જાણવા જેવું / શું Digital Rupee સ્વદેશી Cryptocurrency છે કે બીજું કંઈક ? જાણો કઈ રીતે બિટકોઈનથી પડે છે અલગ

• આજે રિટેલ ડીઝીટલ રૂપીનો પાયલોટ પ્રોજેક્ટ શરુ 
• સર્વપ્રથમ થોડા શહેરોમાં અમલીકરણ કરવામાં આવશે
• ડીઝીટલ રૂપીમાં બ્લોકચેઈનનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે

આજે RBI રિટેલ ડીઝીટલ રૂપીનો પાયલોટ પ્રોજેક્ટ શરુ કરશે ત્યારે ઘણા લોકોના મનમાં હજુ પણ સવાલો થઇ રહ્યા છે કે આ ડીઝીટલ રૂપી શું છે અને ક્યાં વપરાશ થશે. અને આ UPI થી કેમ અલગ છે જયારે આ એક બ્લોકચેઈનથી કંટ્રોલ થશે ત્યારે લોકો ક્રિપ્ટોકરન્સી સાથે સરખામણી કરી રહ્યા છે ત્યારે આ તેનાથી કેમ અલગ પડે છે જાણો સંપૂર્ણ માહિતી. 

ડીઝીટલ રૂપીનો પાયલોટ પ્રોજેક્ટ
આરબીઆઈનો ડિજિટલ રૂપી એટલે દેશમાં ચલણનો નવો યુગ શરૂ થયો છે. આજથી દિલ્હી સહિત દેશના ચાર શહેરોમાં સામાન્ય લોકો તેનો ઉપયોગ કરી શકશે. જોકે, લોકો આ ડિજિટલ કરન્સીને લઈને ખૂબ જ મૂંઝવણમાં છે. લોકો તેને ક્રિપ્ટોકરન્સી માની રહ્યા છે. જો કે, તમે તેને વધુ કે ઓછા સમાન સમજી શકો છો, પરંતુ મૂળભૂત રીતે બંને વચ્ચે ઘણો તફાવત છે.

ક્યાં શરુ થશે પ્રોજેક્ટ
આ વર્ષના બજેટમાં ડિજિટલ રૂપિયાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. 1 ડિસેમ્બરના રોજ, સેન્ટ્રલ બેંક ડિજિટલ કરન્સી (CBDC) , જેને ડિજિટલ રૂપિયો કહેવામાં આવે છે, તેને એક પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે શરૂ કરવામાં આવી છે. પ્રથમ તબક્કામાં આ પ્રોજેક્ટ દિલ્હી, મુંબઈ, બેંગ્લોર અને ભુવનેશ્વરમાં શરૂ કરવામાં આવ્યો છે. આ શહેરોમાં ગ્રાહકો અને વેપારીઓ ડિજિટલ રૂપિયાનો ઉપયોગ કરી શકશે. બીજા તબક્કામાં, તે અન્ય ઘણા શહેરોમાં પણ વિસ્તરણ કરવામાં આવશે. પરંતુ ડિજિટલ રૂપિયો શું છે  ? આ હજુ પણ ઘણા લોકો માટે એક પ્રશ્ન રહે છે. ચાલો જાણીએ આનો સરળ જવાબ.  

ડિજિટલ રૂપી શું છે? 
તમે આને રોકડના ડિજિટલ સંસ્કરણ તરીકે સમજી શકો છો અને તે છૂટક વ્યવહારો માટે શરૂઆતમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. તેનો ખર્ચ કરવો એ તમારા પર્સમાંથી પૈસા ખર્ચવા જેવું જ હશે. જો કે, તે ડિજિટલ વોલેટ અથવા યુપીઆઈથી પણ તદ્દન અલગ છે. ભવિષ્યમાં તેનો ઉપયોગ તમામ ખાનગી ક્ષેત્ર, બિન-નાણાકીય ગ્રાહકો અને વ્યવસાયો દ્વારા કરી શકાશે. આ સીધુ નિયંત્રણ રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા પાસે રહેશે. સરળ ભાષામાં કહીએ તો, આજના સમયમાં તમે જે રીતે રોકડનો ઉપયોગ કરો છો, તે બરાબર એ જ રહેશે, પરંતુ તેનું સ્વરૂપ ડિજિટલ હશે. e₹-R ડિજિટલ ટોકનના સ્વરૂપમાં હશે અને તમે તેનો ઉપયોગ સિક્કા અને નોટોની જેમ કરી શકશો.

