- આજે ગોવામાં SCO દેશોના વિદેશ મંત્રીઓની મહત્વપૂર્ણ બેઠક
- SCOનો હેતુ એકબીજા વચ્ચે વેપાર અને રોકાણ વધારવાનો
- SCO માં ઉઝબેકિસ્તાન, ભારત અને પાકિસ્તાનનો સમાવેશ
- ચીન, રશિયા, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન આ સંસ્થાનો ભાગ
દિલ્હીમાં SCO દેશોના સંરક્ષણ મંત્રીઓની બેઠક બાદ આજે ગોવામાં વિદેશ મંત્રીઓની મહત્વપૂર્ણ બેઠક યોજાઈ રહી છે. તેમાં માત્ર રશિયાના વિદેશ મંત્રી જ નહીં, પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ઝરદારી પણ તેમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે. આ પહેલા દિલ્હીમાં યોજાયેલી રક્ષા મંત્રીઓની બેઠકમાં રશિયા, ચીન સહિત અન્ય SCO દેશોએ ભાગ લીધો હતો. પાકિસ્તાનને પણ આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું પરંતુ તેના સંરક્ષણ પ્રધાન વર્ચ્યુઅલ રીતે હાજર હતા. ભારતના દૃષ્ટિકોણથી એસસીઓનું શું મહત્વ છે, તેનો હેતુ શું છે અને કેટલા દેશો તેમાં સામેલ છે આવા કેટલાક સવાલોના જવાબ સરળ ભાષામાં...
શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન શું છે?
SCO નો સંપૂર્ણ અર્થ શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન છે. આ સંગઠનની શરૂઆત વર્ષ 1996માં કરવામાં આવી હતી અને ત્યારબાદ તેનું નામ શાંઘાઈ-5 રાખવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ તેના સભ્યો ચીન, રશિયા, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન અને તાજિકિસ્તાન હતા. જૂન 2001માં આ રાષ્ટ્રો અને ઉઝબેકિસ્તાન ઊંડા રાજકીય અને આર્થિક સહયોગ માટે નવા સંગઠનની જાહેરાત કરવા શાંઘાઈમાં મળ્યા હતા. SCO ચાર્ટર પર જુલાઈ 2002 માં હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા અને સપ્ટેમ્બર 2003 થી અમલમાં આવ્યા હતા. જૂન 2017માં યોજાયેલી ઐતિહાસિક સમિટમાં ભારત અને પાકિસ્તાનના સમાવેશ બાદ આ જૂથ આઠ દેશોમાં વિસ્તર્યું છે. SCOનો હેતુ એકબીજા વચ્ચે વેપાર અને રોકાણ વધારવાનો છે. આ સાથે વંશીય અને ધાર્મિક ઉગ્રવાદ, સરહદ નિર્ધારણ જેવા મુદ્દાઓને ઉકેલવાનો પણ હેતુ છે. આ સંગઠનને વર્ષ 2001માં SCO નામ આપવામાં આવ્યું હતું. ઉદ્દેશ્ય એ હતો કે મધ્ય એશિયાના નવા સ્વતંત્ર દેશોમાં તણાવને કેવી રીતે રોકવો, જેની સરહદ રશિયા અને ચીન સાથે છે અને કેવી રીતે સુધારવી અને સરહદો નક્કી કરવી.
આ સંસ્થામાં કેટલા સભ્યો છે?
