AMC દ્વારા પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં રખાયેલા વિવિધ પ્રકારના વન્ય જીવોની સારસંભાળ તો રખાય જ છે. પરંતુ વન્ય જીવપ્રેમીઓ માટે સત્તાવાળાઓ દ્વારા આકર્ષક 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' સ્કીમ જાહેર કરાઈ છે.
શહેરનું કાંકરિયા પ્રાણીસંગ્રહાલય સમગ્ર રાજ્યમાં પ્રતિષ્ઠા ધરાવે છે
સ્વયંભૂ દત્તક લેવા પ્રેરાય તે માટે ખાસ 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' સ્કીમ જાહેર કરાઈ
વૃક્ષારોપણ અને ગ્રીન પેચની કામગીરી માટે થનારો ખર્ચ પણ 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' આપી શકશે
આપણા શહેરનું કાંકરિયા પ્રાણીસંગ્રહાલય સમગ્ર રાજ્યમાં પ્રતિષ્ઠા ધરાવે છે. અમદાવાદની મુલાકાતે આવનારા લોકો માટે આ પ્રાણીસંગ્રહાલયની લટાર મારવી જાણે કે ફરજિયાત બની હોય તેવી તેની લોકપ્રિયતા છે. કરોડો રૂપિયાના ખર્ચે કાંકરિયા લેકફ્રન્ટને મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન દ્વારા વિકસિત કરાયા બાદ પ્રાણીસંગ્રહાલય પ્રત્યેનું આકર્ષણ લોકોમાં દેખીતી રીતે વધ્યું છે. તંત્ર દ્વારા પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં રખાયેલા વિવિધ પ્રકારના વન્ય જીવોની સારસંભાળ તો રખાય જ છે, પરંતુ વન્ય જીવપ્રેમીઓ માટે સત્તાવાળાઓ દ્વારા આકર્ષક 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' સ્કીમ જાહેર કરાઈ છે. આ સ્કીમ હેઠળ જે તે વ્યક્તિ કે સંસ્થા હાથણી, હિમાલયન રીંછ, મોર, લવબર્ડ ઉપરાંત કિંગ કોબ્રા અને એનાકોન્ડા જેવા ખતરનાક જીવને દત્તક લઈ તેનો એક વર્ષ સુધીનો ખાધાખોરાકીનો ખર્ચ આપી શકે છે.
કાંકરિયા પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં કુલ બે હજાર જેટલાં પશુ-પક્ષી અને સિરસૃપ છે. આ પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં વાઘ, સિંહ, દીપડા, રીંછ, જરખ, વરુ અને શિયાળ જેવાં હિંસક પ્રાણીઓ ઉપરાંત હાથી, હિપોપોટેમસ, નીલગાય, હરણ, વાનર, વાગોળ જેવાં પશુઓ છે. પક્ષીઓમાં કાકાકૌઆ, મોર, ઘુવડ, ગીધ, હંસ, લવબર્ડ, જાવા સ્પેરો, નિકોબાર પિજિયન જેવાં રંગબેરંગી પક્ષીઓ અને દરિયાઈ મગર, ઘડિયાળ મગર, અજગર, કોબ્રા, ધામણ, પાણીના સાપ, કાચબા અને એનાકોન્ડા જેવાં સિરસૃપનો સમાવેશ થાય છે.
તંત્ર દ્વારા છેક વર્ષ ૨૦૦૬-૦૭થી પ્રાણીસંગ્રહાલયના વન્ય જીવોને લોકો સ્વયંભૂ દત્તક લેવા પ્રેરાય તે માટે ખાસ 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' સ્કીમ જાહેર કરાઈ છે. આ સ્કીમ હેઠળ પોતાનાં મનપસંદ પશુ-પક્ષી કે સિરસૃપને દત્તક લેનારનું નામ પ્રાણીસંગ્રહાલયના દર વર્ષે પ્રસિદ્ધ થતા વાર્ષિક વહીવટી અહેવાલમાં જાહેર કરાય છે. ઉપરાંત જે તે પશુ-પક્ષીને દત્તક લીધેલ વ્યક્તિ કે સંસ્થાને સર્ટિફિકેટ આપવામાં આવે છે.
