સમજો ગણતરી / EXPLAINED : બહુ થયું, હવે તો 10-15 રૂપિયા પેટ્રોલના ભાવ ઓછા કરી દો

શું ખરેખર ભારત પર 1.30 લાખ કરોડનું દેવું છે?
કઈ સરકારે કેવા પગલાં લીધા?
એક્સાઈઝ ડ્યૂટીમાં થયેલ વધારાનાં કારણે સરકારને કેટલી થઈ આવક?

ભારત પર 1.30 લાખ કરોડનું દેવું : ભાજપ 

કેબિનેટ વિસ્તરણ અગાઉ તત્કાલીન પેટ્રોલિયમ મંત્રી ધર્મેન્દ્ર પ્રધાને કહ્યું હતુ કે 2026 સુધીમાં ભારતે 1 લાખ 30 હજાર કરોડ રૂપિયા જેટલું ઓઇલ બોન્ડનું દેવું ચૂકવવાનું થાય છે. આ ઉપરાંત ભાજપના આઇટી સેલના હેડ અમિત માલવિયા પણ એક ટ્વિટ દ્વારા જાહેરાત કરી ચૂક્યા છે કે અગાઉની UPA સરકારના કારણે ભારતે આવનાર છ વર્ષમાં 1.30 લાખ કરોડ અને આ વર્ષે 20 હજાર કરોડ જેટલું દેવું ચૂકવવાનું થાય છે. દેવાના આટલા મોટા મોટા આંકડા સાંભળીને દેશવાસીઓ તરીકે આપણને ચિંતા તો થાય ને? કે હજુ કેટલા વર્ષો સુધી આપણે ઇંધનમાં ભાવ વધારાનો માર ઝીલવો પડશે? શું આ દાવાઓ ખરેખર સાચા છે કે ટાઢા પ્હોરનાં ગપ્પાં? એટલે આ આખા મામલે VTVએ એક રિસર્ચ કરીને એક નાનકડી ગણતરી કરી છે એ જાણીને તમને ચોક્કસ સમજાઈ જશે કે આ મામલે કઈ સરકારે કેવું કામ કર્યું છે અને કોણ કેટલું સાચું છે?

સરકાર બદલાયા બાદ શું ખરેખર આવ્યા અચ્છે દિન?

દેશમાં પેટ્રોલ ડિઝલના ભાવ બ્રેન્ટ ક્રૂડના ભાવના આધારે નક્કી થતાં હોય છે. બ્રેન્ટ ક્રૂડ વિદેશથી આયાત કરવામાં આવતું હોય છે. જેમાંથી પેટ્રોલ-ડીઝલ જેવી પેટ્રોલિયમ નિપજો અલગ તારવવામાં આવે છે. વર્ષ 2012 માં બ્રેન્ટ ક્રૂડનો ભાવ પ્રતિ બેરલ ભાવ 122 ડોલર હતો અને એપ્રિલ 2020 માં આ ભાવ માત્ર 9 ડોલર થઈ ગયો હતો. તમને થશે કે એ હિસાબે 2012 માં પેટ્રોલના જે ભાવ હતા એના કરતાં 2020 માં દસમાં ભાગથી પણ ઓછા હોવા જોઈએ. ખરું ને? પણ ના. 2014 પછી દેશમાં જે અચ્છે દિનની શરૂઆત થઈ હતી તે આજે પણ સામાન્ય માણસ ભોગવે છે! કઈ રીતે? આવો જાણીએ. 

તમને જાણીને આંચકો લાગશે કે તમે ગાડીમાં એક લિટર પેટ્રોલ ભરાવો ત્યારે આશરે 33 રૂપિયા તો કેન્દ્ર સરકારના ખિસ્સામાં જાય છે. દઝાડી મૂકે એવા આંકડા છે ને? આ અગાઉની સરકાર વખતે આ એક્સાઈઝ ડ્યૂટી માત્ર સાડા નવ રૂપિયા રૂપિયા જેટલી હતી. એટલે સરકાર બદલાયા બાદ હવે તમારે પ્રતિ લિટર અંદાજે 23 રૂપિયા તો માત્ર ટેક્સના આપવા પડે છે. કદાચ આને જ "અચ્છે દિન" કહેવાતું હશે!

