Axiom Mission-4 / શુભાંશુ ક્યારે પહોંચશે ઈન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર? ત્યાં જઈને શું કરશે? જાણો તમામ ડિટેલ્સ

Axiom Mission-4 : ભારતના ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લા એક્સિઓમ મિશન-4 (એક્સ-4) હેઠળ આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક (ISS) ની સફર પર જઈ રહ્યા છે. આ મિશન 25 જૂન 2025 ના રોજ ફ્લોરિડાના કેનેડી સ્પેસ સેન્ટરથી સ્પેસએક્સના ફાલ્કન 9 રોકેટ અને ડ્રેગન અવકાશયાન દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આ યાત્રામાં શુભાંશુ શુક્લાને ISS સુધી પહોંચવામાં લગભગ 28 કલાક કેમ લાગશે?

એક્સિઓમ મિશન 4 શું છે?

એક્સિઓમ-4 મિશન એ આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક માટે એક ખાનગી અવકાશયાત્રી મિશન છે. તે ભારત, પોલેન્ડ અને હંગેરી માટે માનવ અવકાશ ઉડાનમાં 'વાપસી'નું પ્રતીક હશે, જેમાં 40 વર્ષથી વધુ સમયમાં દરેક દેશની પ્રથમ ઉડાન હશે. એક્સિઓમ અનુસાર આ મિશન ઇતિહાસમાં આ દેશો માટે બીજું માનવ અવકાશ ઉડાન મિશન હશે પરંતુ તે પહેલી વાર હશે જ્યારે ત્રણેય દેશો ISS માટે મિશન હાથ ધરશે. આ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય ભારત, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, પોલેન્ડ, હંગેરી, સાઉદી અરેબિયા, બ્રાઝિલ, નાઇજીરીયા, સંયુક્ત આરબ અમીરાત અને યુરોપિયન દેશો સહિત 31 દેશોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા લગભગ 60 વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો અને પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવાનો છે.

7 ભારતીય પ્રયોગો શું છે?

ભારતીય અવકાશયાત્રી ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લાને એક્સિઓમ-4 મિશન હેઠળ આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક (ISS) મોકલવાના હતા, જ્યાં તેઓ 7 ભારતીય વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો કરવાના હતા. શુભાંશુ શુક્લા ISS પર ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંગઠન (ISRO) અને અન્ય ભારતીય સંસ્થાઓ દ્વારા ડિઝાઇન કરાયેલા સાત પ્રયોગો કરશે. આ પ્રયોગો સૂક્ષ્મ ગુરુત્વાકર્ષણ (ઓછી ગુરુત્વાકર્ષણ) માં જૈવિક, કૃષિ અને માનવ અનુકૂલન સાથે સંબંધિત છે. આ પ્રયોગો ભવિષ્યના અવકાશ મિશન અને પૃથ્વી પર સંશોધન માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

આ છે 28 કલાકની મુસાફરીનું કારણ

આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક (ISS) પૃથ્વીથી લગભગ 400 કિલોમીટરની ઊંચાઈએ નીચા પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં 28000 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે પરિભ્રમણ કરી રહ્યું છે. તે એક ગતિશીલ લક્ષ્ય છે જેની સાથે અવકાશયાનને ચોક્કસ રીતે મળવું પડે છે. સ્પેસએક્સના ડ્રેગન અવકાશયાનને શુભાંશુ શુક્લાને લઈ જવામાં 28 કલાક લાગે છે. આ પાછળ ઘણા તકનીકી અને વૈજ્ઞાનિક કારણો છે.

ઓર્બિટ ગોઠવણ

ISS એક નિશ્ચિત ભ્રમણકક્ષામાં પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં ઊંચી ગતિએ ફરે છે. ડ્રેગન અવકાશયાનને ISS ની ભ્રમણકક્ષા સાથે તાલમેલ રાખવા માટે લોન્ચ પછી ધીમે ધીમે તેની ભ્રમણકક્ષાને સમાયોજિત કરવી પડે છે. આ પ્રક્રિયાને "ફેઝિંગ મેન્યુવર્સ" કહેવામાં આવે છે, જેમાં અવકાશયાન વારંવાર તેની ઊંચાઈ અને ગતિને સંતુલિત કરે છે. ડ્રેગનના 16 ડ્રેકો થ્રસ્ટર્સ, જે અવકાશમાં 90 પાઉન્ડ બળ ઉત્પન્ન કરે છે, આમાં મદદ કરે છે.

સલામતી અને ચોકસાઈ

ISS સાથે ડોકીંગ કરવું એ ખૂબ જ ચોક્કસ અને જટિલ પ્રક્રિયા છે. અવકાશયાનને ISS ની ગતિ અને સ્થિતિ સાથે સંપૂર્ણ રીતે મેળ ખાવો પડે છે. આ સમય દરમિયાન કોઈપણ ભૂલ ખતરનાક બની શકે છે. તેથી ડ્રેગન સલામત ડોકીંગ સુનિશ્ચિત કરવા માટે ધીમે ધીમે ISS ની નજીક પહોંચે છે. લોન્ચ પછી અવકાશયાનને સ્થિર કરવામાં અને સલામતી તપાસ કરવામાં બીજા 1-2 કલાક લાગે છે, જેમાં હવાના દબાણ અને ગેસ લીકની તપાસનો સમાવેશ થાય છે.

