પેનલ્ટી / ગેરમાર્ગે દોરનાર જાહેરાતોમાં કામ કરનારી સેલિબ્રિટી પર કસાયો કાયદાનો સકંજો, થશે દંડ

દંડની રકમ 50 લાખ સુધી કરવાની જોગવાઈ સરકાર વિચારી રહી છે. પાંચ વર્ષ સુધીની જેલની સજાનો કોરડો પણ વિંઝાઈ શકે છે. એક વખત કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન બિલ (ગ્રાહક સુરક્ષા વિધેયક) સંસદમાં પસાર થઈ જાય પછી ભ્રામક જાહેરખબરોમાં દેખાતી હસ્તીઓની ખેર નથી.

સુપ્રીમ કોર્ટમાં થોડા દિવસો પહેલા જાણીતા ક્રિકેટર મહેન્દ્રસિંહ ધોનીનું નામ આમ્રપાલી બિલ્ડર્સના બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર તરીકે સામે આવ્યું હતું. એ પહેલાં જ્યારે મેગીની ગુણવત્તાનો વિવાદ ઊભો થયો હતો ત્યારે તેના બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર અમિતાભ બચ્ચન સામે પણ અનેક સવાલો ઉઠ્યા હતા. એવી જ રીતે દેશની ઘણી દિગ્ગજ હસ્તીઓ પર ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા ચકાસ્યા વગર તેની જાહેરખબર અભિયાનમાં સામેલ થવાના આરોપો પણ લાગ્યા હતા. 

હવે સરકારે આ દિશામાં કડક પગલાં લઈને નામચીન હસ્તીઓના આડેધડ કોઈપણ ઉત્પાદનની જાહેરખબરમાં કામ કરવા સામે લાલ આંખ કરી છે. કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન બિલનો આ નવો ડ્રાફ્ટ ગત 8 જુલાઈના રોજ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. હજુ સુધી આ વિધેયક પર ચર્ચા થઈ શકી નથી, પરંતુ સંસદ સત્રની 7 દિવસની વધારવામાં આવેલી અવધી દરમિયાન આ બિલ પસાર થઈ જાય તેવી શક્યતા છે.

આ બિલ અનુસાર હવે ચમત્કારિક દવાઓ અને અચુક નુસ્ખાઓથી ગોરા બનવાની, ઊંચાઈ વધારવાની અને સ્થૂળતા ઘટાડવા જેવી કથિત ભ્રામક અને લોભામણી જાહેરખબરોમાં કામ કરનારી અને આ પ્રકારના ઉત્પાદનોના બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર બનનારી હસ્તીઓ આ કાયદાના સકંજામાં આવી જશે. જો કોઈ મશહુર હસ્તી ભ્રામક જાહેરખબરમાં કામ કરશે તો પહેલી વખત તેને 10 લાખ રૂપિયાનો દંડ અને બે વર્ષની સજા ફટકારવામાં આવશે. 

અપરાધ ફરી વખત કરવામાં આવશે તો નિર્માતા, વિક્રેતા અથવા બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર પર દંડની રકમ વધારીને 50 લાખ રૂપિયા અને સજાનો સમયગાળો પાંચ વર્ષનો કરવામાં આવશે. વારંવાર એકનો એક અપરાધ કરવામાં આવશે તો દંડની રકમ અને જેલની સજામાં પણ સતત વધારો કરવાની કાયદામાં જોગવાઈ છે. 

સૌથી રસપ્રદ વાત એ છે કે, કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન અધિનિયમ સૌથી પહેલા 1986માં બન્યો હતો, જે બદલાતા વિશ્વ અને ઉદારીકરણ બાદ પ્રભાવકારી રહ્યો ન હતો. આ અધિનિયમમાં એટલા સંશોધનો કરવામાં આવ્યા કે કાયદાના સ્થાને નવો ડ્રાફ્ટ તૈયાર કરીને સંસદમાં બિલ રજૂ કરવું પડ્યું છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં જ 33 વર્ષનો સમય લાગ્યો છે.