પ્રયાસ / કેમ ભારત કોરોનાની રસીને પેટન્ટના નિયમોમાંથી બહાર લાવવામાં લાગ્યું છે? જાણો કેમ અમેરિકા અને ચીન નથી આપી રહ્યા સાથ

• દેશના આ પ્રયાસમાં 57 દેશો સાથે આવ્યા 
• નાના અને આર્થિક રીતે નબળા દેશો ઓછી કિંમતે રસી ખરીદી શકશે
• આ પેટન્ટ હટાવી દેવામાં આવે તો કિંમત ઘણી ઓછી થઈ શકે

દેશના આ પ્રયાસમાં 57 દેશો સાથે આવ્યા 

ભારત દુનિયાને મફત વેક્સીન આપવાની સાથે સાથે દુનિયાભરમાં બનેલી રસીને પેટન્ટ મુક્ત કરવાનું અભિયાન ચલાવી રહ્યું છે. આનો ફાયદો એ થશે કે નાના અને આર્થિક રીતે નબળા દેશો ઓછી કિંમતે રસી ખરીદી શકશે. દેશના આ પ્રયાસમાં 57 દેશો સાથે આવ્યા છે. જો કે આમાં અમેરિકા, યુરોપ અને ચીન સામિલ નથી.

શું છે પ્રયત્નો

કોરોના સંક્રમણને ફેલાતું અટકાવવા રસીકરણ એક વિકલ્પ છે. ત્યારે રસી તૈયાર થઈ ચૂકી છે પરંતુ દેશોને ખરીદી નથી શકી  રહ્યા. કારણકે આનન- ફાનન બની રસીની કિંમત પહેલાથી વધારે છે અને સાથે પેટન્ટના કારણે તેના ભાવ હજું વધારે વધ્યા છે.  આ જોતા ભારત સરકારે હાલમાં વર્લ્ડ ટ્રે઼ડ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WTO)ને કોરોના રસીને બૌદ્ધિક સંપદ્દાની શ્રેણીમાંથી બહાર કાઢવાની અપીલ કરી છે. જો આ પેટન્ટ હટાવી દેવામાં આવે તો કિંમત ઘણી ઓછી થઈ શકે છે.

શું છે પેટન્ટ

આ એ કાયદો છે જેમાં જો કોઈ સંસ્થા કે પછી કોઈ વ્યક્તિ, કોઈ ટીમે કોઈ પ્રોડક્સન, ડિઝાઈન, શોધ અથવા ખાસ સર્વિસ પર એકાધિકાર મેળવે છે. એક વાર કોઈ નવી વસ્તુની પેટન્ટ મેળવી લે છે તો બીજી વ્યક્તિ કે દેશ કે સંસ્થા પેટન્ટ ધરાવનારની પરવાનગી વગર તેનો ઉપયોગ નથી કરી શકતા. 

પેટન્ટ પર મળે છે રોયલ્ટી

ખાસ કરીને શોધ અથવા ઉત્પાદનની નકલથી બચાવવા માટે પેટન્ટનો નિયમ બન્યો છે. જેનાથી શોધકર્તાને પોતાના ઉત્પાદન પર એકાધિકાર મળે છે. ત્યારે પરવાનગી સાથે બીજી કોઈ વ્યક્તિ કે કંપની ઉત્પાદન કરે છે તો તેને શોધકર્તાને મોટી રકમ ચૂકવવી પડે છે. આ રકમ રોયલ્ટીના રુપમાં તેમને મળે છે.

અલગ અલગ દેશોમાં પેટન્ટના નિયમ અલગ

જો ભારતમાં કોઈ ઉત્પાદન અથવા શેધ માટે પેટન્ટ કરાવે છે તો આ ચીન અથવા રુસમાં લાગૂ નથી થતું. અલગ અલગ દેશોમાં આનું ઉત્પાદન પેટન્ટ મેળવા માટે અલગ અલગ આવેદન કરવું પડે છે.  જો એવું ન કરવામાં આવે તો દેશોમાં કોઈ પણ નકલ તૈયાર થઈ શકે છે અને તેના પર કોઈ કાયદેસરની કાર્યવાહી નથી થઈ શકતી.