લીવરની બિમારીઓ વૈશ્વિક સ્તરે આરોગ્ય માટે એક મુખ્ય બોજ રહી છે. છેલ્લા દાયકાના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો ભારતમાં પણ લીવરની બીમારી ઓનું જોખમ અને તેના કારણે મૃત્યુના કેસ દર વર્ષે વધી રહ્યા છે. જીવનશૈલી અને આહારમાં ગરબડના કારણે યુવાનો પણ લીવરના રોગોનો શિકાર બની રહ્યા છે, જેના કારણે આરોગ્ય ક્ષેત્ર પર વધારાનું દબાણ વધી રહ્યું છે એટલું જ નહીં, લીવરના રોગો ને કારણે મૃત્યુના કિસ્સાઓ પણ વધી રહ્યા છે.
લીવરની વધતી જતી સમસ્યાઓ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા અને આ રોગના જોખમોથી પોતાને બચાવવા માટે યુવાનોને શિક્ષિત કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે દર વર્ષે 19 એપ્રિલે વિશ્વ લીવર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.આરોગ્ય નિષ્ણાતો કહે છે કે, લિવર સિરોસિસ, લિવર ફેલિયર અને કેન્સર જેવી સમસ્યાઓ મોટા ખતરા તરીકે ઉભરી રહી છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશનના 2017 માં પ્રકાશિત થયેલા ડેટા અનુસાર, ભારતમાં લીવર રોગને કારણે મૃત્યુ વધીને 2.60 લાખથી વધુ થઈ ગયા છે, જે કુલ મૃત્યુના લગભગ ત્રણ ટકા છે. એટલું જ નહીં વૈશ્વિક સ્તરે સિરોસિસને કારણે થતા મૃત્યુમાં ભારતનો હિસ્સો પાંચમો (18.3%) છે.
લીવરના રોગો જીવલેણ બની શકે છે
પુણે સ્થિત લિવર રોગના નિષ્ણાત ડૉ. નરોત્તમ સિંહએ એક મિડિયા સાથે વાત કરતા કહ્યુ કે હવે આપણે યુવાનોમાં પણ લિવરની સમસ્યાઓ વધી રહી છે. ફેટી લીવર જેવા રોગો સામાન્ય બની રહ્યા છે. આ સિવાય આહાર અને જીવનશૈલીની સમસ્યાઓ પણ લીવર સંબંધિત બીમારીઓનું કારણ બની રહી છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં એવું જોવામાં આવે છે કે લીવરની સમસ્યાઓ અને તેના લક્ષણોને ઘણીવાર અવગણવામાં આવે છે જે ગંભીર સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે. યકૃતના ઘણા રોગો જીવલેણ માનવામાં આવે છે, તેથી સમયસર તેના લક્ષણો ઓળખવા અને સારવાર મેળવવી મહત્વપૂર્ણ છે.
લીવર સિરોસિસના કેસો વધી રહ્યા છે
લીવર સિરોસીસની સમસ્યાનો અર્થ છે લીવરને કાયમી નુકસાન, જે લીવરની સામાન્ય કામગીરી પર અસર કરે છે એટલું જ નહીં જો તેની સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો તેની ઘાતક આડઅસર પણ થઈ શકે છે. આને યકૃતની નિષ્ફળતાના મુખ્ય કારણ તરીકે જોવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, લિવર સિરોસિસ આલ્કોહોલ-ડ્રગના દુરૂપયોગ, વાયરસ ચેપ અને મેટાબોલિક સમસ્યાઓને કારણે થઈ શકે છે.
લીવર ચેપ સમસ્યાઓ
જીવલેણ યકૃત સમસ્યાઓમાં લીવર ચેપ પણ મુખ્ય પરિબળ છે. વાયરલ હેપેટાઈટીસ જેવા ઈન્ફેક્શનને લીધે લીવરમાં સોજો આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, લીવરનું સામાન્ય કાર્ય પ્રભાવિત થાય છે, જેની ઘાતક આડઅસર થઈ શકે છે. જો આપણે ડેટા પર નજર કરીએ, તો તે જાણવા મળે છે કે વર્ષ 2022 માં, હિપેટાઇટિસ બી ચેપને કારણે વિશ્વભરમાં અંદાજિત 1.1 મિલિયન એટલે કે11 લાખથી વધુ મૃત્યુ થયા છે, જેમાંથી મોટાભાગના સિરોસિસ અને હેપેટોસેલ્યુલર કાર્સિનોમાથી સંબંધિત હતા.
