Lok Sabha Election 2024 : ભારત આર્થિક શક્તિ હોવા ઉપરાંત વિજ્ઞાન મહાસત્તા પણ બની શકે છે. વિદેશી મીડિયા 'નેચર'એ પોતાના તંત્રીલેખમાં કહ્યું છે કે, GDPના માત્ર 0.64 ટકા ખર્ચ કરીને ભારત અંતરિક્ષના દિગ્ગજોની બરાબર છે તેથી વધુ રોકાણથી તે મહાસત્તા તરીકે ઉભરી શકે છે. સંપાદકીયમાં સંશોધકોને ટાંકીને કહેવામાં આવ્યું છે કે, દેશમાં મૂળભૂત સંશોધનની અગાઉની સરકારો દ્વારા અવગણના કરવામાં આવી હતી.

બિનપરંપરાગત તંત્રીલેખમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ભારતમાં સામાન્ય ચૂંટણીઓ ચાલી રહી છે ત્યારે NDA ત્રીજી વખત સત્તામાં આવે તેવી પૂરી સંભાવના છે. તે દાયકાના અંત સુધીમાં ભારતને ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનાવવામાં સફળ થશે. આ મુજબ વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં મહાસત્તા બનવા માટે સંશોધન પ્રણાલીને વધુ સ્વાયત્તતાની જરૂર છે. ભારત સરકાર વ્યવસાયોને વધુ યોગદાન આપવા માટે પ્રોત્સાહિત કરીને વિજ્ઞાન ખર્ચમાં વધારો કરી શકે છે, જેમ કે વિશ્વના ટોચના દેશોએ કર્યું છે.

સરકારી ડેટા અનુસાર 2021-22માં ભારતમાં વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો ફાર્માસ્યુટિકલ ઉદ્યોગ હતો અને તે પોસાય તેવી દવાઓ અને જેનરિક દવાઓનો અગ્રણી સપ્લાયર હતો. વિશ્વભરમાં કોવિડ રોગચાળા સામે લડવામાં તેની ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ હતી. ગયા વર્ષે ભારત ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરનાર ચોથો અને દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતરનાર પ્રથમ દેશ બન્યો હતો. તેની પાસે વિશ્વનો સૌથી મોટો રિમોટ સેન્સિંગ ઉપગ્રહ પણ છે.

સંશોધન-ઉત્પાદનમાં ભારત વિશ્વમાં કયા ક્રમે ?  
જો આપણે આંકડા જોઈએ તો સંશોધન અને ઉત્પાદનની દ્રષ્ટિએ અમેરિકા અને ચીન પછી ભારત વિશ્વના સૌથી સમૃદ્ધ દેશોમાંનો એક છે. 2014 થી 2021 સુધીમાં યુનિવર્સિટીઓની સંખ્યા 760 થી વધીને 1113 થઈ. છેલ્લા દાયકામાં વધુ 7 IITની સ્થાપના કરવામાં આવી છે જેની કુલ સંખ્યા 23 થઈ ગઈ છે. બે નવી ભારતીય વિજ્ઞાન શિક્ષણ અને સંશોધન સંસ્થાઓની પણ સ્થાપના કરવામાં આવી. હવે ધ્યાનમાં લો કે આ લાભો એવા દેશ દ્વારા પ્રાપ્ત થયા છે જેણે 2020-21 દરમિયાન સંશોધન અને વિકાસ પર તેના કુલ ઘરેલુ ઉત્પાદન (GDP)નો માત્ર 0.64% ખર્ચ કર્યો હતો જો નવી સરકાર ખર્ચમાં વધારો કરે તો ભારત આ ક્ષેત્રમાં ઘણું હાંસલ કરી શકે છે.

2020-21માં ભારતનો વિજ્ઞાન ખર્ચ $57.9 બિલિયન રહ્યો
ગયા મહિને પ્રકાશિત થયેલા ડેટા અનુસાર 2022માં ઓર્ગેનાઈઝેશન ફોર ઈકોનોમિક કો-ઓપરેશન એન્ડ ડેવલપમેન્ટ (OECD)માં 38 ઉચ્ચ આવક ધરાવતા દેશોનો સરેરાશ R&D ખર્ચ લગભગ 2.7 ટકા હતો જ્યારે ચીને 2.4 ટકા ખર્ચ કર્યો હતો. DST મુજબ ભારતનો વિજ્ઞાન ખર્ચ, પરચેઝિંગ પાવર પેરિટી (PPP) માટે સંપૂર્ણ શરતોમાં સમાયોજિત 2014-15માં US$50.3 બિલિયનથી વધીને 2020-21માં US$57.9 બિલિયન થયો છે. PPP એ વિવિધ દેશોમાં ચલણની ખરીદ શક્તિનું માપ છે. 1991માં આર્થિક સુધારા અમલમાં આવ્યા ત્યારથી R&D ખર્ચમાં ભારતનો હિસ્સો સતત વધી રહ્યો છે જે 2009-10માં GDPના 0.82% સુધી પહોંચી ગયો છે.

વધુ વાંચો : એલન મસ્કની યાત્રા મુલતવી, આવતીકાલે ભારત નહીં આવે ટેસ્લાના માલિક

ભારતના સંશોધન ખર્ચના લગભગ 60 ટકા કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો અને યુનિવર્સિટીઓમાંથી અને લગભગ 40 ટકા ખાનગી ક્ષેત્રમાંથી આવી શકે છે. ખાનગી ક્ષેત્રનું રોકાણ તુલનાત્મક દેશોની તુલનામાં ઘણી વખત વધારે છે. 2022માં ખાનગી ક્ષેત્રે OECD દેશો માટે સરેરાશ 74 ટકા R&D ખર્ચ અને 27 EU સભ્યો માટે આવા ધિરાણનો 66 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. ભારતમાં આજે બાંધકામ, માહિતી ટેકનોલોજી, ઉત્પાદન, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં ઘણી વૈશ્વિક કંપનીઓ છે. તેઓ દેશના સંશોધનમાં ઘણું યોગદાન આપી શકે છે.

VTV Gujarati Newsની તમામ અપડેટ સૌથી પહેલા મેળ​વ​વા માટે અમારી WhatsApp ચેનલ ફોલો કરો