- બિહારના રાજકારણમાં ફરી રાજકીય ગરમાવો આવી જવા પામ્યો છે
- જેડીયુ ફરી એકવાર બિહારમાં એનડીએમાં જોડાવા માટે તૈયાર
- નીતિશકુમાર મહાગઠબંધન છોડીને એનડીએ ગઠબંધનમાં જોડાશે
JDUની સફર
1994માં જનતા દળથી અલગ થવાથી શરૂ થઈ હતી. જ્યારે જ્યોર્જ ફર્નાન્ડિસ અને નીતિશ કુમારે સમતા પાર્ટી શરૂ કરી હતી. 1996ની લોકસભા ચૂંટણીમાં સમતા પાર્ટીએ ભાજપ સાથે ગઠબંધન કર્યું હતું. આ લોકસભા ચૂંટણીમાં સમતા પાર્ટીએ આઠ બેઠકો જીતી હતી. તેમાંથી છ બિહારમાં અને એક ઉત્તર પ્રદેશ અને ઓડિશામાં હતા. 1998ની સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં, સમતા પાર્ટીએ ભારતીય જનતા પાર્ટી સાથે ગઠબંધન કરીને 12 બેઠકો જીતી હતી. જેમાં બિહારની 10 અને ઉત્તર પ્રદેશની બે બેઠકોનો સમાવેશ થાય છે.
માર્ચ 2000 માં, નીતિશ કુમાર બિહારના મુખ્યમંત્રી પદ માટે એનડીએના નેતા તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેમણે કેન્દ્રમાં અટલ બિહારી વાજપેયીના કહેવાથી પ્રથમ વખત બિહારના મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા હતા. 324 સભ્યોના ગૃહમાં એનડીએ અને સાથી પક્ષો પાસે 151 ધારાસભ્યો હતા જ્યારે લાલુ પ્રસાદ યાદવ પાસે 159 ધારાસભ્યો હતા. બંને ગઠબંધન બહુમતીના આંકડા એટલે કે 163 કરતા ઓછા હતા. ગૃહમાં બહુમતી સાબિત ન કરી શકવાને કારણે નીતિશે રાજીનામું આપ્યું હતું. માત્ર સાત દિવસ બાદ તેમને સત્તા પરથી હટાવવામાં આવ્યા હતા. 2003 નીતીશ કુમારની આગેવાની હેઠળની સમતા પાર્ટી પહેલાથી જ વિભાજિત જનતા દળમાં ભળી ગઈ. મર્જ કરાયેલ એકમનું નામ જનતા દળ (યુનાઇટેડ) રાખવામાં આવ્યું હતું અને રાજ્યમાં એક નવો પક્ષ અસ્તિત્વમાં આવ્યો હતો.
2005: નીતીશ બની ગયા સત્તાનું કેન્દ્ર
2005માં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાઈ. આ ચૂંટણીમાં પહેલીવાર ભાજપ અને જેડીયુએ ચૂંટણીમાં સફળતા મેળવી છે. આ ચૂંટણીમાં 243 સભ્યોની વિધાનસભામાં ભાજપે 55 બેઠકો જ્યારે જેડીયુએ 88 બેઠકો જીતી હતી. જેડીયુના નેતા નીતિશ કુમાર આરજેડીના નેતૃત્વવાળી યુપીએ સરકારને હરાવીને બિહારના મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા.
2009ની લોકસભા ચૂંટણીમાં પણ ગઠબંધનને મોટી સફળતા મળી હતી. 40 લોકસભા બેઠકો ધરાવતા બિહારમાં JDU 25 બેઠકો પર અને ભાજપે 15 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી. તેમાંથી આ ગઠબંધનને 32 બેઠકો પર સફળતા મળી છે. ભાજપના 15માંથી 12 ઉમેદવારો જીતવામાં સફળ રહ્યા હતા. તે જ સમયે, જેડીયુના 25માંથી 20 ઉમેદવારો જીતીને લોકસભા પહોંચ્યા હતા.
2010: વિધાનસભામાં ભાજપ-જેડીયુ ગઠબંધન વધુ મજબૂત બન્યું.બિહાર
વિધાનસભાની ચૂંટણી વર્ષ 2010માં યોજાઈ હતી. બીજેપી-જેડીયુએ ફરી એકવાર સાથે મળીને ચૂંટણી લડી અને જબરદસ્ત સફળતા મેળવી. 243 સભ્યોની બિહાર વિધાનસભામાં BJP-JDU ગઠબંધનને 206 બેઠકો મળી છે. જેડીયુએ 115 બેઠકો જીતી હતી જ્યારે ભાજપને 91 બેઠકો મળી હતી. આ જીત સાથે નીતીશ ફરી એકવાર રાજ્યના મુખ્યમંત્રી બન્યા. લાલુ યાદવની પાર્ટી આરજેડીને માત્ર 22 બેઠકોથી સંતોષ માનવો પડ્યો હતો. જ્યારે કેન્દ્રમાં સત્તામાં રહેલી કોંગ્રેસની ચાર બેઠકો ઘટી હતી.
