 
• સુપ્રીમથી લઈને હાઈકોર્ટ સુધીના ડઝનેક ચુકાદાઓએ પોલીસ અને અદાલતોને આપી છે સલાહ 
• આ સૂચનાની અસર ન તો પોલીસ પર દેખાઈ કે ન કોર્ટ પર 

Women Cases Pending In The Country : સુપ્રીમ કોર્ટથી લઈ હાઇકોર્ટ સુધી મહિલાઓના 36 લાખ કેસો પેન્ડિંગ છે. આ તરફ અનેકવાર સુપ્રીમ કોર્ટથી લઈને વિવિધ હાઈકોર્ટ સુધીના ડઝનેક ચુકાદાઓએ પોલીસ અને અદાલતોને મહિલાઓ વિરુદ્ધના ગુનાઓ પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનવા જણાવ્યું હતું. આ સાથે આવા ગુનાઓની તપાસ 6 મહિનાની સમયમર્યાદામાં પૂર્ણ કરવાના આદેશો હતા. જોકે હવે સ્થિતિ એ બની છે કે, આ સૂચનાની અસર ન તો પોલીસ પર દેખાઈ કે ન કોર્ટ પર. આમ છતાં દેશમાં મહિલાઓ વિરુદ્ધના ગુનાઓમાં ઝડપથી વધારો થયો છે.

નેશનલ જ્યુડિશિયલ ડેટા ગ્રીડ અનુસાર હાલમાં દેશભરની વિવિધ અદાલતોમાં 4.44 કરોડ કેસ પેન્ડિંગ છે. તેમાંથી 8% મહિલાઓ દ્વારા ફાઇલ કરવામાં આવે છે. આવા કેસોની સંખ્યા 36.57 લાખ છે. 45% કેસ એવા હોય છે જેમાં ક્યારેક વકીલ ગુમ હોય છે તો ક્યારેક આરોપી ફરાર હોય છે. આ કેસોમાં સિવિલ અને ફોજદારી બંનેનો સમાવેશ થાય છે. મહિલાઓના 45% કેસ એવા પણ છે કે, જેમાં ક્યારેક તેમના વકીલો અથવા અન્ય પક્ષના લોકો હાજર થતા નથી અથવા આરોપી જામીન મેળવીને ફરાર થઈ જાય છે જેના કારણે કેસ અટવાઈ જાય છે. આ સિવાય 7% કેસ એવા છે કે જેના પર ઉચ્ચ અદાલતોનો સ્ટે છે.

રાજ્ય	પેન્ડિંગ કેસ
ઉત્તર પ્રદેશ	7,90,938
મહારાષ્ટ્ર	3,96,010
બિહાર	3,81,604
પશ્ચિમ બંગાળ	2,60,214
કર્ણાટક	2,22,587

અનેક કોર્ટોએ વારંવાર સલાહ આપી પરંતુ.... 
મહત્વનું છે કે, માર્ચ 2013માં દિલ્હી હાઈકોર્ટે કહ્યું હતું કે પોલીસ મહિલાઓ વિરુદ્ધના ગુનાઓ પ્રત્યે સંવેદનશીલ હોવી જોઈએ. જેથી તે તપાસ કરી ઝડપથી કાર્યવાહી કરી શકે.આ સાથે ઓગસ્ટ 2013માં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે, ટ્રાયલ કોર્ટે આવા કેસોની તપાસ 2-3 મહિનામાં પૂર્ણ કરવી જોઈએ. જલ્દી નિર્ણય આપો. આ તરફ ઓક્ટોબર 2018માં બોમ્બે હાઈકોર્ટે કહ્યું- કોર્ટની ફરજ છે કે તે આવા ગુનાઓને ગંભીરતાથી લે અને તેની સાથે સમયસર કાર્યવાહી કરે.

આ સાથે સપ્ટેમ્બર 2019માં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે, અદાલતોએ મહિલાઓ પર બળાત્કારના કેસોની સુનાવણીમાં લાંબી તારીખો આપવાનું ટાળવું જોઈએ. આ તરફ ઓગસ્ટ 2021માં ગૌહાટી હાઈકોર્ટે કહ્યું હતું કે, જે મહિલાઓ આગળ આવી રહી છે તેમને ઝડપી ન્યાય આપવા માટે પોલીસ અને અદાલતોએ સંવેદનશીલ બનવું જોઈએ. જે બાદમાં 7 ઑક્ટોબર 2023ના રોજ દહેજ મૃત્યુના કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો કે તમામ અદાલતોએ આ કેસો પ્રત્યે સંવેદનશીલ હોવું જોઈએ.

રાજ્ય	પેન્ડિંગ કેસ
આસામ	54,351
ઝારખંડ	52,479
હિમાચલ પ્રદેશ	34,519
છત્તીસગઢ	33,860
ઉત્તરાખંડ	20,576

સરકારના અભ્યાસમાં કેસ અટકી જવાના મુખ્ય કારણો 
કાયદા મંત્રાલય અને નેશનલ જ્યુડિશિયલ ડેટા ગ્રીડ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા અભ્યાસમાં લાંબા સમયથી કોર્ટમાં કેસ પેન્ડિંગ હોવાના ઘણા મોટા કારણો સામે આવ્યા છે. જેમાં પોલીસથી લઈને કોર્ટ સુધીની ભૂમિકાઓનો સમાવેશ થાય છે.  

• પોલીસે ચાર્જશીટ પણ દાખલ કરી ન હતી. તેણીએ વારંવાર કોર્ટમાં તપાસનો સમય વધારવાની માંગ કરી હતી.
• ચાર્જશીટ દાખલ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ દસ્તાવેજો કોર્ટમાં પહોંચ્યા ન હતા.
• ચાર્જશીટ દાખલ થયા પછી, નીચલી અદાલત વારંવાર લાંબી તારીખો આપી રહી છે અને તેના કારણે આરોપો ઘડવામાં 2 થી 3 વર્ષનો સમય લાગે છે.
• પોલીસ મહત્વના સાક્ષીઓને રજૂ કરવામાં સક્ષમ નથી.
• નીચલી અદાલતની કાર્યવાહી પર સ્ટે. આરોપી જામીન પર ફરાર છે.
• ક્યારેક સરકારી તો ક્યારેક ખાનગી વકીલો હાજર થઈ શકતા નથી.