ડ્રેગન ક્રાફ્ટ ડિઝાઇન

સ્પેસએક્સનું ડ્રેગન અવકાશયાન પ્રમાણમાં નવું છે જે સૌપ્રથમ 2012 માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. તેની તુલનામાં રશિયાનું સોયુઝ અવકાશયાન જેનો ઉપયોગ 1960ના દાયકાથી કરવામાં આવી રહ્યો છે તે ફક્ત 8 કલાકમાં ISS સુધી પહોંચી શકે છે. સોયુઝનો લાંબો ઇતિહાસ અને ગાણિતિક મોડેલો તેને ઝડપી બનાવે છે. ડ્રેગન માટે સ્પેસએક્સ હજુ પણ લોન્ચ સમય અને તબક્કાવાર દાવપેચ માટે ગાણિતિક મોડેલો વિકસાવી રહ્યું છે જે સફરને લાંબી બનાવે છે.

લોન્ચ વિન્ડો અને ટેકનિકલ વિલંબ

અવકાશ મિશનમાં "લોન્ચ વિન્ડો" ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ એક ચોક્કસ સમય છે જેમાં રોકેટ લોન્ચ કરવાનું હોય છે જેથી તે સરળતાથી અને ઓછા ઇંધણ સાથે ISS સુધી પહોંચી શકે. ખરાબ હવામાન અને ટેકનિકલ સમસ્યાઓ (જેમ કે ફાલ્કન 9 માં ઓક્સિજન લીક) ને કારણે Axe-4 મિશનની તારીખ ઘણી વખત બદલવામાં આવી હતી. આ વિલંબ મુસાફરી આયોજનને વધુ જટિલ બનાવે છે જે સમય વધારી શકે છે.

સ્ટેપ બાય સ્ટેપ સફર

ફાલ્કન 9 રોકેટ બે તબક્કામાં કાર્ય કરે છે. નવ મર્લિન એન્જિન સાથેનો પહેલો તબક્કો (બૂસ્ટર) અવકાશયાનને પૃથ્વીના વાતાવરણમાંથી બહાર કાઢે છે. આ પછી પહેલો તબક્કો અલગ થઈને પૃથ્વી પર પાછો ઉતરે છે. બીજો તબક્કો (જેમાં એક મર્લિન એન્જિન હોય છે) ડ્રેગનને ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જાય છે. આ સ્ટેજિંગ પ્રક્રિયા અને ભ્રમણકક્ષામાં પ્રવેશવાનો સમય પણ મુસાફરીને લંબાવશે.

પ્રવાસની વિગતો

• લોન્ચ: એક્સ-4 મિશન 25 જૂન, 2025 ના રોજ ભારતીય સમય મુજબ બપોરે 12:01 વાગ્યે ફ્લોરિડાના કેનેડી સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે.
• ભ્રમણકક્ષામાં પ્રવેશ: લોન્ચ થયાના લગભગ 15 મિનિટ પછી, ડ્રેગન અવકાશયાન ભ્રમણકક્ષામાં પ્રવેશ કરશે. આ સમય દરમિયાન, "જોય" નામનું એક નાનું હંસ રમકડું, જે શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણનું સૂચક છે, તે તરત તરવાનું શરૂ કરશે.
• તબક્કાવાર દાવપેચ: આગામી 28 કલાકમાં ડ્રેગન ધીમે ધીમે તેની ભ્રમણકક્ષાને ISS ની ભ્રમણકક્ષા સાથે અનેક નાના થ્રસ્ટર ફાયરિંગ દ્વારા ગોઠવશે.
• ડોકીંગ: 26 જૂન, 2025ના રોજ ભારતીય સમય મુજબ સાંજે 4 થી 10 વાગ્યાની વચ્ચે ડ્રેગન ISS ના હાર્મની મોડ્યુલના સ્પેસ-ફેસિંગ પોર્ટ સાથે ડોક કરશે.
• સલામતી તપાસ: ડોકીંગ પછી 1-2 કલાક માટે દબાણ ગોઠવણ અને લીક તપાસ થશે ત્યારબાદ શુભાંશુ અને તેમની ટીમ ISS માં પ્રવેશ કરશે.

શુભાંશુ શુક્લાની ભૂમિકા

શુભાંશુ શુક્લા એક્સ-4 મિશનના પાયલોટ છે. તેઓ મિશન કમાન્ડર પેગી વ્હિટસન (ભૂતપૂર્વ નાસા અવકાશયાત્રી) સાથે કામ કરશે. તેમની જવાબદારીઓમાં અવકાશયાનનું સંચાલન, દેખરેખ પ્રણાલીઓ અને વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગોમાં સહાયનો સમાવેશ થાય છે. તેઓ ૧૪ દિવસ સુધી ISS પર રહેશે, જ્યાં તેઓ ૭ ભારતીય અને ૫ નાસા પ્રયોગો કરશે, તેમજ યોગ અને ભારતીય સંસ્કૃતિનું પ્રદર્શન કરશે.

આ પણ વાંચો : VIDEO :ભારતના શુભાંશુ શુક્લાએ ઈતિહાસ રચ્યો, સ્પેસમાં ઉડાણ ભરી, જાણો ક્યારે પહોંચશે ISS પર?

મિશનમાં વિલંબ અને પડકારો

એક્સ-4 મિશન ઘણી વખત મુલતવી રાખવામાં આવ્યું છે. તે મૂળ મે 2025માટે સુનિશ્ચિત થયેલ હતું, પરંતુ હવામાન ટેકનિકલ ખામીઓ (જેમ કે ઓક્સિજન લીક) અને ISS ના રશિયન ભાગ પર જાળવણીને કારણે જૂન સુધી મુલતવી રાખવામાં આવ્યું. આ વિલંબ એ વાતનો પુરાવો છે કે, અવકાશ યાત્રામાં સમય અને સલામતી કેટલી મહત્વપૂર્ણ છે.

બધા જ સમાચાર અને અપડેટ્સ મેળવવા માટે પ્લેસ્ટોર/એપ સ્ટોર પર જઇને અથવા આ લાઇન પર ક્લિક કરીને ડાઉનલોડ કરો અમારી લેટેસ્ટ એપ