કઈ સરકારે પેટ્રોલ-ડિઝલના ભાવ ઘટાડવા કેવા પગલાં લીધા?

પેટ્રોલ ડીઝલ પર સરકાર દ્વારા એક્સાઈઝ ડ્યૂટી લગતી હોય છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો આ એક પ્રકારનો ટેક્સ જ છે જે કેન્દ્ર સરકાર વસુલે છે. આ ઉપરાંત  જે તે રાજ્યની સરકારો પણ પોતાની રીતે પેટ્રોલ-ડીઝલ પર ટેક્સ વસુલતી હોય છે એ અલગ. 2014 માં કેન્દ્રમાં બદલાયેલી સરકારે પેટ્રોલ-ડિઝલના ભાવ ઘટાડવા કે નિયંત્રણમાં રાખવા શું પગલાં લીધા એ હવે તમે પોતે જ નક્કી કરજો. 2014 માં પેટ્રોલ પર 9.48 રૂપિયા અને ડિઝલ પર માત્ર 3.56 રૂપિયા ડ્યૂટી લાગતી હતી. જ્યારે હવે પેટ્રોલ પર 32.9 રૂપિયા અને ડીઝલ પર 31.8 રૂપિયા કરી દેવામાં આવી છે.

  કોરોનાકાળમાં આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવ તો ઘટયા પણ સરકારની કમાણી તો વધી 

કોરોના કાળમાં સરકારે લાખો કરોડના પેકેજ જાહેર કર્યા પરંતુ ગરીબ કે સામાન્ય માણસને એક પણ રૂપિયાનો ફાયદો ક્યારે દેખાશે એ તો પ્રભુ શ્રી રામ જાણે! પરંતુ કોવિડ આવ્યા બાદ વધારેલ એક્સાઈઝ ડ્યુટીના કારણે સરકારને ફાયદો જરૂર થયો છે. અને આ ફાયદાનો આંકડો વાંચીને તમને ચક્કર આવી જાય એવી સંભાવના છે. 
કોરોના આવ્યા બાદ આંતરરાષ્ટ્રીય માર્કેટમાં ક્રૂડના ભાવ ઘટીને માત્ર 9 ડોલર પ્રતિ બેરલ થઈ ગયા હતા. તમને થશે આ ઘટાડાના કારણે ખરેખર તો ઈંધણના ભાવ પણ ઘટયા હશે. પણ એ રીતે સામાન્ય માણસના ખિસ્સા ભારે થઈ જાય એ તો કેમ ચાલે? સરકારે પોતાનું કહેવાતું ગુડ ગવર્નન્સ બતાવતા તરત જ ઈંધણ પર એક્સાઈઝ ડ્યૂટીનો વધારાનો માર ઝીંકી દીધો. માર્ચ 2020 થી મે 2021 દરમિયાન પેટ્રોલ પર 13 રૂ./લી અને ડીઝલ પર 16 રૂ./લી એક્સાઈઝ ડ્યૂટી ઠોકી બેસાડવામાં આવી. જેના કારણે પેટ્રોલ ડિઝલના ભાવ ઘટયા તો નહીં જ પણ સમયાંતરે વધતાં ગયા.
 

તો જેનું આટલું મોટું દેવું છે એ ઓઇલ બોન્ડ છે શું?

આ અગાઉ ઈંધણના ભાવ પર સરકાર નિયંત્રણનું રહેતું હતું. આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રૂડના ભાવમાં અચાનક વધારો થાય તો પણ તેનો સીધો માર જનતાના ખિસ્સા પર ન પડે એ માટે આ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવમાં વધઘટને સરકાર પોતે સબસિડીના સ્વરૂપે ભરપાઈ કરતી હતી. આ સબસિડીની ચુકવણી ઓઇલ બોન્ડના સ્વરૂપે થતી હતી. આ બોન્ડ હેઠળ ભાવવધારાના કારણે વધારાની રકમ સરકારે અમુક નિયત સમયમર્યાદા બાદ ચૂકવવાની હોય છે જેથી સરકારી તિજોરી પર એકસાથે માર ન પડે. હવે આ બોન્ડસ્ 2026 સુધીમાં 1.30 લાખ કરોડ જેટલા રૂપિયા ચુકવવાના થાય છે. અર્થાત ભાજપ દ્વારા થઈ રહેલા આ દાવા તો સાચા છે. 

