પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજી / કલા, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી સાથે બનાવો આ ક્ષેત્રે શાનદાર કરિયર, 15 લાખ મળી શકે પગાર

• કારકિર્દી બનાવવાની યુવાનો માટે આ ઉત્તમ તક
• પ્રોફેશનલ્સે પેકેજિંગની નવી-નવી તકનીક શીખવી જરૃરી
• ડિસ્ટન્સ એજ્યુકેશનના આધારે ૧૮ મહિનાનો ડિપ્લોમા કોર્સ કરી શકાય છે

મેક ઇન ઇન્ડિયા મિશન દ્વારા કેન્દ્ર સરકાર આ ઇન્ડસ્ટ્રીને પ્રોત્સાહિત કરે છે. યુવાનો માટે આ ઉત્તમ તક છે કારકિર્દી બનાવવાની. આ ક્ષેત્ર દર વર્ષે મોટા પ્રમાણમાં લોકોને રોજગાર પુરો પાડે છે. યુપી, બિહાર જેવા રાજ્યોમાં આ ઇન્ડસ્ટ્રી શરૃઆતી તબક્કામાં છે. માટે એમ કહી શકાય તે ત્યાં તક પણ વધુ છે.

પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજી

માર્કેટમાં રહેલી દરેક પ્રોડક્ટના પેકેજિંગનું કામ ઘણી પ્રક્રિયાઓમાંથી પસાર થાય છે. જેમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ, ડિઝાઇનિંગ અને માર્કેટિંગ ત્રણે બિંદુઓ પર તીવ્રતાથી કામ કરવામાં આવે છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા, વિજ્ઞાન, કલા અને તકનીક આધારિત છે. જેને આપણે પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજીથી ઓળખીએ છીએ.

પ્રવેશ પ્રક્રિયા

પેકેજિંગ સાથે જોડાયેલા મોટા ભાગના કોર્સ પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ડિપ્લોમા અથવા તો ડિપ્લોમા લેવલના છે. સાયન્સમાં સ્નાતક થયેલા વિદ્યાર્થીઓને આ કોર્સ માટે પ્રથમ પસંદગી મળી રહે છે. બે વર્ષીય પીજી ડિપ્લોમા કોર્સમાં પ્રવેશ પરીક્ષાના આધારે ઍડ્મિશન મળે છે. જો તમે સાયન્સ વિષય સાથે સ્નાતક થયા છો તો, માર્કેટિંગ અને ડિઝાઇન સાથે જોડાયેલા કામ માટે તમારી પસંદગી કરવામાં આવે છે. મેન્યુફેક્ચરિંગ કામ માટે એન્જિનિયરિંગ અને પ્રિન્ટિંગ તકનીકનો અભ્યાસ કરેલા વિદ્યાર્થીઓને ચાન્સ મળે છે. ઘણી સંસ્થાઓ આમાં ચાર વર્ષીય બીટેક પણ કરાવે છે. જેમાં ફિઝિક્સ, મેથ્સ અને કેમેસ્ટ્રી વિષય સાથે ધોરણ બાર પાસ કરનારા વિદ્યાર્થીઓને પ્રવેશ પરીક્ષાના આધારે પ્રવેશ મળે છે. કેટલીક પોલિટેકનિક સંસ્થાઓ પણ બાર ધોરણ પછી ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટ્રેનિંગ કોર્સ કરાવે છે. જેમાં પ્રવેશ મેળવવા માટે કોમન એન્ટ્રન્સ એક્ઝામ પાસ કરવાની હોય છે.

રેગ્યુલર કોર્સની સાથે-સાથે તેમાં ડિસ્ટન્સ એજ્યુકેશનના આધારે ૧૮ મહિનાનો ડિપ્લોમા કોર્સ કરી શકાય છે. જેમાં પ્રવેશ મેળવવા માટે વિજ્ઞાન સાથે સ્નાતક અથવા તો ડિપ્લોમા (એન્જિનિયરિંગ)ની સાથે-સાથે પ્રોડક્શન, પરચેજ (ખરીદી) અને માર્કેટિંગ વગેરેમાં એક વર્ષનો અનુભવ હોવો જોઈએ. આ ઉપરાંત કોઈ પણ વિષય સાથે સ્નાતક થયેલા વિદ્યાર્થીઓ જેમને પેકેજિંગ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં રસ હોય તે આ ક્ષેત્રમાં ત્રણ વર્ષના સર્ટિફિકેટ કોર્સમાં પ્રવેશ મેળવી શકે છે.

મુખ્ય કોર્સ

• પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ ડિપ્લોમા ઇન પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજી.
• ગ્રેજ્યુએટ ડિપ્લોમા ઇન પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજી.
• બીટેક ઇન પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજી.