ક્યાં ઉપયોગ થશે?
વપરાશકર્તાઓ સહભાગી બેંક દ્વારા ડિજિટલ રૂપિયાનો ઉપયોગ કરી શકશે. તેઓ મોબાઇલ ફોન અને ઉપકરણોમાં પણ સંગ્રહિત કરી શકાય છે. તેનો ઉપયોગ વ્યક્તિ-થી-વ્યક્તિ અને વ્યક્તિ-થી-વેપારી વ્યવહારો બંને માટે થઈ શકે છે.  આરબીઆઈએ બે કેટેગરીમાં ડિજિટલ રૂપિયો લોન્ચ કર્યો છે. બેંકે તેને બે સ્વરૂપમાં રજૂ કર્યું છે, સામાન્ય હેતુ (રિટેલ) અને જથ્થાબંધ. 1 નવેમ્બરે RBIએ હોલસેલ સેગમેન્ટમાં ડિજિટલ રૂપિયો લોન્ચ કર્યો હતો. 

તે ક્રિપ્ટોકરન્સીથી કેટલું અલગ છે? 
એક પ્રશ્ન પણ મનમાં આવે છે કે શું ડિજિટલ રૂપિયો પણ ક્રિપ્ટોકરન્સી છે. ક્રિપ્ટોકરન્સી મૂળભૂત રીતે વિકેન્દ્રિત ડિજિટલ ચલણ છે. એટલે કે તેનું નિયંત્રણ કોઈ એક બેંક કે સંસ્થા પાસે નથી અને તેનું સંચાલન બ્લોકચેન દ્વારા થાય છે. જ્યારે ડિજિટલ રૂપિયો જે આરબીઆઈ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવ્યો છે તે કેન્દ્રિય ડિજિટલ કરન્સી છે. તેનું નિયંત્રણ સેન્ટ્રલ બેંક દ્વારા કરવામાં આવશે. એટલે કે, તે વર્તમાન ચલણનું ડિજિટલ સ્વરૂપ છે. 

તેના ફાયદા શું છે? 
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ શરૂઆતમાં કહ્યું હતું કે ડિજિટલ કરન્સીની શોધ કરવાનો મૂળ ઉદ્દેશ્ય ભૌતિક રોકડ વ્યવસ્થાપનમાં ઓપરેશનલ ખર્ચ ઘટાડવાનો છે. આ સિવાય ડિજિટલ રૂપિયાનો ઉપયોગ ઓનલાઈન છેતરપિંડી ઘટાડવા માટે થઈ શકે છે. આ સાથે, તે લોકોને ખાનગી ક્રિપ્ટોકરન્સી તરફ જતા રોકવામાં પણ મદદ કરશે.  

જ્યારે ખાનગી ક્રિપ્ટોકરન્સી અસ્થિર હોય છે, ત્યારે ડિજિટલ રૂપિયાની બાબતમાં આવું નહીં હોય. આમાં તમને રૂપિયાની જેમ જ સ્થિરતા જોવા મળશે. તે એ જ કિંમતે જારી કરવામાં આવી છે, જે આજે આપણા રૂપિયાની છે. લોકો ડિજિટલ રૂપિયાને ભૌતિક રોકડમાં પણ કન્વર્ટ કરી શકશે. RBI તેના સર્ક્યુલેશન પર નિયંત્રણ રાખશે. 

કઈ બેંકો સામેલ છે?
આ પ્રોજેક્ટમાં 8 બેંકો સામેલ થશે. શરૂઆતમાં ચાર બેંક સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા, ICICI બેંક, યસ બેંક અને IDFC ફર્સ્ટ બેંક આ પાયલોટ પ્રોજેક્ટનો ભાગ છે. બાદમાં બેંક ઓફ બરોડા, યુનિયન બેંક ઓફ ઈન્ડિયા, HDFC બેંક અને કોટક મહિન્દ્રા બેંક પણ આ પ્રોજેક્ટમાં જોડાશે.