પાણી મેળવવા તો નળ સુધી જવું પડે, ગામડાંમાં ને તેમાં પણ કચ્છના ગામડાંમાં તો દૂર દૂર તળાવ સુધી જવું પડે. પરંતુ કચ્છમાં જ હવે પાણીને પૈડાં પર ઘરે લઇ જવાય તેવી સુવિધા જોવા મળે છે. જો કે આ સુવિધા સાવ મફત નથી, તેની કિંમત છે બે-ચાર કે છ રોપાને ઉછેરીને વૃક્ષ બનાવવાની!
વાત છે કચ્છના પ્રખ્યાત અને હાલ વિલુપ્ત થઇ રહેલા ઘોરાડના વિસ્તારની એટલે કે અબડાસા તાલુકાના ગામડાંની. અહીંના મોટાભાગના ગામડાંમાં નળ વાટે કે ટેન્કર વાટે પાણી પહોંચી તો રહ્યું હોવા છતાં દુષ્કાળના દિવસોમાં પાણી મેળવવા માટે દૂર દૂર સુધી હડિયાપટ્ટી કરવી પડતી હોય છે. અમુક કિલોમીટર ચાલ્યા પછી એકાદ ઘડા જેટલું પાણી મળે છે.
આવી સ્થિતિમાં ધ કોર્બેટ ફાઉન્ડેશન નામની એક સ્વૈચ્છિક સંસ્થા દ્વારા નવતર પ્રયોગ કરાયો છે. મહિલાઓને 45 લીટર એટલે કે ત્રણ હાંડા જેટલું પાણી એક સાથે વહી જતાં પૈડાંવાળા ડ્રમ અપાયા છે.
આ સંસ્થાના દેવેશ ગઢવી જણાવે છે કે, ‘વન વિભાગની સાથે અમે અબડાસા વિસ્તારમાં સર્વે કર્યો અને જ્યાં પાણીની વધુ તંગી હોય તેવા વિસ્તારમાં આ વોટર વ્હીલ આપ્યા. જો કે તે મફત નથી આપતા, પરંતુ તે માટે રૂા. 500ની ડિપોઝીટ લઇએ છીએ. વોટર વ્હીલની સાથે સાથે ઓછા પાણીમાં ઉગે તેવા પીલુ, લીમડો જેવા 4થી વધુ રોપાઓ દરેકને અપાય છે. છ મહિના સુધી આ રોપાનું જતન કરવાનું હોય છે. અને જો 50 ટકા કે તેથી વધુ રોપાઓ ઉછરી ગયા હોય તો તેમને ડિપોઝીટની રકમ પરત કરવામાં આવે છે. આમ મહિલા સશક્તિકરણ, વૃક્ષારોપણ, જળ સંરક્ષણના કામો એક સાથે થઇ શકે છે.’
વોટર વ્હીલ માટે ધરમશી મોરારજી કેમિકલ કંપની તરફથી દાન મળ્યું છે, તો વૃક્ષો વનવિભાગે નિઃશુલ્ક પૂરા પાડ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં 100થી વધુ મહિલાઓને વોટર વ્હિલ અપાયા છે, હજુ બીજી 400 મહિલાઓને આપવાના છે.
આમ વોટર વ્હીલની મદદથી નાનું બાળક કે મહિલા આરામથી 45 લીટર પાણી ઘરે પહોંચાડી શકે છે.