'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' ને વર્ષ દરમિયાન બે વખત ચાર-ચાર પ્રવેશ ટિકિટ મફત આપવામાં આવે છે, જેથી તે પ્રાણીસંગ્રહાલયની મુલાકાત લઈ શકે. પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં યોજાતા શૈક્ષણિક કાર્યક્રમોમાં 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ'ને આમંત્રણ આપવામાં આવે છે. પશુ-પંખીને દત્તક લેવા ઉપરાંત 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' જાનવરોને વિવિધ ઋતુઓ, જેમ કે શિયાળાની ઠંડીમાં હીટર, ચોમાસામાં પોલિથીનનું સારું કાપડ અને ઉનાળાની ગરમીમાં એરકૂલર, એસી, પાણી છાંટવા માટે પ્લાસ્ટિકની પાઇપ વગેરેનો ખર્ચ પણ આપી શકે છે.
જાનવરોનાં આધુનિક પાંજરાંના બાંધકામ માટે થનાર ખર્ચ તેમજ ઈલેક્ટ્રિક ખર્ચ પણ 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' આપી શકે છે. ઝૂના મુલાકાતીઓ માટે વોટરકૂલર, દિવ્યાંગ વ્યક્તિ માટે વ્હીલચેર તેમજ સાઉન્ડ સિસ્ટમનો ખર્ચ પણ 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' પાસેથી તંત્ર લે છે. ઉપરાંત જાનવરો માટેની હોસ્પિટલમાં જરૂરી મેડિકલ ઈક્વિપમેન્ટ, દવાનો ખર્ચ, મુલાકાતીઓને બેસવા માટે વિસામાનો ખર્ચ, વૃક્ષારોપણ અને ગ્રીન પેચની કામગીરી માટે થનારો ખર્ચ પણ 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' આપી શકશે.
કાંકરિયા પ્રાણીસંગ્રહાલયના સુપરિન્ટેન્ડેન્ટ ડો. આર. કે. સાહુ જણાવે છે, 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ' જે તે પ્રાણીના ફક્ત મિત્ર ગણાશે અને સિંહ-વાઘ, હાથી વગેરે પશુ-પક્ષી અને સિરસૃપને દત્તક લેનાર 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ'નું નામ જે તે પાંજરા પાસે બાર ઇંચ બાય નવ ઇંચ સાઇઝની પ્લેટ પર પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે.
વર્ષ ૨૦૧૯-૨૦માં કુલ ૨૮ પ્રાણીને દત્તક લેવાતાં તંત્રને કુલ ૩,૬૨,૪૬૦ રૂપિયાની આવક થઈ હતી. વર્ષ ૨૦૨૦-૨૧માં કુલ ૧૭ દત્તક લીધેલાં પ્રાણીઓથી તંત્રને રૂ. ૩,૨૮,૪૦૦, વર્ષ ૨૦૨૧-૨૨માં દત્તક લીધેલાં કુલ ૨૫ પ્રાણીઓથી તંત્રને રૂ. ૫,૩૩,૩૩૬ અને ચાલુ વર્ષ ૨૦૨૨-૨૩માં સૌથી વધુ ૪૬ પ્રાણીઓને 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ'એ દત્તક લેતાં તંત્રને કુલ રૂ. ૪,૯૫,૯૪૦ની આવક થઈ હોવાનું પણ કાંકરિયા પ્રાણીસંગ્રહાલયના સુપરિન્ટેન્ડેન્ટ ડો. આર. કે. સાહુ વધુમાં જણાવે છે.
પરેશભાઈ જાની ‘ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ’ના સૌથી જૂના સભ્ય
ડો. સાહુ વધુમાં જણાવે છે, શહેરના જાણીતા સોલિસિટર પરેશભાઈ જાની 'ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઝૂ'ના સૌથી જૂના સભ્ય છે. તેમણે અને તેમના પરિવારે હાથણી રૂપાને દત્તક લીધી છે, જે માટે તેઓ દર વર્ષે રૂ. ૨,૫૮,૨૬૦ તંત્રને ખાધાખોરાકી અને વ્યવસ્થાખર્ચ પેટે ચૂકવે છે. માત્ર રૂ. ૨૨૬૦ ચૂકવીને લવબર્ડ દત્તક લઈ શકાય છે
કાંકરિયા પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં મોરને દત્તક લેવાનો વાર્ષિક ભાવ રૂ. ૪૨૬૦ છે. વિવિધ કબૂતર રૂ. ૨૨૬૦માં દત્તક લઈ શકાય છે. નિકોબાર પિજિયન રૂ. ૨૯૬૦, હંસ રૂ. ૧૦,૨૬૦, કસાવરી રૂ. ૧૯,૨૬૦ એમ વિવિધ પક્ષીના ભાવ હોઈ લવબર્ડને માત્ર રૂ. ૨૨૬૦માં દત્તક લઈ શકાય છે.