કોલેસ્ટ્રોલ એક એવો પદાર્થ છે, જે તમારા શરીરની તમામ કોશિકામાં મળી આવે છે.
તમારા શરીરને હોર્મોન, વિટામિન-ડી અને ખાદ્યપદાર્થોને પચાવવામાં તમને મદદ કરતા પદાર્થ બનાવવા માટે કોલેસ્ટ્રોલની આવશ્યકતા હોય છે. કોલેસ્ટ્રોલ બે સ્રોતમાંથી આવે છે-તમારું લિવર, જે તમારા માટે જરૂરી તમામ કોલેસ્ટ્રોલ બનાવે છે. તમારા શરીરમાં કોલેસ્ટ્રોલ, જેની તમારે જરૂર હોતી નથી તે જાનવરનાં શરીરમાંથી આવે છે.
જરૂરિયાત કરતાં વધુ કોલેસ્ટ્રોલથી હૃદયરોગ અને હાર્ટએટેકની શક્યતા વધે છે
તમારા શરીરમાં જરૂરિયાત કરતાં વધુ કોલેસ્ટ્રોલ છે તો હૃદયરોગ અને હાર્ટએટેકની શક્યતા વધી જાય છે. કોલેસ્ટ્રોલનો જમાવડો ધમનીઓને સંકોચે છે. આ કારણે હૃદયમાં રક્તના પ્રવાહમાં અવરોધ ઉત્પન્ન થાય છે. ઘણી વાર ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલના સ્તરવાળી વ્યક્તિમાં હંમેશાં કોઇ લક્ષણ દેખાતાં નથી, જ્યાં સુધી તેને હૃદયરોગનો હુમલો ન આવે.
કોલેસ્ટ્રોલ વધારનારું ભોજન તમારું વજન પણ વધારે છે
જો તમે વધુ વજન ધરાવો છો તો તે વધુ સમસ્યાજનક છે, કેમ કે કોલેસ્ટ્રોલ વધારનારું ભોજન તમારું વજન પણ વધારે છે. કોલેસ્ટ્રોલના કેટલાક ઘટક યકૃત અને પિત્તાશયમાં જમા થઇ જાય છે. મુખ્ય સંગ્રહ એડિપોસાઇટ્સ નામની ચરબી કોશિકામાં થાય છે. જ્યારે તમારા શરીરમાં વધુ કોલેસ્ટ્રોલ હોય છે તો આ કોશિકા સૂજી જાય છે અને તમારું વજન વધે છે. વધુ ચરબીવાળા પદાર્થ કે કાર્બોહાઇડ્રેટ ખાવાથી કોલેસ્ટ્રોલનું પ્રમાણ શરીરમાં વધી જાય છે.
લિપોપ્રોટીન સારું કોલેસ્ટ્રોલ છે
ઉચ્ચ ઘનત્વ ધરાવતું લિપોપ્રોટીન સારું કોલેસ્ટ્રોલ છે, જે તમારા ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલને હટાવી હૃદયરોગના હુમલા અને સ્ટ્રોકથી બચાવે છે. તે એ કોલેસ્ટ્રોલને લે છે, જેની તમારા લિવરને આવશ્યકતા હોતી નથી. લિવર તેને તોડી દે છે, જેથી તે તમારા શરીરની બહાર નીકળી શકે.
એલડીએલ ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ છે
એલડીએલ ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ છે. તે લોહીના પુરવઠાને અવરોધે છે અને સ્ટ્રોક તેમજ હૃદયરોગનું કારણ બને છે. એચડીએલ ન હોય તેવું કોલેસ્ટ્રોલ તમારા લિવરમાંથી તમારા શરીરની ચારે બાજુથી તેને કોશિકા સુધી લઇ જાય છે. વધુ માત્રામાં ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલ હાનિકારક હોઇ શકે છે, કેમ કે તે તમારી ધમનીની અંદરની દીવાલ સાથે ચીપકી જાય છે. તેના કારણે ફેટી સામગ્રી (એથેરોમા) જમા થવા લાગે છે. આ પ્રક્રિયાને એથેરોસ્ક્લેરોસિસના રૂપમાં ઓળખવામાં આવે છે. કોલેસ્ટ્રોલ પશુ ખાદ્યપદાર્થ, માંસ, દૂધ, માખણ અને પનીરમાં મળી આવે છે.
