RUSSIA UKRAINE WAR / પુતિનની શાન ઠેકાણે લાવવા માટેનો ઘડાઈ ચુક્યો છે પ્લાન, જોઈ લો આ એક્શનની પુતિન પર કેવી પડશે અસર

• રશિયાએ યુક્રેન પર કર્યું છે આક્રમણ
• પુતિનને સબક શિખવાડવાની તૈયારી
• પણ શું પુતિન તેનાથી ડરી જશે ખરાં

યુક્રેન પર હુમલા બાદ રશિયાને સબક શિખવાડવા માટેની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. અમેરિકાની આગેવાનીમાં આંતરરાષ્ટ્રીય દેશોના એક ધડો એક્શન મોડમાં આવી ગયો છે. અલગ અલગ પ્રકારના પ્રતિબંધો દ્વારા રશિયાની કમર તોડવાનો ઈરાદો છે. કેમ કે, તેને યુદ્ધ કરતા રોકવા માટે મજબૂર કરવાનું છે. જો કે, તેને લઈને કેટલાય પ્રકારના સવાલો થઈ રહ્યા છે. રશિયાને આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય તેની જ ભાષામાં જવાબ કેમ નથી આપી રહ્યું ? આ પ્રતિબંધ કેવા પ્રકારના છે ? તેની કેટલી અસર થશે ? યુદ્ધને રોકવા માટે કેટલું સફળ રહેશે ? અત્યાર સુધીમાં રશિયા પર કેવા કેવા પ્રતિબંધો લાગ્યા છે ? હજૂ કેવા કેવા પ્રતિબંધો લાગશે ? શું આ પ્રતિબંધોથી રશિયા પાછીપાની કરશે ? તો આવો જાણીએ આ તમામ સવાલોના જવાબ.

આંતરરાષ્ટ્રીય જૂથ કઈ રીતે આપે છે જવાબ

આમ જોવા જઈએ તો, કોઈ પણ આક્રમકતાનો આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય એક ખાસ પ્રકારે જવાબ આપે છે. પ્રતિક્રિયા આપવાનો સૌથી મુખ્ય રીત પ્રતિબંધ લગાવાનો છે. ખાસ કરીને સૈન્ય પ્રકૃતિનું નથી હોતું. મતલબ રાજનયિક, આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક સંબંધો પર લાગૂ થાય છે. આ અમુક દેશો મળીને અથવા સંયુક્ત રાષ્ટ્ર જેવલા આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠન તરફથી લગાવામાં આવે છે. આ પ્રતિબંધોનો ટ્રેડને નિશાન બનાવીને લગાવામાં આવે છે. 

આ પ્રતિબંધોનો ઉદ્દેશ્યો શું હોય છે ? 

આ પ્રતિબંધોનો મુખ્ય ઉદેશ્ય કોઈ પણ દેશને રફેદફે કરવાનો હોય છે. તેમાં આંતરરાષ્ટ્રીય અને રાજનીતિક હિતોને સાધવામા આવે છે. તેમના નિયમ અને કાયદાના પલડા અમુક અંશે અમેરિકા અને પશ્ચિમી દેશો તરફ ઝુકેલા છે.  મુખ્ય રીતે તેમાં વેપારને ટાર્ગેટ કરવામાં આવે છે. આવી રીતે આર્થિક પ્રતિબંધો બહુઆયામી હોય છે. તેમાં યાત્રા અને નાણાકીય પ્રતિબંધો પણ શામેલ હોય છે. નાણાકીય પ્રતિબંધ અંતર્ગત સંપત્તિઓને ફ્રીઝ કરવામાં આલે છે. નાણાકીય બજારો અને સેવાઓ પર અલગ અલગ રીતે પ્રતિબંધો લગાવામાં આવે છે.

શુ આર્થિક પ્રતિબંધો પ્રભાવી હોય છે  ? 