જ્યારે નીતીશે NDA છોડ્યું ત્યારે
2014ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા દેશની રાજનીતિમાં મોટો બદલાવ આવ્યો હતો. હકીકતમાં, 2014ની સામાન્ય ચૂંટણીઓ માટે, ભાજપે ગુજરાતના તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીને તેની ચૂંટણી પ્રચાર સમિતિના અધ્યક્ષ બનાવ્યા હતા. આ નિર્ણયના વિરોધમાં નીતિશ કુમારે બિહારમાં ભાજપ સાથેનું 17 વર્ષ જૂનું ગઠબંધન તોડી નાખ્યું હતું. JDU પ્રમુખ શરદ યાદવ અને બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારે જૂન 2013માં એક પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં ગઠબંધન ખતમ કરવાની જાહેરાત કરી હતી.
2014: વિધાનસભા મજબૂત થયું ભાજપ-જેડીયું ગઠબંધન
સાથે ગઠબંધન તોડ્યા પછી પણ નીતીશની પાર્ટી સત્તામાં રહી. તેમની પાર્ટીની સરકારને આરજેડી અને કોંગ્રેસે બહારથી ટેકો આપ્યો હતો. નીતિશે આ પક્ષો સાથે મળીને લોકસભાની ચૂંટણી લડી ન હતી. તેમની પાર્ટીએ રાજ્યની 40 બેઠકોમાંથી 38 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી, પરંતુ માત્ર બે બેઠકો જીતી હતી. તે જ સમયે, ભાજપે એલજેપી અને આરએલએસપી જેવી પાર્ટીઓ સાથે ગઠબંધન કરીને ચૂંટણી લડી હતી. આ ગઠબંધન 31 બેઠકો જીતવામાં સફળ રહ્યું હતું. જેમાં ભાજપે 22, એલજેપીએ છ અને ઉપેન્દ્ર કુશવાહાની રાષ્ટ્રીય લોક સમતા પાર્ટીએ ત્રણ બેઠકો જીતી હતી.
2014 માં ભાજપે ભારે બહુમતી સાથે ચૂંટણી જીત્યા પછી, નીતિશે જેડીયુની હારની જવાબદારી લીધી અને જીતમ રામ માંઝીને મુખ્યમંત્રી તરીકે નિયુક્ત કરીને મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું. મે 2014માં લાલુ યાદવની પાર્ટી આરજેડી અને કોંગ્રેસે જેડીયુને ટેકો આપ્યો અને વિધાનસભામાં બહુમત પરીક્ષણમાં સફળતા મેળવી. આ રીતે જેડીયુ, કોંગ્રેસ અને આરજેડીએ મહાગઠબંધન કર્યું.
2015: મહાગઠબંધનમાં પ્રથમ ચૂંટણી અને સફળતા
2014માં મહાગઠબંધનની રચના કર્યા બાદ, 2015માં બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાઈ હતી. આ ચૂંટણીમાં રાજ્યમાં મહાગઠબંધન હેઠળ આરજેડીએ 80 બેઠકો, જેડીયુએ 71 બેઠકો અને કોંગ્રેસે 27 બેઠકો જીતી હતી. બીજી તરફ ભાજપ માત્ર 53 સીટો જીતી શકી હતી. આ સાથે નીતિશ કુમાર ફરીથી બિહારના મુખ્યમંત્રી બન્યા અને તેજસ્વી યાદવ નાયબ મુખ્યમંત્રી તરીકે ચૂંટાયા.
ગઠબંધનમાં આરજેડીના મહત્વથી અસંતુષ્ટ, નીતિશ 2016 માં ફરી ચર્ચામાં આવ્યા. ફરી એકવાર તેઓ ભાજપની નોટબંધી અને GST સંબંધિત નીતિઓ તરફ ઝુકાવતા હતા. જ્યારે મહાગઠબંધનમાં સામેલ પક્ષોએ તેનો વિરોધ કર્યો હતો. દરમિયાન, સીબીઆઈએ લાલુ યાદવ અને તેમના સંબંધીઓ સામે ભ્રષ્ટાચારના કેસ નોંધ્યા પછી, તેમના ગઠબંધનમાંથી બહાર નીકળવાનો માર્ગ સ્પષ્ટ થઈ ગયો.
