જાણવા જેવું / જેઠ મહિનામાં રીંગણાનું શાક ન ખાવું, દિવસે સુવાની ભૂલ ન કરતાં, જાણો ગરમીની ઋતુમાં કેવી રાખવી લાઈફસ્ટાઈલ

• જેઠ માસને ઉનાળાની ઋતુ કહેવામાં આવે
• શરીર પાંચ મહાન તત્વોનો બનેલો છે
• જમ્યા પછી પાણી પીવું ઝેર જેવું છે 

ભારતીય પરંપરામાં ઋતુ પ્રમાણે ભોજન લેવાની પરંપરા રહી છે. જે નિયમો આપણને વારસામાં પણ મળ્યો છે આપણા ઋષિ-મુનિઓએ પણ ઋતુ પ્રમાણે આહાર વિશે ઘણું અભ્યાસ કરી વિચારો રજૂ કર્યો છે. જન કવિ ધાધ કહે છે કે ચૈતરમાં ગોળ, વૈશાખમાં તેલ, જેઠમાં મરચું, અષાઢમાં બેલ, શ્રાવણમાં સાગ, ભાદરવામાં દહીં તેમજ કારતકમાં દહીં, આખાનમાં જીરું, પુસમાં ધાણા, માગક્ષરમાં મિશ્રી અને સેવન. ફાગણામાં ચણા સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે.

ઋતુ પ્રમાણે યોગ્ય ખોરાક કયો?
મે-જૂન મહિનામાં ખૂબ જ ગરમી પડે છે આ જેઠ માસ છે. આ વર્ષે જેઠ માસ 6 મે 2023થી શરૂ થયો છે જે 4 જૂન 2023ના રોજ સમાપ્ત થશે. ભારતમાં એક વર્ષમાં કુલ 6 ઋતુઓ હોય છે. આમાં ગ્રીષ્મ, વર્ષા, શરદ, પાનખર અને વસંતનો સમાવેશ થાય છે. વૈશાખ અને જેઠ માસમાં ઉનાળાની ઋતુ કહેવામાં આવે છે.  ઋતુ પ્રમાણે યોગ્ય ખોરાક કયો છે તે જાણતા પહેલા શરીરવિજ્ઞાનનો વિષય પણ જાણવો જરૂરી છે. વિજ્ઞાન અનુસાર આપણું શરીર પાંચ મહાન તત્વો પાણી, વાયુ, અગ્નિ, આકાશ અને જમીનનું બનેલું છે અને જમીનમાંથી ઉત્પન્ન થતી ખાદ્યપદાર્થો ભૂમિ તત્વો છે. આ સાથે શરીરમાં સાત ધાતુઓ છે, રસ, રક્ત, માંસ, ચરબી, અસ્થિ, મજ્જા અને વીર્ય. આ પાંચ મહાન તત્વો અને સાત ધાતુઓની 12 અગ્નિઓ છે, જેમાં એક અગ્નિનો સીધો સંબંધ ખોરાકના પાચન સાથે છે. જેને જઠરાગ્નિ કહેવાય છે જઠરાગૃહમાં 13 પ્રકારની આગ છે. અલગ-અલગ ઋતુઓમાં આ અગ્નિ, ખાસ કરીને પેટની અગ્નિ પણ ઓછાવત્તા અંશે પ્રગટાવવામાં આવે છે.

જમ્યા પછી પાણી પીવું ઝેર જેવું છે
આપણા શાસ્ત્રોમાં પણ ઋતુ પ્રમાણે ખાવાનું મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે. મહર્ષિ વાગ્ભટ્ટ તેમના પુસ્તક અષ્ટાંગ હૃદયમ્માં ભોજનાન્તે વિષમ વારિમાં લખે છે કે, જમ્યા પછી પાણી પીવું ઝેર જેવું છે આનાથી પેટમાં જઠરાગ્નિ પ્રજવલિત થાય છે અને ખાવામાં અપચો થાય છે. આયુર્વેદમાં આને અર્જિના કહ્યું કે જો આપણે ઉનાળાની ઋતુની વાત કરીએ તો આ મહિનામાં આપણે ભારે ખોરાક એટલે કે વધુ પડતા તેલયુક્ત, મસાલેદાર ખોરાકથી દૂર રહેવું જોઈએ. ઉનાળાની ઋતુમાં એટલે કે જેઠ-અષાઢ મહિનામાં લોકોએ મીઠો રસ, માટીના વાસણમાંથી હળવું પાણી, નાળિયેર, રાત્રે ઉકાળેલું દૂધ, વગેરે આરોગવું જોઈએ.

જેઠ માસનું મહત્વ
જેઠ માસનો સ્વામી મંગળ છે, જેને શાસ્ત્રોમાં હિંમતનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. આ મહિનો ભગવાન વિષ્ણુ અને બજરંગબલીનો પ્રિય મહિનો છે. જ્યેષ્ઠ માસમાં સૂર્યનો તાપ અસહ્ય ગરમ અને તીવ્ર બને છે. પરંતુ આ મહિનો આપણને કાળઝાળ ગરમી સહન કરવાની પ્રેરણા આપે છે. જેઠ માસ પૂર્ણ થયા બાદ ઠંડીનું આગમન થાય છે. આ મહિનામાં ઘણા સુંદર ફૂલો ખીલે છે, કેરી, લીચી, વેલો વગેરે જેવા ફળો આવે છે અને ચારેબાજુ કોયસલનો મધુર અવાજ સંભળાય છે 

જેઠ મહિનામાં આ વસ્તુઓથી શક્ય બને ત્યાં સુધી ઓછી લો બચો
જેઠ મહિનામાં દિવસ દરમિયાન ક્યારેય સૂવું નહીં જેના કારણે તમે ઘણી બીમારીઓનો ભોગ બની શકો છો.
જેઠ મહિનામાં વધુ પડતો તેલ-મસાલેદાર ખોરાક ન લેવો.
આ મહિનામાં દિવસમાં માત્ર એક જ વાર ખાવાનો પ્રયત્ન કરો
લસણ, સરસવ અને ગરમ વસ્તુઓનું સેવન ટાળો
જેઠ માસમાં રીંગણનું સેવન કરવાથી અનેક દોષ થાય છે અને તે બાળકો માટે પણ શુભ નથી
પરિવારના મોટા પુત્ર અથવા મોટી પુત્રીના લગ્ન પણ જેઠ મહિનામાં ન કરવા જોઈએ