કેટલાય દેશો પર અમેરિકા અને તેના સહયોગી દેશ પ્રતિબંધ લગાવી ચુક્યા છે. તેમાં રશિયા ઉપરાંત ઈરાન, વેનેઝુએલા અને ઉત્તર કોરિયા શામેલ છે. જે લોકો અને પ્રતિષ્ઠાનો પર પ્રતિબંધો લગાવામા આવે છે. તેના પર તેની ગંભીર અસર પડે છે. જો કે, આર્થિક, પ્રતિબંધોની અસર વિશે કંઈ ઠોસ કરી શકાય નહીં. મતલબ અમેરિકી પ્રતિબંધો બાદ ઈરાન, વેનેઝુએલા અને ઉત્તર કોરિયા એકબીજાની નજીક આવી ગયા.

નિષ્ણાંતે કહી આ વાત

યુનિવર્સિટી ઓફ મેમ્ફિસમાં પ્રતિબંધ નિષ્ણાંત ડુરસુન પેકસેનના જણાવ્યા અનુસાર આર્થિક પ્રતિબંધોથી લગભગ 40 ટકા મામલામાં લક્ષિત દેશના વ્યવહારમાં અર્થપૂર્ણ ફેરફાર આવે છે. હા એ અલગ વાત છે કે, અમેરિકી સરકારની હાલની સ્ટડી કહે છે કે, એ જાણવા અશક્ય છે કે, આ પ્રતિબંધોની કેટલી અસર થાય છે. મતલબ જે દેશ અથવા વ્યક્તિ પર સેંક્શન લાગે છે, તે કેટલાય કારણોસર પોતાના વ્યવહારમાં ફેરફાર કરવાનો નિર્ણય કરી શકે છે. તેમાં અમુક ફેરફાર પ્રતિબંધો સાથે કંઈ લેવાદેવા હોતું નથી.

રશિયા પર ક્યા ક્યા પ્રતિબંધો લાગ્યા છે  ? 

આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયે રશિયા પર એકતરફી અને સામુહિક રીતે કેટલાય આર્થિક અને રાજનયિક પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. પશ્ચિમી દેશ રશિયાના સેન્ટ્રલ બેંકના અસેટને ફ્રીઝ કરવા જઈ રહ્યું છએ. રશિયા ફોરેન એક્સચેંજ રિઝર્વ 630 અરબ ડોલરનો છે. અમેરિકા અને બ્રિટેને રશિયાના બે મોટી બેંક સવર બેંક અને વીટીવી બેંક પર એકતરફી પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. તેમણે રશિયાના એલીટ ક્લાસ પર ટ્રાવેલ સેંક્શન લગાવ્યો છે. તેમની સંપત્તિઓ ફ્રીઝ કરી દીધી છે. કેનેડા અને ઓસ્ટ્રેલિયાએ પણ આવું જ કર્યું છે. 

જર્મનીની વાત કરીએ તો, તેણે પણ નોર્ડ સ્ટ્રીમ 2 ગેસ પાઈપલાઈન પ્રોજેક્ટને રોકવાના સંકેતો આપ્યા છે. પોલેન્ડ, ચેક ગણરાજ્ય, બુલ્ગારિયા અને એસ્તોનિયાએ રશિયા વિમાન કંપનીઓ માટે પોતાના હવાઈ મથકોને બંધ કરી દીધા છે. 

રશિયા તરફથી વિટો ઉપયોગ કરતા સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ કોઈ પ્રતિબંધો લગાવી શક્યું નહીં. પણ યુરોપિય સંઘે રશિયાના કેટલાય લોકો અને પ્રતિષ્ઠાનો પર યાત્રા અને નાણાકીય પ્રતિબંધો લગાવી દીધા છે.

