Lok Sabha Election 2024 : હાલ દેશમાં લોકસભાની ચુંટણીને લઈ રાજકીય પક્ષો કવાયતમાં લાગ્યા છે. પણ શું તમે જાણો છો કે, આપણાં દેશમાં પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી ક્યારે યોજાઇ હતી અને એ વખતે કયા પક્ષોને રાષ્ટ્રીય પક્ષો તરીકે માન્યતા મળી હતી ? આજે આપણે જાણીશું એ તમામ પ્રશ્નોના જવાબો વિશે.
1951-52માં યોજાયેલી પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં ચૂંટણી પંચે 14 પક્ષોને તદર્થક ધોરણે રાષ્ટ્રીય પક્ષો તરીકે માન્યતા આપી હતી. આ પછી આ પક્ષોને મળેલા મતોના આધારે 1953માં બીજી સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા ચાર પક્ષો ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ, પ્રજા સમાજવાદી પાર્ટી, ભારતીય કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી અને અખિલ ભારતીય જન સંઘને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો.
2019માં 673 પક્ષો ચૂંટણી મેદાનમાં હતા. આ અત્યાર સુધીનો સૌથી મોટો આંકડો છે. ચૂંટણીથી ચૂંટણી સુધી પક્ષોની જેમ ઉમેદવારોની સંખ્યા પણ વધતી અને ઘટી રહી છે. 1957માં સૌથી ઓછા ઉમેદવારોની સંખ્યા 1519 હતી. 1996માં સૌથી વધુ 13952 ઉમેદવારો હતા.
| વર્ષ |
બેઠકો |
ઉમેદવારો |
| 1951-52 |
489 |
1874 |
| 1957 |
494 |
1519 |
| 1962 |
494 |
1985 |
| 1967 |
520 |
2369 |
| 1971 |
518 |
2784 |
| 1977 |
542 |
2439 |
| 1980 |
542 |
2629 |
| 1984 |
542 |
5492 |
| 1989 |
543 |
6160 |
| 1991 |
543 |
8749 |
| 1996 |
543 |
13952 |
| 1998 |
543 |
4750 |
| 1999 |
543 |
4648 |
| 2004 |
543 |
5435 |
| 2009 |
543 |
8070 |
| 2014 |
543 |
8251 |
| 2019 |
543 |
8054 |
જ્યારે એક સીટ પરથી પસંદ કરાયા બે ઉમેદવાર
1951-52માં યોજાયેલી પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી બાદ 489 સાંસદો લોકસભામાં પહોંચ્યા હતા. જેમાંથી 306 બેઠકો જનરલ કેટેગરીની હતી કે જ્યાંથી એક-એક સાંસદ ચૂંટાયા હતા તો 86 બેઠકો એવી હતી જ્યાંથી બે સાંસદો ચૂંટાયા હતા. આ 86 મતવિસ્તારોમાંથી એક સાંસદ સામાન્ય શ્રેણી માટે અને એક સાંસદ અનુસૂચિત જાતિ વર્ગ માટે ચૂંટાયા હતા. 8 બેઠકો માત્ર અનુસૂચિત જનજાતિ માટે અનામત હતી. ત્યાંથી એક-એક સાંસદ ચૂંટાયા હતા. પશ્ચિમ બંગાળની ઉત્તર બંગાળ લોકસભા બેઠક પરથી ત્રણ સાંસદો ચૂંટાયા હતા.
ઉત્તર પ્રદેશમાં બે સાંસદો સાથે મહત્તમ 17 બેઠકો હતી. મદ્રાસ પ્રાંતમાં આવી 13, બિહારમાં 11 અને બોમ્બેમાં 8 બેઠકો હતી. 1957માં યોજાયેલી બીજી સામાન્ય ચૂંટણીમાં પણ એક જ બેઠક પરથી અનેક સાંસદોને ચૂંટવાની આ પદ્ધતિ ચાલુ રહી. 1957માં એક સાંસદ સાથે સામાન્ય બેઠકોની સંખ્યા 296 હતી. આ વખતે 91 બેઠકો હતી જ્યાંથી બે-બે સાંસદો ચૂંટાયા હતા. 16 બેઠકો અનુસૂચિત જનજાતિ માટે અનામત રાખવામાં આવી હતી.
વધુ વાંચો: વી.કે સિંહથી લઇને વરૂણ ગાંધી સુધી.. એવાં દિગ્ગજ ચહેરા જેની ભાજપે ટિકિટ કાપી નાખી, તો કોની ટિકિટ પાક્કી?
1957માં બે સાંસદો સાથે સૌથી વધુ 18 બેઠકો ધરાવતા ઉત્તર પ્રદેશ સિવાય, આંધ્ર પ્રદેશ, બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ અને બોમ્બેમાં 8-8 બેઠકો હતી. મદ્રાસમાં આવી 7 બેઠકો હતી. જોકે આ સિસ્ટમથી ઊભી થતી સમસ્યાઓને ધ્યાનમાં રાખીને 1961માં કાયદો બનાવીને તેને નાબૂદ કરવામાં આવી હતી. બે સાંસદોની વ્યવસ્થાને બદલે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિ માટે અનામત બેઠકોની વ્યવસ્થા શરૂ કરવામાં આવી હતી. આ સિસ્ટમ સાથે પ્રથમ સામાન્ય ચૂંટણી 1962 માં યોજાઈ હતી. 385 સામાન્ય બેઠકો, 79 SC અને 30 ST બેઠકો માટે મતદાન થયું હતું.
VTV Gujarati Newsની તમામ અપડેટ સૌથી પહેલા મેળવવા માટે અમારી WhatsApp ચેનલ ફોલો કરો
