ટેકનોલોજી / વીજળી વાપર્યા વિના સાવ ઓછા ખર્ચમાં બિલ્ડિંગને ઠંડાં રાખી શકશે, નહીં પડે એસીની જરૂર

સિમેન્ટ-કોંક્રીટનાં જંગલ બની ગયેલાં મહાનગરોમાં ઉનાળામાં લાખો એસી ધમધમતાં હોય છે, જે જબરદસ્ત ઊર્જા વાપરતાં હોવાથી તેમના દ્વારા ગ્લોબલ વોર્મિંગમાં વધારો થાય છે. ગરમીમાં પરંપરાગત ઉપાયોથી વીજળીનો ઓછામાં ઓછો વપરાશ થાય અને એસી ઓછામાં ઓછાં ચલાવવાં પડે તેવા ઉપાયો અજમાવાતા હોય છે. તેમ છતાં તે ઓછા લોકો સુધી સી‌મિત હોય છે. 

જોકે સંશોધકોએ એવી સિસ્ટમ બનાવી છે, જે બિલ્ડિંગને વીજળીનો ઉપયોગ કર્યા વિના ઠંડાં રાખી શકે છે. આ સિસ્ટમ ખાસ પ્રકારના, પરંતુ સસ્તા પોલિમર કે એલ્યુમિનિયમની ફિલ્મને સોલર શેલ્ટર તરીકે ઓળખાતા બોક્સમાં લગાવવામાં આવે છે. આ ફિલ્મ આસપાસની હવામાં રહેલ ગરમીને શોષી લે છે અને તેને એનર્જીના સ્વરૂપે પૃથ્વીના આઉટર સ્પેસ કહેવાતા વાતાવરણના ઉપલા સ્તરમાં છોડી દે છે. શેલ્ટરથી સૂર્યનો સીધો તડકો રોકી શકાય છે. પોલિમરની ફિલ્મ સતત ઠંડી થતી રહે છે અને વધુ ને વધુ ગરમી હવામાંથી ખેંચ્યા કરે છે, કેમ કે થર્મલ રેડિયેશનથી ગરમી આકાશમાં મોકલી દે છે. 

આ શોધ કરનાર બફેલો સ્કૂલ ઓફ એન્જિનિયરિંગ એન્ડ એપ્લાઇડ સાયન્સની ટીમના લ્યુ ઝોઉ કહે છે કે આ ટેકનિક રેડિયેક્ટિવ અથવા પે‌સિવ કૂ‌લિંગ કહેવાય છે. તેનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તેમાં વીજળીની જરૂર નથી અને તે એકદમ અસરકારક છે, તેમાં બેટરી પણ વાપરવાની જરૂર પડતી નથી. ગરમીને એનર્જીના સ્વરૂપે સીધી આકાશમાં મોકલવાની ટેકનિકમાં મળેલી સફળતા એક આશાસ્પદ સંશોધન છે તેમ ટીમના અન્ય સંશોધક કહે છે. સામાન્ય રીતે ગરમીના સ્વરૂપે રહેલી એનર્જી દરેક દિશામાં પ્રસરે છે. અમે તેને ચોકક્સ દિશામાં મોકલવામાં સફળ થયા છીએ. 

કઈ રીતે કામ કરે છે સિસ્ટમ?
આ સિસ્ટમ ખાસ કરીને એવા શહેરી વિસ્તારો માટે બહુ ઉપયોગી સાબિત થશે, જ્યાં સ્કાયસ્ક્રેપર્સ એટલે કે બહુમાળી બિલ્ડિંગ વધુ સંખ્યામાં હોય. તેના માટે પ્રમાણમાં સસ્તા અને લગભગ દરેક જગ્યાએ ઉપલબ્ધ એવા મટીરિયલનો ઉપયોગ કર્યો છે, જે ખૂબ સારી રીતે કામ કરે છે. સંશોધક ટીમના એન્જિનિયરોએ શેલ્ટર અને બોક્સ સિસ્ટમને ૧૮ ઇંચ ઊંચી, ૧૦ ઇંચ પહોળી અને ૧૦ ઇંચ લાંબી બનાવી છે. એક બિલ્ડિંગને કવર કરવા આવાં અનેક બોક્સ તેના ધાબા પર મૂકવાં પડે. દિવસ દરમિયાન આવું એક બોકસ તેની આસપાસના નાના એરિયાના તાપમાનને ૬ ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડ જેટલું ઓછું કરે છે, જ્યારે રાતના સમયે તાપમાનમાં ૧૧ ડિગ્રી સેન્ટિગ્રેડનો ઘટાડો થાય છે.

