અહેવાલ / ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સમાં પાકિસ્તાન અને નેપાળ કરતાં પણ ભારતના હાલ ખરાબ દર્શાવાયા, સરકારે કહ્યું- સાવ ખોટા છે આંકડા

• ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સમાં ભારત 125માંથી 111માં સ્થાને
• ભારતના પડોશી દેશોની સ્થિતિ તેના કરતા સારી બતાવવામાં આવી
• કેન્દ્રએ ગ્લોબલ હંગર ઇન્ડેક્સના અહેવાલને નકારી કાઢ્યો

2023 માટે ગ્લોબલ હંગર ઇન્ડેક્સ (GHI) નો વાર્ષિક રિપોર્ટ આવી ગયો છે. 125 દેશોમાં ભારત 111મા નંબર પર છે. ભારતને 28.7 ના GHI સ્કોર સાથે ભૂખમરાના સંદર્ભમાં ગંભીર પરિસ્થિતિ તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. વર્ષ 2023 માટે ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સની યાદી ગુરુવારે (12 ઓક્ટોબર) જાહેર કરવામાં આવી હતી. રિપોર્ટમાં ભારતના પડોશી દેશોની સ્થિતિ તેના કરતા સારી બતાવવામાં આવી છે. હંગર ઈન્ડેક્સની યાદીમાં પાકિસ્તાનનું રેન્કિંગ 102, બાંગ્લાદેશનું 81, નેપાળનું 69 અને શ્રીલંકાનું 60 છે. જો જોવામાં આવે તો સમગ્ર દક્ષિણ એશિયામાં ભારત માત્ર અફઘાનિસ્તાનથી ઉપર છે. તાલિબાન શાસિત અફઘાનિસ્તાન યાદીમાં 114મા ક્રમે છે. 

કેન્દ્રએ ગ્લોબલ હંગર ઇન્ડેક્સના અહેવાલને નકારી કાઢ્યો
કેન્દ્ર સરકારના મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયે આ ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સની ટીકા કરી છે અને આંકડાઓનો અસ્વીકાર કર્યો છે. મંત્રાલયે કહ્યું કે સંબંધિત NGOએ હંગર ઈન્ડેક્સ માટે ખોટી રીતે મેપિંગ કર્યું હતું. આ તેમનો દૂષિત ઈરાદો દર્શાવે છે. જણાવી દઈએ કે ગયા વર્ષે ભારત 29.1ના સ્કોર સાથે 121 દેશોમાં 107માં સ્થાને હતું. બે NGOs, Concern World Wide of Ireland અને WelthHungerLife germany એ આ વખતે પણ રેન્કિંગ બહાર પાડ્યું છે.

ભારત સરકારે કહ્યું કે આ નકલી આંકડા છે
ભારત સરકારે ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સ 2023ના રિપોર્ટને ખોટો અને ભ્રામક ગણાવ્યો છે. એક રિપોર્ટ અનુસાર મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયે ગુરુવારે કહ્યું કે વૈશ્વિક ભૂખ સૂચકાંક ભારતની સાચી અને વાસ્તવિક સ્થિતિને પ્રતિબિંબિત કરતું નથી. મંત્રાલયે આરોપ લગાવ્યો કે આ દેશની છબી ખરાબ કરવાનો પ્રયાસ છે.

વૈશ્વિક ભૂખ સૂચકાંક ચાર સૂચકાંકો પર તૈયાર કરવામાં આવે છે
કેન્દ્ર સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, આ સૂચકાંકના ચારમાંથી ત્રણ સૂચકાંકો બાળકોના સ્વાસ્થ્ય સાથે સંબંધિત છે અને તે દેશની સમગ્ર વસ્તીનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા નથી. ચોથું અને સૌથી મહત્ત્વનું સૂચક – વસ્તીમાં કુપોષિત લોકોનું પ્રમાણ – ઓપિનિયન પોલ પર આધારિત છે. સરકારનું કહેવું છે કે આટલા મોટા દેશમાં આ ઓપિનિયન પોલ માત્ર 3000 સેમ્પલના આધારે કરવામાં આવ્યો હતો.

સરકારે કહ્યું બાળકોના આંકડા કેમ ખોટા છે?
મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયે ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સ 2023માં બાળકોના સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ત્રણેય સૂચકાંકો પર પોતાનું વલણ રજૂ કર્યું છે. હંગર ઈન્ડેક્સના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે ભારતમાં ચાઇલ્ડ વેસ્ટિંગ નો દર 18.7 ટકા છે, જે વિશ્વમાં સૌથી વધુ છે. આ દેશમાં ભારે કુપોષણ દર્શાવે છે. આ અંગે મંત્રાલયે કહ્યું કે જો આપણે ભારત સરકારના ન્યુટ્રિશન ટ્રેકર પરના માસિક ડેટા પર નજર કરીએ તો દેશમાં બાળકોના બગાડનો દર સતત 7.2 ટકાથી નીચે રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં ગ્લોબલ હંગર ઈન્ડેક્સ 2023માં બાળકોના બગાડનો દર 18.7 ટકા દર્શાવવો ખોટું છે.

ચાઇલ્ડ વેસ્ટિંગ અને ચાઇલ્ડ સ્ટન્ટિંગ શું છે?
ચાઇલ્ડ વેસ્ટિંગનો અર્થ એ છે કે બાળક તેની ઉંમર માટે ખૂબ પાતળું અથવા નબળું હોવું. ચાઇલ્ડ વેસ્ટિંગની શ્રેણીમાં એવા બાળકોનો સમાવેશ થાય છે જેનું વજન પૂરતું નથી વધતું. આમાં 5 વર્ષથી નીચેના બાળકોને લેવામાં આવે છે. ચાઇલ્ડ વેસ્ટિંગ ઉપરાંત, ગ્લોબલ હંગર ઇન્ડેક્સમાં ચાઇલ્ડ સ્ટન્ટિંગ પણ એક સૂચક છે. ચાઈલ્ડ સ્ટંટીંગ એટલે કે બાળકોની ઉમર પ્રમાણે તેમની હાઈટ વધતી નથી.

ચાઈલ્ડ સ્ટન્ટિંગ અને ચાઈલ્ડ વેસ્ટિંગ પર રિપોર્ટ તૈયાર કરવામાં આવે 
GHI રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં બાળકોનો બગાડ દર 18.7% છે, જે ઇન્ડેક્સમાં સમાવિષ્ટ દેશોમાં સૌથી વધુ છે. ચાઇલ્ડ સ્ટંટિંગ દર 35.5% છે, જે 15મો સૌથી વધુ છે. કુપોષણનો વ્યાપ 16.6% છે અને પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લોકોનો મૃત્યુદર 3.1% છે. આ રિપોર્ટ નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (2019-2021) માંથી ચાઈલ્ડ સ્ટન્ટિંગ અને ચાઈલ્ડ વેસ્ટિંગ પરનો ડેટા તૈયાર કરે છે. મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયનું કહેવું છે કે ચાઇલ્ડ વેસ્ટિંગ અને ચાઇલ્ડ સ્ટન્ટિંગ બંને ઘણા પાસાઓના જટિલ સંયોજન પર આધારિત છે. તેમના મતે આ બંને માત્ર ભૂખ કે પૂરતું ભોજન ન મળવા પર નિર્ભર નથી. ભૂખ ઉપરાંત, આ સૂચકો સ્વચ્છતા, આનુવંશિક પરિબળો, પર્યાવરણ અને ખાદ્ય પદાર્થો પર પણ આધાર રાખે છે.