Budget 2024 / કોણ છે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણના 'નવરત્નો', કે જેમનો બજેટ તૈયાર કરવામાં છે સિંહફાળો

• 1 લી ફેબ્રુઆરીએ છઠ્ઠી વખત બજેટ રજૂ કરશે નિર્મલા સીતારમણ
• આગામી નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટેનું વચગાળાનું બજેટ હશે
• છઠ્ઠી વખત બજેટ રજૂ કરનારા ભારતના ઈતિહાસના બીજા નાણામંત્રી બનશે

 કેન્દ્રીય નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ સતત છઠ્ઠી વખત બજેટ રજૂ કરશે. જો કે, આ આગામી નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટેનું વચગાળાનું બજેટ હશે. પરંતુ તેમ છતાં બજેટ તૈયાર કરવામાં પણ એટલી જ મહેનત કરવી પડે છે. એક વિશેષ ટીમ નિર્મલા સીતારમણનું આ છઠ્ઠું બજેટ તૈયાર કરી રહી છે. નિર્મલા સીતારમણ ઉપરાંત, આ બજેટ ટીમમાં નવરત્નોનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ પોતપોતાના ક્ષેત્રના અનુભવી સૈનિકો છે. અમે તમને તેની સાથે પરિચય કરાવવા જઈ રહ્યા છીએ.

ટીમ લીડર નિર્મલા સીતારમણ
2019થી બજેટ રજૂ કરી રહેલા સીતારમણ સતત છઠ્ઠું બજેટ રજૂ કરનાર ભારતના ઈતિહાસમાં બીજા નાણામંત્રી બનવા જઈ રહ્યા છે. અગાઉ મોરારજી દેસાઈએ પણ 5 પૂર્ણ અને 1 વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. 1 ફેબ્રુઆરીએ તે મનમોહન સિંહ, અરુણ જેટલી, પી ચિદમ્બરમ અને યશવંત સિંહાને પાછળ છોડી દેશે. આ તમામને સતત 5 વર્ષ સુધી બજેટ રજૂ કરવાની તક મળી. દેશની અગ્રણી જવાહરલાલ નેહરુ યુનિવર્સિટી (JNU)માંથી અર્થશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કરનાર સીતારમણે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના પ્રથમ કાર્યકાળ દરમિયાન વાણિજ્ય અને સંરક્ષણ મંત્રાલયનો હવાલો સંભાળ્યો હતો. તેઓ કર્ણાટકમાંથી રાજ્યસભાના સાંસદ છે.

ટીવી સોમનાથન 
તમિલનાડુના IAS અધિકારી ટીવી સોમનાથન હાલમાં કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલયના સૌથી વરિષ્ઠ સચિવ છે. તેથી તેમની પાસે નાણાં સચિવની જવાબદારી પણ છે. સોમનાથન, 1987 બેચના ભારતીય વહીવટી સેવા (IAS) અધિકારી, એપ્રિલ 2015 થી ઓગસ્ટ 2017 સુધી વડાપ્રધાન કાર્યાલયમાં કામ કરતા હતા. તેઓ પીએમ મોદીના નજીકના માનવામાં આવે છે. વર્ષ 2020માં તેઓ કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલયમાં ખર્ચ સચિવ બન્યા. ત્યારથી તેઓ બજેટ બનાવવાની પ્રક્રિયા સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલા છે.

અજય સેઠ
અજય સેઠ, કર્ણાટક કેડરના 1987 બેચના IAS અધિકારી, નાણા મંત્રાલયમાં આર્થિક બાબતોના વિભાગના સચિવ છે. તેઓ વર્ષ 2021માં નાણા મંત્રાલયમાં આવ્યા અને મંત્રાલયના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ બજેટ વિભાગનું નેતૃત્વ કર્યું. તેઓ ગયા વર્ષે ભારતની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી G20 બેઠક દરમિયાન ચર્ચામાં આવ્યા હતા.

તુહિન કાન્ત પાંડે
તુહિન કાન્તા પાંડે, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ એન્ડ પબ્લિક એસેટ મેનેજમેન્ટ (DIPAM) માં સેક્રેટરી, એર ઇન્ડિયાના ખાનગીકરણ અને LIC ના IPOમાં ભજવેલી ભૂમિકા માટે જાણીતા છે. પાંડે ઓડિશા કેડરના 1987 બેચના IAS અધિકારી છે.