આ સંસ્થામાં 8 સભ્યો છે. આ ચીન, રશિયા, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, તાજિકિસ્તાન, ઉઝબેકિસ્તાન, ભારત અને પાકિસ્તાન છે. આ ઉપરાંત, આ સંગઠનમાં 4 નિરીક્ષક દેશો છે - અફઘાનિસ્તાન, બેલારુસ, મંગોલિયા અને ઈરાન. ઈરાનને સભ્ય બનાવવાની પ્રક્રિયા 2021માં શરૂ કરવામાં આવી છે. શ્રીલંકા, તુર્કી, કંબોડિયા, અઝરબૈજાન, નેપાળ અને આર્મેનિયા સંવાદ ભાગીદાર દેશો છે. આ સમિટની ટોચની કાઉન્સિલમાં સભ્ય દેશોના પ્રમુખો હોય છે. આ સંગઠનનું મુખ્યાલય ચીનના બેઈજિંગમાં છે. સ્ટેટ કાઉન્સિલના વડાઓ (HSC) એ SCOમાં નિર્ણય લેતી સર્વોચ્ચ સંસ્થા છે જે દર વર્ષે એકવાર SCO પ્રવૃત્તિ સંબંધિત તમામ મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર નિર્ણય લેવા માટે મળે છે.
ACCO ના કાર્યો શું છે?
શરૂઆતમાં, એસસીઓએ મધ્ય એશિયામાં આતંકવાદ, અલગતાવાદ અને ઉગ્રવાદને રોકવા માટે પરસ્પર પ્રયાસો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. એસસીઓનું ચાર્ટર એ દસ્તાવેજ છે જે જૂથના ઉદ્દેશ્યો અને સિદ્ધાંતો, તેની રચના અને તેની પ્રવૃત્તિઓને નિર્ધારિત કરે છે. 2006 માં વૈશ્વિક આતંકવાદના ધિરાણના સ્ત્રોત તરીકે આંતરરાષ્ટ્રીય ડ્રગ હેરફેરનો સામનો કરવા માટે SCO ની યોજના જાહેર કરવામાં આવી હતી. 2008 માં, તેણે અફઘાનિસ્તાનમાં પરિસ્થિતિને સામાન્ય બનાવવા માટે સક્રિયપણે ભાગ લેવાનું શરૂ કર્યું.
ભારત-પાકિસ્તાન જોડાતાની સાથે જ મોટું સંગઠન બન્યું
આ સાથે જ સંસ્થાએ અનેક પ્રકારની આર્થિક પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરી. સપ્ટેમ્બર 2003માં SCO સભ્ય દેશોના વડાઓએ બહુપક્ષીય વેપાર અને આર્થિક સહયોગના 20 વર્ષના કાર્યક્રમ પર હસ્તાક્ષર કર્યા. લાંબા ગાળાના ધ્યેય તરીકે, કાર્યક્રમ SCO સભ્ય દેશોના પ્રદેશમાં મુક્ત વેપાર વિસ્તારની સ્થાપના પર ભાર મૂકે છે. ભારત અને પાકિસ્તાન જોડાતાની સાથે જ આ સંગઠન વિશ્વના સૌથી મોટા સંગઠનોમાંનું એક બની ગયું. શરૂઆતથી અત્યાર સુધી દર વર્ષે SCO સમિટ થતી રહી છે. ભારતનું મહત્વ એ અર્થમાં છે કે વર્તમાન યુગમાં તે એક વિશાળ અર્થતંત્ર છે. મોટા દેશો ભારત સાથે વેપાર કરવા માંગે છે. વિશ્વ મંચ પર ભારતની વધતી જતી શક્તિ તેનું મહત્વ વધુ વધારી રહી છે.
વિશ્વની કુલ વસ્તીના 40 ટકા
ભારતે સ્થાયી સભ્ય તરીકે 2022માં ઉઝબેકિસ્તાનમાં ચોથી વખત આ સમિટમાં ભાગ લીધો હતો. હવે દિલ્હીમાં તેના સંરક્ષણ મંત્રીઓની કોન્ફરન્સ યોજાઈ રહી છે. આ સંસ્થામાં ભારતની મહત્વની ભૂમિકા દર્શાવે છે. ભારત-ચીન-રશિયાની હાજરી ધરાવતું આ સંગઠન મહાન શક્તિ ધરાવે છે. સંગઠનનું મહત્વ શું છે, તમે એ હકીકત પરથી જાણી શકો છો કે હાલમાં આ સંગઠનમાં સામેલ દેશોની કુલ વસ્તી વિશ્વની 40 ટકા છે.