હવે સ્વાભાવિક રીતે જ દેશના નાગરિક તરીકે આપની ચિંતા વધે. પણ બીજી તરફ સરકાર દ્વારા પેટ્રોલ પર ઉઘરવવામાં આવતી ડ્યુટીના કારણે આ દેવું સરભર તો થતું હશે ને? તો હજુ ક્યાં સુધી આપણે પેટ્રોલ-ડીઝલ પર આટલી હેવી ડ્યૂટીના કારણે જંગી ભાવવધારો ખમવો પડશે? એવો સવાલ થવો સ્વાભાવિક છે. તો જોઈ લો આ ગણતરી. 

સરકારની અધધ આવક...

પેટ્રોલિયમ પ્લાનિંગ એન્ડ એનાલિસિસ સેલના રિપોર્ટ મુજબ 2021નાં માત્ર મે મહિનામાં 258 કરોડ લિટર પેટ્રોલ અને 651 કરોડ લિટર ડીઝલ વપરાયું હતું. એટલે આ વધેલી એક્સાઈઝ ડ્યુટીના કારણે માત્ર મે મહિનામાં સરકારની આવકમાં 3,354 કરોડનો વધારો પેટ્રોલમાં અને 10,416 કરોડનો વધારો ડીઝલમાં થયો હતો. આ વધારાના કારણે એપ્રિલ 2020 થી માર્ચ 2021 સુધીમાં સરકારને થયેલ આવક ગણો તો દિમાગ હેંગ થઈ જાય! અંદાજે એક વર્ષમાં વધેલી એક્સાઈઝ ડ્યુટીના કારણે (એટલે કે માત્ર 13 રૂપિયાના વધારાના કારણે જ) સરકારને 47,000 કરોડ રૂપિયાની આવક થઈ હતી તો ડીઝલમાં 1.38 લાખ કરોડ ડીઝલમાં આવક થઈ હતી. એટલે એક વાત તો સ્પષ્ટ થઈ ગઈ કે જે દેવાની સરકાર દ્વારા વાત કરવામાં આવી રહી છે તે તો માત્ર વધારેલી એક્સાઈઝ ડ્યુટીમાંથી જ અને માત્ર એકાદ વર્ષ જેટલા સમયગાળામાં જ ભરપાઈ થઈ ગયું હતું! ઊલટું દેવા કરતાં વધારે આવક માત્ર આટલા સમયમાં જ થઈ ગઈ હતી. લો બોલો!

યાદ રહે, આ માત્ર કોવિડ આવ્યા બાદ એક્સાઈઝ ડ્યૂટીમાં થયેલ વધારાના કારણે થયેલી આવક છે. એ પણ માત્ર એકાદ વર્ષ જેટલા સમયગાળાની જ. ટોટલ એક્સાઈઝ ડ્યૂટીથી થતી આવક તો આનાથી બમણી કે ત્રણ ગણી હોવી જોઈએ!

કેટલો ભાવ ઘટાડી શકે છે સરકાર? 

એક નાગરિક તરીકે આપણે સરકાર પાસેથી એટલી અપેક્ષા તો રાખી શકીએ કે દેવાની રકમ ભરપાઈ કરવા જેટલી આવક તો ક્યારની થઈ ગઈ. હવે કમસેકમ ગત વર્ષે વધારેલી એક્સાઈઝ ડ્યૂટી તો ઓછી કરો. જો સરકાર આટલું પણ કરે તો પેટ્રોલના ભાવમાં લિટરે 13 રૂપિયા અને ડિઝલના ભાવમાં લિટર 16 રૂપિયા આરામથી ઘટાડી શકાય. અને આટલા ઘટાડાની સીધી અસર મોંઘવારી પર પણ ચોક્કસ પડશે. દૂધથી લઈ શાકભાજીના ટ્રાન્સપોર્ટેશન પાછળ થતો ખર્ચ પણ ઘટશે. પણ એ કરવા માટે સામાન્ય માણસનું દર્દ પણ સમજાવવું જોઈએ ને? 

આટલા આંકડા સાંભળીને જરા નબળાઈ જેવુ લાગ્યું હોય તો એક ડ્રેગન ફ્રૂટ,સોરી કમલમ ખાઈ લેજો. એ પણ પોતાના ખર્ચે!