બોકસમાં મુખ્ય એક પોલિમર-મેટલ ફિલ્મ છે, જે ખાસ પ્રકારના પોલિમર સાથે કોટેડ એલ્યુમિનિયમની શીટમાંથી બનાવવામાં આવે છે. એલ્યુમિનિયમ સૂર્યપ્રકાશને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જ્યારે પોલિમર આસપાસની હવામાંથી ગરમીને શોષી લે છે. જો તમે તમારી કારની હેડલાઇટ જુઓ તો તેમાં ચારે બાજુ રિફલેક્ટર હોય છે, જે પ્રકાશને ચોક્કસ દિશામાં ફેંકે છે. કૂ‌લિંગ બોક્સમાં પણ આ ટેકનિકનો ઉપયોગ કરાયો છે, તેમાં સૂર્યપ્રકાશ અને હવાની ગરમીને ઊર્જાના રૂપે આકાશમાં ફેંકવામાં આવે છે. 

પરંપરાગત ડિઝાઈન વિસરાઈ 
ઉલ્લેખનીય છે કે અમદાવાદ સહિતનાં મહાનગરોમાં છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષમાં એસીની સંખ્યા અને વપરાશ ઘણો વધ્યો છે. એસી હવે મધ્યમવર્ગના પરિવારો માટે પણ લક્ઝરી નહીં, પરંતુ જરૂરિયાત બન્યાં છે. શહેરોમાં હવે ઓફિસો અને નાની–મોટી દુકાન કે સલૂનમાં એસી હોય તે સામાન્ય ગણાય છે, જોકે બીજી બાજુ એ પણ હકીકત છે કે નવાં બિલ્ડિંગ કુદરતી રીતે ઠંડાં રહે તેવી પરંપરાગત ડિઝાઇન વિસરાઇ રહી છે, જેના કારણે વધુ ને વધુ એસી અને વીજળી વાપરવાની ફરજ પડે છે. દિવસ-રાત લાખો એસી ધમધમતાં રહે છે. એક અંદાજ મુજબ ઉનાળામાં એસી પાછળ જ હજારો મેગાવોટ વીજળી ખર્ચાય છે. મકાન કે બિલ્ડિંગની ડિઝાઇન વાતાવરણને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવાય તો કુદરતી રીતે જ બહારના તાપમાન કરતાં અંદરનું તાપમાન પાંચથી સાત ડિગ્રી નીચું રહે છે, જેના કારણે એસીનો ઉપયોગ ઓછો થાય છે અને વર્ષે હજારો રૂપિયાથી લાખો રૂપિયાની બચત થાય છે. 

એસીમાં રેફ્રિજરન્ટ્સ તરીકે ઓળખાતા હાઇડ્રોફ્લુરોકાર્બન ગેસ વપરાય છે, જે ગ્રીન હાઉસ ગેસ છે, તેનાથી ગ્લોબલ વોર્મિંગમાં વધારો થાય છે. એક અંદાજ મુજબ ર૦પ૦ સુધીમાં માત્ર એસીના કારણે ગ્રીન હાઉસ ગેસનું હવામાં ઉત્સર્જન ૧૯ ટકા જેટલું વધી જશે. એસીમાં વપરાતી પુષ્કળ વીજળીના કારણે વધુ ને વધુ પાવર પ્લાન્ટ પણ સ્થાપવા પડશે. બીજી બાજુ ભારત જેવા દેશમાં અસહ્ય ગરમીના દિવસોમાં એસી અનિવાર્ય પણ છે. દેશના અનેક ભાગમાં ઉનાળામાં તાપમાનનો પારો ૪પ ડિગ્રી કે તેથી વધુ પર પહોંચી જાય છે. તેની સાથે ગ્રીન હાઉસ ગેસ વાતાવરણને રીતસર ભઠ્ઠીમાં ફેરવી નાખે છે.