રાજરમત / બળવાખોર ધારાસભ્યોની પહેલી પસંદ ભાજપ, 5 વર્ષમાં 182 ધારાસભ્યોએ ભગવો ધારણ કર્યો

• ધારાસભ્યોની બગાવતનો ભાજપને સૌથી મોટો લાભ
• 2016 થી 2020 સુધીમાં 405 ધારાસભ્યોએ પાર્ટી છોડી
• 182 ધારાસભ્યો ભાજપમાં જોડાયા
• હવે મહારાષ્ટ્રમાં પણ ઉદ્ધવ સરકારનું પતન નક્કી 

પહેલા કર્ણાટક, પછી મધ્ય પ્રદેશ અને હવે મહારાષ્ટ્ર. મહારાષ્ટ્રમાં પણ હવે ધારાસભ્યોના બળવાનો ખેલ શરૂ થયો છે. શિવસેનાના ધારાસભ્ય અને ઉદ્ધવ સરકારમાં મંત્રી એકનાથ શિંદેએ બળવાનું બ્યુગલ ફૂંક્યું છે. જેના કારણે ઉદ્ધવ ઠાકરેના નેતૃત્વવાળી મહા વિકાસ આઘાડી સરકાર સંકટમાં આવી ગઈ છે. કર્ણાટક અને મધ્યપ્રદેશમાં જે થયું તે મહારાષ્ટ્રમાં થયું તો ઉદ્ધવની સરકાર પણ પડી ભાંગશે.

મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની કુલ 288 બેઠકો 

મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભામાં કુલ 288 બેઠકો છે. એક ધારાસભ્યના અવસાનને કારણે હજુ એક બેઠક ખાલી છે એટલે અત્યારે 287 ધારાસભ્યો છે. સરકાર રચવા કે તેને ચાલુ રાખવા માટે 144 ધારાસભ્યોનું સમર્થન જરૂરી છે. હાલ મહા વિકાસ આઘાડી સરકાર પાસે 153 ધારાસભ્યો છે. શિવસેનાના 55, એનસીપીના 53 અને કોંગ્રેસના 44 ધારાસભ્યો છે. જો કે એકનાથ શિંદેનો દાવો છે કે તેમની પાસે 40થી વધુ ધારાસભ્યો છે. જો આ બળવાખોર ધારાસભ્યો પક્ષપલટો કરીને ભાજપમાં જશે તો મહારાષ્ટ્રમાં ફરી ભાજપ સરકાર રચશે તે લગભગ નક્કી છે.

બળવાખોર ધારાસભ્યોની પહેલી પસંદ ભાજપ
હકીકતમાં બળવાખોર ધારાસભ્યોની પહેલી પસંદ ભાજપ જ રહે છે. આંકડા દર્શાવે છે કે પાંચ વર્ષમાં 405 ધારાસભ્યોએ પોતાનો પક્ષ છોડી દીધો હતો. આમાંથી લગભગ 45 ટકા ધારાસભ્યો પાછળથી ભાજપમાં જોડાયા હતા. આ આંકડા એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (એડીઆર)ના છે. જેમાં વર્ષ 2016થી 2020 સુધીના પાંચ વર્ષમાં પાર્ટી છોડીને અન્ય પક્ષમાં જોડાનારા ધારાસભ્યોનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું હતું. ગયા વર્ષે માર્ચમાં એડીઆર રિપોર્ટ સામે આવ્યો હતો.

