સંબંધોમાં તિરાડ / બે ઈસ્લામિક દેશો વચ્ચે ભયંકર બબાલ! સાઉદી અરેબિયાએ UAEને આપી ધમકી, કહ્યું કતાર જેવા હાલ થઈ જશે

• સાઉદી અરેબિયા અને UAE વચ્ચે પૈસા અને સત્તાની રમતને લઈને વિવાદ 
• OPEC પર નિયંત્રણને લઈને બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં તિરાડ પડી
• સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સે UAE પર પ્રતિબંધો લાદવાની ધમકી આપી હતી

છેલ્લા કેટલાક સમયથી મધ્ય પૂર્વના બે સૌથી મોટા તેલ ઉત્પાદક દેશો સાઉદી અરેબિયા અને UAE વચ્ચે પૈસા અને સત્તાની રમતને લઈને વિવાદ ચાલી રહ્યો છે. પ્રાદેશિક નીતિઓ અને પેટ્રોલિયમ નિકાસ કરતા દેશોના સંગઠન OPEC પર નિયંત્રણને લઈને બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં તિરાડ પડી છે. દરમિયાન વોલ સ્ટ્રીટ જર્નલે ખુલાસો કર્યો છે કે સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાને ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં UAE પર પ્રતિબંધો લાદવાની ધમકી આપી હતી. અમેરિકન અખબારના અહેવાલ અનુસાર સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાને ડિસેમ્બર 2022માં પત્રકારો સાથેની ખાનગી વાતચીતમાં UAE પર પ્રતિબંધ લગાવવાની ધમકી આપી હતી. સાઉદી પ્રિન્સે આ ધમકી એવા સમયે આપી હતી જ્યારે બંને દેશો વચ્ચે પ્રાદેશિક નીતિઓ અને ઓપેક નિયંત્રણને લઈને ચાલી રહેલા મતભેદ ચરમસીમા પર હતા.

કતાર એરવેઝની ફ્લાઈટ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો 

2017 માં સાઉદી અરેબિયાએ UAE અને બહેરીનની મદદથી ત્રણ વર્ષથી વધુ સમય માટે કતાર પર આર્થિક પ્રતિબંધો લાદ્યા હતા. સાઉદી અરેબિયા અને બહેરીને પણ કતાર એરવેઝની ફ્લાઈટ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. કતારના ચાર પડોશી દેશો સાઉદી અરેબિયા, બહેરીન, ઇજિપ્ત અને યુએઇએ કતાર પર ઉગ્રવાદીઓને ફંડિંગ કરવાનો આરોપ લગાવતા વિવિધ પ્રતિબંધો લગાવ્યા હતા. જોકે, કતારે આ આરોપોને ફગાવી દીધા હતા. સાઉદી અને કતાર વચ્ચેના સંબંધો લગભગ સાડા ત્રણ વર્ષ બાદ 2021માં ફરી પુનઃસ્થાપિત થયા હતા.

સાઉદી અરેબિયા અને UAE વચ્ચે 6 મહિનાથી કોઈ વાતચીત થઈ નથી

વોલ સ્ટ્રીટ જર્નલના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, ગલ્ફ ક્ષેત્રમાં સર્વોપરિતા માટે સાઉદી અરેબિયા અને યુએઈ વચ્ચે સર્વોપરિતાનું યુદ્ધ ચાલુ છે. બંને દેશોના વડાઓએ છ મહિનાથી વધુ સમયથી વાતચીત કરી નથી. રિપોર્ટ અનુસાર, મોહમ્મદ બિન સલમાને કહ્યું છે કે UAEએ અમારી પીઠમાં છરો માર્યો છે. સલમાને યુએઈને ચેતવણી આપી છે કે હવે તે જોશે કે હું શું કરી શકું છું. બંને દેશો વચ્ચેનો આ સંઘર્ષ મધ્ય પૂર્વ અને વૈશ્વિક તેલ બજારમાં ભૌગોલિક રાજકીય અને આર્થિક પ્રભાવ માટેની સ્પર્ધાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ખાસ કરીને જ્યારથી આ ક્ષેત્રમાં અમેરિકાની દખલગીરી ઘટી છે ત્યારથી બંને દેશો વચ્ચેની સ્પર્ધા તીવ્ર બની છે. રશિયા અને ચીન સુધી તેમની પહોંચ સુનિશ્ચિત કરવા માટે બંને દેશો એકબીજા સાથે સ્પર્ધા પણ કરી રહ્યા છે.

અમેરિકાની ચિંતા વધી ગઈ 

બંને દેશો વચ્ચે વધી રહેલા તણાવથી અમેરિકાની ચિંતા વધી ગઈ છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સને ડર છે કે બંને દેશો વચ્ચેના આધિપત્યની લડાઈ ચાલુ રહેવાથી તેને ઈરાન સામે એક સુમેળભર્યું સુરક્ષા જોડાણ બનાવવાની, યમન યુદ્ધને ઉકેલવાની અને મુસ્લિમ દેશો સાથે ઈઝરાયેલના રાજદ્વારી સંબંધોને વિસ્તૃત કરવાની તક ગુમાવવી પડશે. સાઉદી અરેબિયા અને યુએઈ વચ્ચેના તણાવનું મુખ્ય કારણ મધ્ય પૂર્વમાં સર્વોપરિતા અને ઓપેક પર નિયંત્રણ છે. યમન અને સુદાનમાં બંને દેશોના અલગ-અલગ હિત છે. જ્યારે સાઉદી અરેબિયાના વૈશ્વિક તેલની કિંમતો વધારવાના આગ્રહથી યુએઈ સાથેનો વિવાદ વધુ ઘેરો બન્યો છે.