યુરોપિયન યુનિયન સેંક્શંસ 555 રશિયાઈ વ્યક્તિઓ અને 52 સંસ્થાઓ પર લાગૂ છે. તેમાં રૂશિ સ્ટેટ ડ્યૂમા અને તે 351 સભ્યો પણ શામેલ છે. જેમણે યુક્રેન વિરુદ્ધ હુમલાના સમર્થનમાં છે. સ્વિફ્ટ બેંકીંગ નેટવર્કથી રશિયાની બેંકોને બહાર કરવાની તૈયારી છે. અમેરિકા અને બ્રિટેનની સાથે મળીને ઈયુએ તેમને અલગ કરવા પર સહમતી જતાવી છે. એટલું જ નહીં રશિયા પર કેટલાય રાજદ્વારી પ્રતિબંધો લાગી ચુક્યા છે.

કેટલા કામમાં આવશે આ પ્રતિબંધો

આ પ્રતિબંધો કેટલા કામમાં આવશે, તેને લઈને મજબૂતી સાથે કોઈ કંઈ કહી શકતું નથી. 2014 પર જ્યારે રશિયાએ ક્રીમિયાનું પોતાનામાં વિલય કર્યું તો, અમેરિકા સહિત પશ્ચિમી દેશોએ કેટલાય પ્રકારના પ્રતિબંધો લગાવ્યા હતા. આજની સરખામણીએ રશિયા ત્યારે વધારે નબળું હતું. આ પ્રતિબંધો જો એટલા કારગર સાબિત થયા હોત તો, રશિયા નબળું થવાની જગ્યાએ આટલું મજબૂત કેમ થયું. નાના ગાળામાં આ પ્રતિબંધોની કોઈ અસર નથી થતી. હા. રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ પુતિન અને રશિયાના રક્ષામંત્રી સર્ગેઈ લાવરોવે વ્યક્તિગત રીતે ટાર્ગેટ કરવા અભૂતપૂર્વ છે.  જો કે, આ પ્રતિબંધોને લાગૂ કરવામાં અમુક પ્રકારના પડકારો પણ છે. 

મતલબ સ્વિટ્ઝરલેન્ડે યુરોપિયન યુનિયનના પ્રતિબંધોનું સમર્થન આપ્યું છે. પણ યુરોપિય સંઘ, અમેરિકા અને અન્ય દેશ તરફથી લગાવામાં આવેલા પ્રતિબંધોની યાદીમાં સામેલ વ્યક્તિઓની સંપત્તિ ફ્રીઝ કરવા સંબંધી પ્રતિબંધો લાગૂ કરવાથી ડરી રહ્યું છે. એક સંશોધનના સામે આવ્યા મુજબ ચિંતાનો વિષય એ પણ છે કે, રશિયાની કંપની ક્રિપ્ટોકરેંસી જેવી વર્ચૂઅલ મુદ્રાઓના પ્રતિબંધોથી બચી શકે છે. ત્યારે આવા સમયે એ કહેવું ખૂબ ઉતાવળભર્યું હશે કે, કેટલું નુકસાન થશે.

શું પ્રતિબંધોથી ડરીને પુતિને પાછીપાની કરશે

આ વાતની સંભાવના ખૂબ ઓછી છે, શીતયુદ્ધના સમયથી રશિયા આજે ઘણું શક્તિશાળી બની ચુક્યું છે. તેથી પ્રતિબંધોથી ડરશે નહીં. વળી આજની દુનિયા કેટલાય ધડામાં વહેંચાયેલી છે. ભારતને જ લઈ લો. જ્યારે ક્રીમિયાનું વિલય કરવાામાં આવ્યું તો, તેણે રશિયા વિરુદ્ધના પ્રતિબંધોની નિંદા કરી હતી. જો કે, આજે રશિયા સાથે ચીન પણ ઉભેલું દેખાઈ રહ્યું છે. ત્યારે આવા સમયે કહી શકાય કે, યુદ્ધ રોકવા માટે પ્રતિબંધ કંઈ ખાસ કામમાં લાગશે નહીં.