બળવાનો સૌથી મોટો ફાયદો ભાજપને મળ્યો સૌથી વધારે 

- માર્ચ 2021 ના એડીઆર રિપોર્ટ બતાવે છે કે 2016 થી 2020 ની વચ્ચે, દેશભરની વિધાનસભાઓના 405 ધારાસભ્યોએ પાર્ટી છોડી દીધી હતી. જેમાંથી 182 એટલે કે 45 ટકા ધારાસભ્યો ભાજપમાં જોડાયા હતા.
- રિપોર્ટ અનુસાર પાર્ટી છોડનારા ધારાસભ્યોમાંથી 38 એટલે કે 9.4 ટકા ધારાસભ્યો કોંગ્રેસમાં હતા. જ્યારે, તેલંગાણા રાષ્ટ્ર સમિતિમાં 25 ધારાસભ્યો જોડાયા હતા અને 16 ધારાસભ્યો તૃણમૂલ કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા. નેશનલ પીપલ્સ પાર્ટીમાં 16, જેડીયુમાં 14, બીએસપી અને ટીડીપીમાં 11-11 ધારાસભ્યો જોડાયા હતા.
- બળવાનો સૌથી મોટો ફટકો કોંગ્રેસને લાગ્યો છે. પાંચ વર્ષમાં કોંગ્રેસના 170 જેટલા ધારાસભ્યોએ પાર્ટી છોડી દીધી હતી, જ્યારે ભાજપ પાસે આવા 18 ધારાસભ્યો હતા. બસપા અને ટીડીપીના 17-17 ધારાસભ્યોએ પાર્ટી છોડી દીધી હતી. આ સાથે જ પાંચ વર્ષમાં શિવસેનાના એક પણ ધારાસભ્ય એવા નહોતા કે જેમણે પોતાની પાર્ટીને અલવિદા કહી દીધું હોય.

પક્ષ છોડી દીધો, પરંતુ સફળતાનો દર શું છે?
- સામાન્ય રીતે ધારાસભ્યોની પાર્ટી છોડવાની પ્રક્રિયા ચૂંટણી વર્ષ પહેલા અથવા ચૂંટણી પહેલા કરવામાં આવે છે, પરંતુ કેટલીકવાર ધારાસભ્યો વચ્ચે બળવાખોર બની જાય છે. આવું કર્ણાટક અને મધ્યપ્રદેશમાં થયું છે. આ વચ્ચે ધારાસભ્યો રાજીનામું આપી દે છે અને પછી બીજા પક્ષમાં જોડાઈને તેની ટિકિટ પર પેટા ચૂંટણી લડે છે.

 પરંતુ જે ધારાસભ્યો પોતાની પાર્ટી છોડીને બીજી પાર્ટીમાં જાય છે તેમની સફળતાનો દર કેટલો છે? તેમાંથી કેટલા જીતે છે?

એડીઆર અનુસાર 2016થી 2020 વચ્ચે 357 ધારાસભ્યો એવા હતા જેમણે એક જ સમયે અન્ય પાર્ટીમાં જોડાઈને વિધાનસભા ચૂંટણી લડી હતી. જેમાંથી માત્ર 170 એટલે કે 48 ટકા જ જીત્યા હતા. 48 ધારાસભ્યો એવા હતા જેમણે અન્ય પક્ષની ટિકિટ પર પેટા ચૂંટણી લડી હતી અને 39 એટલે કે 81 ટકા જીત્યા હતા.

- આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો સમજી શકાય છે કે, જે ધારાસભ્યોએ પોતાનો પક્ષ છોડીને અન્ય પક્ષમાં ગયા બાદ પેટાચૂંટણી લડીને જીત મેળવી હતી, તેમની સફળતાનો દર ઘણો ઊંચો છે. જો કે, વિધાનસભાની ચૂંટણી લડી રહેલા બળવાખોર ધારાસભ્યોની સફળતાનો દર ઓછો છે.

ધારાસભ્યોનું શું, સાંસદોનું શું?

- પાર્ટી છોડનારા ધારાસભ્યોની ચર્ચા છે, હવે વાત કરીએ સાંસદોની પણ. પાંચ વર્ષમાં લોકસભાના 12 અને રાજ્યસભામાંથી 16 સાંસદોએ પાર્ટી છોડી દીધી હતી. ભાજપના પાંચ લોકસભા સાંસદોએ પાર્ટી છોડી દીધી હતી, જ્યારે કોંગ્રેસના 7 રાજ્યસભા સાંસદોએ પાર્ટી છોડી દીધી હતી.

લોકસભા અને રાજ્યસભાના સાંસદોના બળવાથી ભાજપ અને કોંગ્રેસ બંનેને ફાયદો થયો. પાર્ટી છોડનારા 5 લોકસભા સાંસદ કોંગ્રેસમાં સામેલ થઈ ગયા હતા. જ્યારે, રાજ્યસભાના 10 સાંસદો ભાજપમાં જોડાયા હતા.