પડકાર

પ્રોફેશનલ્સ માટે પોતાની પ્રોડક્ટની જાણકારી આપવાની સાથે પેકેજિંગને આકર્ષક બનાવવાનું કામ સરળ નથી હોતું. સાથે જ આ ક્ષેત્રમાં પોલિથિનનો વિકલ્પ શોધવો અને પેકેજિંગના ખર્ચને ઓછો કરવો એક મોટો પડકાર છે. આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં નાના દેશો પેકેજિંગ અને ડિઝાઇનિંગમાં સ્ટાર્ટઅપ શરૃ કરી પોતાનું માર્કેટ વધારી રહ્યા છે. પ્રોફેશનલ્સે પેકેજિંગની નવી-નવી તકનીક શીખવી જરૃરી છે.

પગાર ધોરણ

સારી કંપનીઓમાંથી કારકિર્દીની શરૃઆત કરનારા પ્રોફેશનલ્સને શરૃઆતના સમયમાં પ્રતિ માસ ૨૦થી ૨૫ હજાર રૃપિયા પગાર મળી રહે છે. ત્રણ-ચાર વર્ષના અનુભવ  પછી પેકેજ ૪૦-૪૫ હજાર સુધી પહોંચી શકે છે. આજના સમયમાં ઘણા પ્રોફેશનલ્સ છે જે પોતાના કામ માટે ૧૫થી ૨૦ લાખ રૃપિયા વાર્ષિક પેકેજ મેળવે છે. મલ્ટિકાસ્ટ કંપનીઓ કર્મચારીને ઉચ્ચ પગાર આપી રહી છે. તમારી પાસે સારું કામ કરવાની તૈયારી છે તો તમે પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે સારું વેતન મેળવી શકો છો.

મુખ્ય સંસ્થાઓ

• ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ પેકેજિંગ, નવી દિલ્હી (મુંબઈ, કોલકાતા, ચેન્નાઈ અને હૈદરાબાદમાં પણ આ સંસ્થાની શાખાઓ છે.)
• ગુરુ જમ્ભેશ્વર યુનિવર્સિટી ઓફ સાયન્સ એન્ડ ટૅક્નોલોજી, હિસાર
• એસઆઇઇએસ સ્કૂલ ઓફ પેકેજિંગ ટૅક્નોલોજી સેન્ટર, નવી મુંબઈ
• ગવર્મેન્ટ પોલિટેકનિક, નાગપુર

પેકેજિંગ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં હાલના સમયમાં બે લાખ કરતાં પણ વધુ પ્રોફેશનલ્સની જરૃરિયાત છે. છેલ્લાં પાંચ વર્ષ દરમિયાન ૧૨થી ૧૫ ટકાના દરે પેકેજિંગ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં વધારો થયો છે. તે જોતા આવનારાં વર્ષોમાં યુવાનો માટે આ ક્ષેત્ર એક ઉમદા કરિયર બની રહેશે. 

અનેક વિકલ્પ

અંદાજા પ્રમાણે આ ક્ષેત્રમાં ભારતમાં દર વર્ષે ૩૦ હજાર લોકોની ડિમાન્ડ હોય છે. છેલ્લાં ત્રણ-ચાર વર્ષ દરમિયાન મલ્ટિનેશનલ કંપનીઓ રોજગાર માટે બેસ્ટ વિકલ્પ બની રહી છે. જેમાં રોજગારને લગતી અનેક પ્રકારની તક રહેલી છે.

પેકેજિંગ એન્જિનિયર : આ પ્રોફેશનલ્સનું કાર્ય કાર્ટૂન, બોક્સ, બોટલ અને અન્ય પેકિંગ મટીરિયલના બોક્સની ડિઝાઇન તૈયાર કરવાનું હોય છે. આ પ્રોફેશનલ્સ ડિઝાઇન અને માર્કેટના મિજાજને બરોબર સમજતા હોય છે.

પેકેજ ડિઝાઇનર : પેકેજિંગના ગ્રાફિક્સ અને તેની બનાવટ જેવી વસ્તુની પસંદગી કરે છે. આ પ્રોફેશનલ્સનું કામ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ડિઝાઇનર જેવું હોય છે.

કન્ઝ્યુમર બિહેવિયર એનાલિસ્ટ : આ પ્રોફેશનલ્સ માર્કેટ અને ગ્રાહકો પાસેથી મળતી સૂચનાઓની તપાસના આધારે કોઈ પણ પ્રોડક્ટના પેકેજિંગનું ફોર્મેટ તૈયાર કરાવે છે.

પેકેજિંગ સ્પેશિયાલિસ્ટ : ઑફિસમાં કન્સલ્ટન્ટ તરીકે કામ કરતા આ પ્રોફેશનલ્સ, પેકેજિંગ મટીરિયલની ગુણવત્તા અને ઉપલબ્ધતા નિશ્ચિત કરે છે.