આ બે વસ્તુઓ લોહીમાં કોલેસ્ટ્રોલ વધારે છે
માત્ર બે વસ્તુઓ લોહીમાં કોલેસ્ટ્રોલ વધારે છે, સેચ્યુરેટેડ ફેટ અને ટ્રાન્સ ફેટ. સેચ્યુરેટેડ ફેટ માંસ, ડેરી ઉત્પાદન, ચોકલેટ, બિસ્કિટ અને પોપકોર્ન જેવી બેક કરેલી વસ્તુઓ, માર્ગરીન, ડીપ ફ્રાઇ કરાયેલા ખાદ્યપદાર્થમાં મળી આવે છે. મતલબ કે જંક ફૂડમાંથી. ટ્રાન્સફેટ કેટલાક તળેલા પદાર્થમાં હોય છે, સાથે-સાથે તે જંક ફૂડમાં પણ હોય છે.
કોલેસ્ટ્રોલ ૨૦૦ મિલિગ્રામ પ્રતિ ડેસિલિટરથી ઓછું હોય તેને સ્વસ્થ માનવામાં આવે છે
વયસ્કમાં કુલ કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ૨૦૦ મિલિગ્રામ પ્રતિ ડેસિલિટરથી ઓછું હોય તેને સ્વસ્થ માનવામાં આવે છે. ૨૦૦થી ૨૩૯ મિલિગ્રામ પ્રતિ ડીએલ બોર્ડર લાઇન પર છે અને ૨૪૦ મિલિગ્રામ પ્રતિ ડીએલ અને તેના બાદ તે વધુ ગણી શકાય. એલડીએલ કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ૧૦૦ મિલિગ્રામ પ્રતિ ડીએલથી ઓછું હોવું જોઇએ. તમે તમારા શરીરમાંથી વધારાના કોલેસ્ટ્રોલને કેવી રીતે બહાર કાઢી શકો છો તે પણ અગત્યનું છે.
કોલેસ્ટ્રોલ નિયંત્રણમાં રાખવા આટલું કરો
માંસ ખાવાનું કે દૂધ પીવાનું બંધ કરી દો. ઘી, માખણ, પનીર અને સી-ફૂડથી દૂર રહો. ધૂમ્રપાન ન કરો. વ્યાયામ કરો. મેંદાનું સેવન ન કરો. જો તમારા શરીરમાં ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ સ્તર હોય તો સફેદ બ્રેડ, સફેદ બટાકા, વધુ પડતી ખાંડ, તળેલા ખાદ્યપદાર્થથી બચવું જોઇએ. તળેલો ખોરાક ન ખાવો જોઇએ, સાથે- સાથે ઉચ્ચ સેચ્યુરેટેડ ફેટ ધરાવતા ખાદ્યપદાર્થ પણ ન ખાવા જોઇએ.
આ પદાર્થોનું સેવન કરો
હાર્વર્ડ હેલ્થના એક રિપોર્ટમાં એવા ખાદ્યપદાર્થની ઓળખ કરાઇ છે, જે સક્રિય રીતે કોલેસ્ટ્રોલના સ્તરને ઘટાડતા હોય. ઓટ્સ, જવ, સાબૂત અનાજ, રીંગણ, ભીંડા. વનસ્પતિ તેલ, નટ્સ, ફળ ખાસ કરીને દ્રાક્ષ, સંતરાં, સ્ટ્રોબેરી સોયા અને સોયા આધારિત ખોરાક લેવાથી કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ઘટે છે. એક દિવસમાં માત્ર એકથી દોઢ કપ પકવેલાં ઓટમીલ ખાવાથી તમારું કોલેસ્ટ્રોલ પાંચથી આઠ ટકા ઘટી શકે છે.
વધુ કોલેસ્ટ્રોલથી ડાયાબિટીસ થઈ શકે છે
પહેલાં કોલેસ્ટ્રોલ ઉચ્ચ આવકવાળા દેશોની સમસ્યા માનવામાં આવતું હતું, જોકે હવે તેમ રહ્યું નથી. કોલેસ્ટ્રોલનું વધુ પ્રમાણ ડાયાબિટીસ જેવા રોગને જન્મ આપે છે. તમારું જીવન અને તમારા પરિવારનું જીવન તમારા માટે કેટલું અગત્યનું છે તેના પર તમારે નિર્ણય લેવો જોઇએ.