ફેટી લીવરનું વધતું જોખમ
આંકડા દર્શાવે છે કે ભારત સહિત ઘણા વિકસિત અને વિકાસશીલ દેશોમાં ફેટી લીવરની સમસ્યા વધી રહી છે. દારૂ ન પીતા લોકોમાં પણ આ રોગ જોવા મળી રહ્યો છે. તેને નોન-આલ્કોહોલિક ફેટી લિવર કહેવાય છે. ડોક્ટર્સનું કહેવું છે કે લિવરમાં ફેટ બનવાની સમસ્યાનો ઈલાજ કરી શકાય છે, પરંતુ કેટલીક પરિસ્થિતિઓમાં લિવરની સામાન્ય કામગીરી ખોરવાઈ શકે છે. જો ફેટી લીવરની સારવાર ન કરવામાં આવે તો તે ગંભીર આરોગ્ય જોખમો તરફ દોરી શકે છે. 2007 ની સરખામણીમાં 2013 માં NAFLD ને કારણે મૃત્યુદર 6.1% વધ્યો છે.
દર્દીઓમાં જોવા મળતા લક્ષણો
આજે ખરાબ ખાનપાન અને ખરાબ જીવનશૈલીના કારણે લીવરની સમસ્યાઓ વધી ગઈ છે. લીવર ખરાબ થતાં શરીરમાં આ લક્ષણો જોવા મળે છે.
ખંજવાળ આવે : જો તમને શરીરમાં એકદમ ખંજવાળ આવતી હોય તો તમારે સાવધાન રહેવાની જરૂર છે. રાત્રે હાથ-પગમાં ખંજવાળ આવવી એ ખરાબ લીવરના લક્ષણો છે. તાત્કાલિક ડોક્ટરની મુલાકાત લો.
પેટની આજુબાજુના ભાગમાં સોજો આવી જવો : જ્યારે લીવર ખરાબ થઈ જાય છે ત્યારે પેટમાં પ્રવાહી જમા થવા લાગે છે. જેના કારણે તમારા પેટનો આકાર બદલાઈ જાય છે. આ સાથે પેટની આજુબાજીના ભાગમાં સોજો પણ આવી જાય છે. જો તમને સતત ઊલટી અને ઊબકા આવતા હોય તો તમારે ડોક્ટરની મુલાકાત લેવી જોઈએ.
પગમાં સોજો ચડવો : જો તમને પગમાં વારંવાર સોજો આવી જતો હોય અને ખાલી ચડતી હોય તો આ લીવર ખરાબ થવાના કારણે થઈ શકે છે.
ઊંઘ ઓછી આવે : તમને રાત્રે ઊંઘ ન આવતી હોય તો તમારે ડોક્ટરની મુલાકાત લેવી જોઈએ. આ સમસ્યા લીવર ખરાબ થવાના કારણે પણ થઈ શકે છે. લીવર શરીરના ઝેરી અને નકામા પદાર્થોને બહાર કાઢવાનું કામ કરે છે. જો લીવર ખરાબ થઈ જાય તો આ પદાર્થ લોહીમાં જમા થવા લાગે છે. જેના કારણે તમને ઊંઘ નથી આવતી.
લીવરને ખરાબ થતાં કેવી રીતે અટકાવી શકાય
તમારું લીવર સ્વસ્થ રહે તે માટે તમારે દારૂનું સેવન ન કરવું જોઈએ. ખરાબ ખાનપાનની આદત છોડી દો. સ્વસ્થ ખોરાક ખાવ. ફેટવાળા ખોરાકને ખાવાનું ટાળો. જો તમને લીવરને લગતી કોઈ સમસ્યા હોય તો તમારે ડોક્ટરની સલાહ વગર દવા ન લેવી જોઈએ.
(નોંધ: સંબંધિત લેખ વાચકની માહિતી અને જાગૃતિ વધારવા માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. અમે લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી અને માહિતી અંગે કોઈ દાવા કરતા નથી કે કોઈ જવાબદારી લેતા નથી.લેખમાં દર્શાવેલ સંબંધિત રોગ વિશે વધુ વિગતો માટે તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો.)
.jpg)