2017: 20 મહીના જૂના મહાગઠબંધનથી અલગ થયા નીતીશ
નીતીશે ગઠબંધનનો ભાગ બનેલા તેજસ્વી યાદવનું રાજીનામું માંગ્યું. જેમનું નામ CBI ચાર્જશીટમાં આવ્યું હતું. જો કે, લાલુ યાદવે ના પાડી દીધી અને નીતિશે પોતાની રાજકીય સફરમાં ફરી એકવાર ભાજપ તરફ વળ્યા. જુલાઈ 2017 માં, નીતિશ કુમારે બિહારના મુખ્ય પ્રધાન તરીકે રાજીનામું આપ્યું, 20 મહિના જૂની મહાગઠબંધન સરકારનો અંત આવ્યો. 27 જુલાઈ 2017 ના રોજ, તેમણે બીજેપીના સમર્થન સાથે બિહારના મુખ્યમંત્રી તરીકે ફરીથી શપથ લીધા.
2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં પણ JDU અને BJP સાથે મળીને લડ્યા હતા. બિહારમાં કુલ 40 સીટોમાંથી એનડીએ 39 સીટો જીતી હતી. જ્યારે ભાજપના 17 ઉમેદવારો જીત્યા હતા, જ્યારે 16 JDU ઉમેદવારો જીત્યા હતા. આ સિવાય એલજેપીએ છ બેઠકો જીતી હતી.
2020: NDA સરકાર રચાઈ, નીતીશનું નેતૃત્વ કર્યું
2020 માં BJP અને JDU રાજ્યમાં બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણી એકસાથે લડ્યા. આ ચૂંટણીમાં ભાજપે 74 અને જેડીયુએ 43 બેઠકો જીતી હતી. આ સાથે જ જીતન રામ માંઝીના હિન્દુસ્તાની આવામ મોરચા સાથે ગઠબંધન કરીને સરકાર બનાવવામાં આવી હતી, જેમાં નીતિશ કુમારના વડા હતા. ભાજપ તરફથી તારકિશોર પ્રસાદ અને રેણુ દેવીના રૂપમાં બે ઉપમુખ્યમંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા.
2022: બિહારમાં બે ડેપ્યુટી સીએમની નિમણૂક અંગેના અસંતોષ વચ્ચે મહાગઠબંધન સાથે નીતિશ કુમારે ફરીથી
બીજેપીના નેશનલ રજિસ્ટર ઑફ સિટિઝન્સ (NRC) સામે વાંધો ઉઠાવ્યો. ઘણા મતભેદો પછી, 9 ઓગસ્ટ, 2022 ના રોજ, નીતિશ કુમારે જાહેરાત કરી કે બિહાર વિધાનસભામાં ભાજપ સાથે JDUનું જોડાણ સમાપ્ત થઈ ગયું છે. તેમણે દાવો કર્યો કે બિહારમાં નવી સરકાર, આરજેડી અને કોંગ્રેસ સહિત નવ પક્ષોનું ગઠબંધન, ગ્રાન્ડ એલાયન્સ 2.0 હશે. જેડીયુએ ભાજપ સાથેના સંબંધો તોડીને આરજેડીમાં જોડાયા અને નીતિશ ફરી બિહારના મુખ્યમંત્રી બન્યા. આ સાથે જ આરજેડીમાંથી તેજસ્વી યાદવ રાજ્યના નાયબ મુખ્યમંત્રી બન્યા.
2024: ફરી એનડીએમાં આવવાની અટકળો
મુખ્યમંત્રી નીતીશ કુમાર ફરીથી NDAમાં જોડાશે તેવી અટકળો ચાલી રહી છે. બિહારમાં એક રેલીમાં કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે નીતિશ માટે દરવાજા બંધ હોવાની વાત કરી હતી. જો કે, હવે ભાજપ તેમને બોર્ડમાં લેવા તૈયાર જણાય છે. તે જ સમયે, લાલુ-તેજસ્વી પણ તેમના હાથમાંથી સત્તા ન જાય તે માટે તમામ પ્રયાસો કરતા જોવા મળી રહ્યા છે. રાજ્યનું રાજકારણ કયું વળાંક લેશે તે આગામી દિવસોમાં સ્પષ્ટ થશે.
બિહારના વર્તમાન રાજકીય સમીકરણ પર નજર કરીએ તો 243 સભ્યોની વિધાનસભામાં RJD 79 બેઠકો સાથે સૌથી મોટો પક્ષ છે. આ પછી ભાજપના 78, જેડીયુના 45, કોંગ્રેસના 19, સીપીઆઈ (એમએલ), એચએએમના 04, સીપીઆઈના 02, સીપીઆઈએમના 02 ધારાસભ્યો છે. AIMIM પાસે એક ધારાસભ્ય અને એક અપક્ષ ધારાસભ્ય છે. હાલમાં નીતીશ સરકાર પાસે 160 ધારાસભ્યોનું સમર્થન છે.
