ધરતીકંપ / બાપ રે! ભારતનો 59 ટકા ભાગ ભૂકંપના રિસ્ક ઝોનમાં સામેલ, સૌથી વધુ જોખમ કયા ઝોનના રાજ્યોને

• અફઘાનિસ્તાનના હિન્દુકુશ ક્ષેત્રમાં મંગળવારે રાત્રે 6.6 તીવ્રતાનો ભૂકંપ
• ઉત્તર ભારતના અનેક શહેરોમાં ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા
• નિષ્ણાતોના મતે 6 થી 6.9ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ ઈમારતોના પાયામાં તિરાડ પાડી શકે

તુર્કીયે બાદ હવે સતત દુનિયાના અલગ-અલગ દેશોમાં ભૂકંપના આંચકા અનુભવાઈ રહ્યા છે. આ તરફ અફઘાનિસ્તાનના હિન્દુકુશ ક્ષેત્રમાં મંગળવારે (21 માર્ચ) રાત્રે 6.6 તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવ્યો હતો. તેની અસર ભારતમાં પણ જોવા મળી હતી. ઉત્તર ભારતના અનેક શહેરોમાં ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા. રિક્ટર સ્કેલ મુજબ ભૂકંપની તીવ્રતા ઘણી વધારે હતી, જેના કારણે ભારતમાં ઘણું નુકસાન થઈ શકે છે. નિષ્ણાતોના મતે 6 થી 6.9ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ ઈમારતોના પાયામાં તિરાડ પાડી શકે છે અને ઉપરના માળને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. રાહતની વાત એ છે કે, ભારતમાં ક્યાંયથી કોઈ નુકસાનના અહેવાલ નથી.

દિલ્હી-એનસીઆરના લોકો માટે મંગળવારની રાત ખૂબ જ ડરામણી હતી. ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા બાદ આખી રાત લોકો ભયના ઓથાર નીચે રહ્યા હતા. ઘણી જગ્યાએ લોકો કલાકો સુધી ઘરની બહાર ઉભા જોવા મળ્યા હતા. નોઈડાના એક રહેવાસીએ કહ્યું, "મેં પહેલીવાર ડાઈનિંગ ટેબલ ધ્રૂજતું જોયું, તે પછી તરત જ અમે જોયું કે પંખા પણ ધ્રુજી રહ્યા હતા. ભૂકંપની તીવ્રતા ખૂબ જ તીવ્ર હતી અને લાંબા સમય સુધી આંચકા અનુભવાયા હતા."

મહત્વનું છે કે, બ્યુરો ઓફ ઈન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ્સ (BIS) એ દેશને પાંચ અલગ-અલગ ભૂકંપ ઝોનમાં વિભાજિત કર્યો છે. પાંચમા ઝોનમાં આવતા વિસ્તારોને સૌથી ખતરનાક અને સક્રિય ગણવામાં આવે છે. આ ઝોનમાં આવતા રાજ્યોમાં વધુ તબાહીની શક્યતા છે. તેવી જ રીતે, પાંચમા પહેલા ઝોન તરફ જવા પર, જોખમ ઘટતું જાય છે. દેશની કુલ જમીનનો 11% સૌથી ખતરનાક એટલે કે પાંચમા ઝોનમાં આવે છે. બીજી તરફ 18% જમીન ચોથા ઝોનમાં આવે છે. 30% જમીન ત્રીજા અને બીજા ઝોનમાં આવે છે. સૌથી મોટો ખતરો ચોથા અને પાંચમા ઝોનના રાજ્યો પર છે.

કેટલી તીવ્રતાનો ધરતીકંપ કેટલો ખતરનાક?
0 થી 1.9 ની તીવ્રતાવાળા ધરતીકંપ માત્ર સિસ્મોગ્રાફ દ્વારા શોધી શકાય છે.
જ્યારે 2 થી 2.9ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવે ત્યારે હળવા આંચકા આવે છે.
જ્યારે 3 થી 3.9ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવે છે ત્યારે એવું લાગે છે કે જાણે કોઈ મોટું વાહન ત્યાંથી પસાર થયું હોય.
4 થી 4.9 ની તીવ્રતાનો ધરતીકંપ ઘરની બારીઓ તૂટી શકે છે અને દિવાલો પર લટકતી ઘડિયાળ અથવા ફ્રેમ પડી શકે છે.
5 થી 5.9ની તીવ્રતાના ભૂકંપના આંચકા ઘરમાં રાખેલા ફર્નિચરને હલાવી શકે છે.
6 થી 6.9ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે. જેના કારણે ઈમારતોના પાયામાં તિરાડ પડી શકે છે અને ઉપરના માળને નુકસાન થઈ શકે છે.
જ્યારે 7 થી 7.9 ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવે છે, ત્યારે ઇમારતો તૂટી શકે છે અને ભૂગર્ભ પાઇપલાઇન્સ ફાટી શકે છે.
8 થી 8.9ની તીવ્રતાના ભૂકંપમાં ઈમારતોની સાથે મોટા પુલ પણ ધરાશાયી થઈ શકે છે. તે જ સમયે, જ્યારે 9 કે તેથી વધુ તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવે છે, ત્યારે ઘણો વિનાશ થાય છે. સમુદ્ર નજીક હોય તો સુનામી પણ આવી શકે છે.