સંજય મલ્હોત્રા
રાજસ્થાન કેડરના 1990 બેચના અધિકારી સંજય મલ્હોત્રા હાલમાં મહેસૂલ સચિવ છે. તે IAS પરીક્ષામાં તેની બેચનો ટોપર હતો. આ પહેલા તેઓ ફાઈનાન્સિયલ સર્વિસ ડિપાર્ટમેન્ટ એટલે કે બેન્કિંગ ડિવિઝનમાં સેક્રેટરી હતા. મલ્હોત્રા બજેટ પ્રક્રિયામાં ટેક્સની આવક વધારવાની જવાબદારી સંભાળી રહ્યા છે. તેમની પાસે નાણામંત્રી સીતારમણના બજેટ ભાષણના ભાગ Bનો મુસદ્દો તૈયાર કરવાની જવાબદારી પણ છે.

વિવેક જોષી
વિવેક જોશીની ગણતરી બજેટ પર નાણામંત્રીના સલાહકારોના જૂથમાં સૌથી નવા સભ્યોમાં થાય છે. તેઓ નવેમ્બર, 2022માં નાણાં મંત્રાલયમાં નાણાંકીય સેવાઓ વિભાગના સચિવ તરીકે જોડાયા હતા. જોશી, હરિયાણા કેડરના 1989 બેચના અધિકારી, અગાઉ ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને સેન્સસ કમિશનર હતા. જોશી બેંકો, નાણાકીય સંસ્થાઓ, વીમા કંપનીઓ અને રાષ્ટ્રીય પેન્શન સિસ્ટમ જેવા ક્ષેત્રોને લગતા મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લેવામાં નાણામંત્રીના સહાયક બનશે.

નીતિન ગુપ્તા
ભારતીય મહેસૂલ સેવામાં આવકવેરા વિભાગના અધિકારી નીતિન ગુપ્તા હાલમાં સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ડાયરેક્ટ ટેક્સિસ અથવા સીબીડીટીના અધ્યક્ષ છે. તે બજેટમાં આવકવેરા, કોર્પોરેટ ટેક્સ અને ડાયરેક્ટ ટેક્સ સંબંધિત તમામ દરખાસ્તો તૈયાર કરવામાં મદદ કરશે. માનવામાં આવી રહ્યું છે કે સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા રજુ થઈ રહેલા આ બજેટમાં તેમનો પ્રસ્તાવ મહત્વનો રહેશે.

સંજય કુમાર અગ્રવાલ
ભારતીય મહેસૂલ સેવામાં GST અને કસ્ટમ્સ વિભાગના અધિકારી હાલમાં સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઑફ ઇનડાયરેક્ટ ટેક્સિસ એન્ડ કસ્ટમ્સના અધ્યક્ષ છે. આ બજેટમાં સમાવિષ્ટ તમામ પરોક્ષ કર સંબંધિત દરખાસ્તો તેમના ટેબલ પરથી પસાર થશે. તે ઘણી ચીજવસ્તુઓ પર કસ્ટમ ડ્યુટીમાં ફેરફાર અને GST સંબંધિત દરખાસ્તો પર નજર રાખશે.

વી અનંત નાગેશ્વરન
વી અનંત નાગેશ્વરન ભારત સરકારના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર છે. તેઓ લેખક અને શિક્ષક તરીકે પણ જાણીતા છે. તેઓ અર્થતંત્રના મુદ્દાઓ પર સીતારમણના નજીકના સલાહકારોમાંના એક છે. તેઓ ભારતીય અર્થતંત્ર પર વૈશ્વિક ઉથલપાથલની અસર પર પણ નજર રાખે છે.

આશિષ વાછાણી
તમિલનાડુ કેડરમાં 1997 બેચના ISS અધિકારી હાલમાં કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલયના બજેટ વિભાગમાં અધિક સચિવ છે. એક રીતે તેઓ દેશના મુખ્ય બજેટ અધિકારી છે. કેટલાક બજેટ માટે તેમને અનુભવી અધિકારી ગણવામાં આવે છે. લંડન સ્કૂલ ઓફ ઈકોનોમિકસમાંથી પબ્લિક મેનેજમેન્ટ અને ગવર્નન્સમાં અનુસ્નાતકની પદવી મેળવનાર વાછાણીને નીતિ ઘડતર અને અમલીકરણનો બહોળો અનુભવ છે.