શું છે Moonlighting? / એકસાથે બે નોકરીને લઈને ભારતના કૉર્પોરેટ જગતમાં વિવાદ, અમેરિકામાં તો 60 વર્ષથી આવું જ ચાલે છે

• એકસાથે બે નોકરી કરવી એટલે મૂનલાઇટિંગ 
• કોરોના કાળમાં ભારતમાં વધ્યું હતું આ ચલણ 
• અમેરિકામાં 60 વર્ષોથી છે આ ચલણ 

આજકાલ મૂનલાઇટિંગ પોલિસી એટલે કે 9 થી 5 ની ફૂલ જોબ બાદ કોઈ બીજી જગ્યાએ નોકરીની છૂટને લઈને દેશભરમાં ચર્ચા ચાલી રહી છે. આ ચર્ચા પર શરૂઆત વિપ્રોનાં ચેરમેન રિષદ પ્રેમજીનાં એક ટ્વિટ સાથે થઈ હતી, જેમાં તેમણે મૂનલાઇટિંગને કંપની સાથે દગાનો કરાર આપ્યો હતો. ભલે ભારતમાં આ નવું હોય, પણ હકીકતમાં તો આ દશકાઓ જૂની પોલિસી છે અને 60 નાં દશકમાં અમેરિકામાં લાગૂ કરવામાં આવી હતી. 

ભારતમાં શા માટે થઈ રહી છે દલીલો ?
હવે સમજીએ આ મુદ્દો ભારતમા શા માટે ઉઠ્યો. આનું કારણ છે કે કોરોના કાળમાં કંપનીઓએ કર્મચારીઓને ઘરેથી કામ કરવાની છૂટ આપી હતી. આ સુવિધાનો ફાયદો ઉઠાવતા કોરોના કાળમાં લોકોએ સેલરી કટિંગ જેવા માહોલમાં બીજા કામો પણ શરૂ કરી દીધા. 

આમ પણ ઘણી આઇટી કંપનીઓ પોતાના નિયમિત કર્મચારીઓ પાસે પ્રોજેક્ટ આધારિત કામ કરાવે છે. આવામાં માત્ર પ્રોજેક્ટ માટે જ કામ કરનાર કર્મચારીઓને ફાયદો થશે. આ કર્મચારીઓને પ્રોજેક્ટ પૂરો થયા બાદ બીજો પ્રોજેક્ટ આપવો કે ન આપવો તે કંપનીઓ પર નિર્ભર કરે છે. જ્યારે રેગ્યુલર કર્મચારીઓને નવા પ્રોજેક્ટ આપીને તેમની પ્રોડક્ટિવિટીનો ઉપયોગ કરવો એ કંપનીઓના ગ્રોથ માટે જરૂરી છે. આ સાથે જ ક્યાંય રેગ્યુલર જોબ કરનાર લોકો માટે પણ આ પ્રોજેક્ટ બેસ્ડ નોકરીઓ કરવી સરળ હતી. 

કોરોના કાળમાં ઘણા ઉદાહરણો જોવા મળ્યા 
કોરોના કાળમાં ક્યા પ્રકારે કર્મચારીઓએ મૂનલાઇટિંગ કરી છે, તેનો રિપોર્ટ મળી શકે છે. આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આઇટી ઇન્ડસ્ટ્રીનાં 400 કર્મચારીઓ પર સર્વેમાં અમુક  દિલચસ્પ પરિણામો સામે આવ્યા હતા. આમાં સામેલ 65 ટકા આઇટી કર્મચારીઓએ કહ્યું કે તેઓ વર્ક ફ્રોમ હોમ દરમિયાન કોઈ પાર્ટ ટાઈમ નોકરીમાં વ્યસ્ત હતા અથવા તેમના સહયોગી આ પ્રકારે બીજી નોકરી પણ કરી રહ્યા હતા. 

એરિકમાં આ ચલણ વર્ષો જૂનું 
અમેરિકાની યુનિવર્સિટી ઓફ મિશિગન લાઇબ્રેરીમાં હાજર ટેકનોલીજી એંડ અમેરિકન ઈકોનોમીની રિપોર્ટ જોઈએ તો અમેરિકામાં 1964માં 37 લોકો એકસાથે 2 નોકરીઓ કરતાં હતા. આ આંકડો તે સમયે અમેરિકાનાં કુલ વર્ક ફોર્સનાં 5.2 ટકા હતો. આમાંથી 10 લાખ લોકોની પહેલી નોકરી કૃષિ સેક્ટર સાથે સંબંધિત હતી. 

આ ઉપરાંત મોટાભાગના લોકોની પહેલી અથવા બીજી નોકરી સ્વરોજગાર હતી. ત્યાર બાદ 80ના દશકમાં પણ આ ચલણ જોવા મળ્યું. 1980માં  એકસાથે ઘણી નોકરીઓ કરાનારાઓની સંખ્યા 4.9 ટકા હતી અને આ આંકડો 1989માં વધીને 6.2 ટકા અને નવેમ્બર 1996મઅઆ આવા કર્મચારીઓની સંખ્યા 6.6 ટકા અહતી. ત્યાર બાદ આમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો અને એફેડરલ બ્યૂરો ઓફ લેબર સ્ટેટેસ્ટીકનાં આંકડાઓ અનુસાર, અમેરિકામાં જુલાઇ 2014 સુધીમાં 68 લાખ લોકો એક કરતાં વધારે નોકરી કરતાં હતા, જે કુલ વર્કફોર્સનાં 4.6 ટકા છે. 

ગયા વર્ષનો સર્વે 
એક નોકરી સાથે બીજી નોકરી કરવી લોકોને શા માટે ફાવે છે, આના પર દિલચસ્પ જાણકારી સપ્ટેમ્બર 2021માં સર્વેમાં સામે આવી હતી. 70 ટકા લોકો તો લોકપ્રિયતા માટે એકસાથે બે નોકરી કરે છે. 69 ટકા લોકો પોતાના શોકને કમાણીનું સાધન બનાવવા માટે બીજી નોકરી કરે છે. જ્યારે એક બીજા સર્વે અનુસાર, વધારે ખર્ચ માટે વધારે કમાણી પણ જોઈએ એટલે 48 ટકા લોકો બીજી નોકરી કરે છે. આ ઉપરાંત આ પોલિસીને અપનાવવા માટેના ઘણા મોટા કારણો સામે આવ્યા છે. 

• દેવું ઘટાડવા માટે - 46 % 
• બચત / રોકાણ કરવા માટે - 45 %
• અનુભવ માટે - 43 %
• કરિયર માટે - 38 %
• બોર થતું હોય એટલા માટે - 33 %