બંને દેશો વચ્ચેના તણાવનું સૌથી મોટું કારણ યમનમાં વર્ચસ્વનો મુદ્દો 

ડિસેમ્બર 2022માં સાઉદીના પત્રકારો સાથેની ઓફ ધ રેકોર્ડ વાતચીતમાં સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સે કહ્યું હતું કે તેમણે યુએઈને માંગણીઓની યાદી મોકલી છે. અને ચેતવણી આપી હતી કે જો યુએઈએ મધ્ય પૂર્વ ક્ષેત્રમાં સાઉદી અરેબિયાનું વર્ચસ્વ ઘટાડવાનો પ્રયાસ કર્યો તો સાઉદી અરેબિયા યુએઈ સામે સખત પગલાં લેશે. આ બ્રિફિંગમાં સામેલ લોકોનું કહેવું છે કે સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ સલમાને તો ત્યાં સુધી કહ્યું હતું કે આ પગલું એટલું કડક હશે કે UAEની હાલત કતાર કરતા પણ ખરાબ હશે. આ સિવાય સાઉદી અરેબિયાએ તાજેતરમાં સીરિયાને લગભગ 12 વર્ષ પછી આરબ લીગમાં પરત મેળવીને હેડલાઇન્સ બનાવી હતી, જેના માટે યુએઇ ઘણા સમયથી પ્રયાસ કરી રહ્યું હતું. ઉપરાંત, વર્ષની શરૂઆતમાં ઈરાન સાથે સાઉદી અરેબિયાના રાજદ્વારી સંબંધોએ પણ યુએઈને આશ્ચર્યચકિત કર્યું હતું. બંને દેશો વચ્ચેના તણાવનું સૌથી મોટું કારણ યમનમાં વર્ચસ્વનો મુદ્દો પણ છે. સાઉદી અરેબિયા અને યુએઈ બંને યમનમાં તેમની શક્તિ વધારવા માટે સ્પર્ધા કરી રહ્યા છે. યમનમાં 2014માં ગૃહયુદ્ધ શરૂ થયું હતું. 2015માં આ યુદ્ધમાં બંને દેશોના સૈન્ય જોડાણે હસ્તક્ષેપ કર્યો હતો.

બંને દેશો વચ્ચે આર્થિક વિવાદ

સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાન સાઉદી અરેબિયાની તેલ આધારિત અર્થવ્યવસ્થામાં વિવિધતા લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. આ માટે સલમાને તેના મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ 'વિઝન 2030'માં ભારે રોકાણ કર્યું છે. સાઉદી અરેબિયાના આ પગલાથી બંને દેશો આમને સામને આવી ગયા છે. વિઝન 2030 હેઠળ સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સનો ઉદ્દેશ્ય મોટી કંપનીઓને સાઉદી અરેબિયામાં પ્રવાસી અને લોજિસ્ટિક્સ હબ સ્થાપવા માટે આકર્ષવાનો છે. તે મોટી કંપનીઓને રિયાધમાં તેમના પ્રાદેશિક હેડક્વાર્ટર શરૂ કરવાનું પણ લક્ષ્ય રાખે છે. જે દુબઈને સીધો પડકાર ફેંકવાનો છે. બંને દેશો વચ્ચેનો વિવાદ ત્યારે સામે આવ્યો જ્યારે UAEએ ઓપેકની બેઠકમાં સાઉદી અરેબિયા પર તેલ ઉત્પાદનમાં ઘટાડો કરવા દબાણ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો. યુએઈએ પણ ઓપેકમાંથી ખસી જવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી છે. જે સાઉદીનું પ્રભુત્વ ધરાવતા OPEC પ્રત્યે UAEની નારાજગી દર્શાવે છે.

બંને દેશો વચ્ચે સમાધાન કરવાનો પ્રયાસ

યુએસ પ્રમુખ જો બાઈડને મે 2023માં સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાન અને યુએઈના રાષ્ટ્રપતિના નાના ભાઈ અને યુએઈના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર શેખ તહાનોન બિન ઝાયેદ વચ્ચે બેઠક યોજીને બંને દેશો વચ્ચે સમાધાન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. આ બેઠકમાં સાઉદી પ્રિન્સે કહ્યું કે યુએઈએ યમનમાં સાઉદીની આગેવાની હેઠળના યુદ્ધવિરામમાં દખલ ન કરવી જોઈએ. સાથે જ યુએઈને છૂટ આપવાનું વચન આપ્યું હતું. જો કે વોલ સ્ટ્રીટ જર્નલના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર સાઉદી ક્રાઉન પ્રિન્સે પાછળથી તેમના સલાહકારોને કહ્યું કે તેઓ UAE પ્રત્યેની કોઈ નીતિમાં ફેરફાર કરશે નહીં. સલમાને કહ્યું કે મને હવે તેમના (UAE) પર વિશ્વાસ નથી.