પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 15 ઓગસ્ટે લાલ કિલ્લા પરથી સૌથી મોટી જાહેરાત કરતાં ભારતમાં ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ નિયુક્ત કરવાની જાહેરાત કરી. ચલો જાણીએ આ પદને મળશે કેટલો પાવર, કોન હશે આ પદના દાવેદાર, કયા દેશોમાં ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ તૈનાત છે. આ દેશોમાં એમના પાવર શું છે.
નાટો (North Atlantic Treaty Organization) થી જોડાયેલા મોટાભાગના દેશ આ વ્યવસ્થા હેઠળ પોતાની સેનાઓના સર્વોચ્ય પદ પર ચીફ ઑફ ડિફેન્સ નિયુક્ત કરે છે. એમના પાવર દેશના આર્મ્ડ ફોર્સેજમાં સર્વોચ્ય હોય છે. વર્તમાનમાં યૂનાઇટેડ કિંગડમ, શ્રીલંકા, ઇટલી, ફ્રાંસ સહિત આશરે દસ દેશોમાં એની વ્યવસ્થા હતી. હવે ભારતનું પણ એમાં નામ જોડાઇ ગયું છે. જણાવી દઇએ કે દરેક દેશ પોતાને ત્યાં સીડીએસને અલગ અલગ પાવર આપે છે.
ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફની નિયુક્તિથી ત્રણેય સેનાઓની વચ્ચે સમન્વય મજબૂત થશે અને સૈન્ય ઑપરેશનની સ્થિતિમાં રણનીતિ પર ઝડપથી અમલ થઇ શકશે.
જણાવી દઇએ કે બ્રિટેનમાં ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ તમામ બ્રિટીશ સશસ્ત્ર બળોનો પ્રોફેશનલ હેડ હોય છે. સીડીએસ ત્યાંના રક્ષા મંત્રાલય અને પ્રધાનમંત્રીનો સૌથી સીનિયર સૈન્ય સલાહકાર હોય છે. ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ મંત્રાલયના સચિવ જે વરિષ્ઠ સિવિલ સર્વેન્ટ હોય છે, એની અંડર કામ કરે છે.
ભારતમાં હશે આ જવાબદારી
લાલ કિલ્લા પરથી પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું કે સુરક્ષાના મોર્ચા પર નવા પડકારને ધ્યાનમાં રાખીને ત્રણ સેનાઓની વચ્ચે તાલમેળ માટે ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફનું નવું પદ બનાવવામાં આવશે. એમને કહ્યું કે સીડીએસ સેનાના ત્રણ અંગોની વચ્ચે તાલમેળ સુનિશ્ચિત કરશે અને એને પ્રભાવી નેતૃત્વ આપશે.
Our forces are India's pride.
To further sharpen coordination between the forces, I want to announce a major decision from the Red Fort:
India will have a Chief of Defence Staff- CDS.
This is going to make the forces even more effective: PM @narendramodi
ત્રણેય સેના પર હશે કમાન્ડ
જણાવી દઇએ કે ઇન્ડિયામાં ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ ત્રણેય આર્મ્ડ ફોર્સેજ આર્મી, એરફોર્સ અને નેવી માટે પ્રસ્તાવિત સંયુક્ત પ્રમુખનું પદ છે. સીડીએસને રક્ષા મંત્રીના સૈન્ય સલાહકારના રૂપમાં પણ કામ કરવાનું છે. ભારતમાં કારગિલ સમીક્ષા સમિતિએ ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફના પદની ભલામણ કરી હતી. ત્યારબાદ વર્ષ 2006માં સામેલ તમામ પક્ષોથી પરામર્શ કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઇ. પછી 2017માં સુરક્ષા પર કેબિનેટ સમિતિએ સીડીએસ માટે એક પદના નિર્માણથી સંબંધિત અંતિમ નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી. જેની જાહેરાત પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે કરી.
કેનેડા, ફ્રાંસ, ગાંબિયા, ધાના, ઇટલી, નાઇજીરિયા, સ્પેન, શ્રીલંકા, સિયરા લિયોન બાદ હવે ભારતનું નામ પણ આ લિસ્ટમાં જોડાઇ ગયું છે, જ્યાં સીડીએસ પદ હશે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર વર્ષ 1999માં કારગિલ યુદ્ધ બાદ આ મુદ્દો સામે આવ્યો. એ સમયના નાયબ પ્રધાનમંત્રી અને ભાજપ નેતા લાલ કૃષ્ણ અડવાણીની અધ્યક્ષતામાં ગઠિત ગ્રુપ ઑફ મિનિસ્ટર્સે યુદ્ધ બાદ સમીક્ષા કરી. જેમાં સામે આવ્યું કે યુદ્ધ દરમિયાન ત્રણેય સેનાઓની વચ્ચે સમન્વયની કમી રહી. જો ત્રણેય સેના વચ્ચે યોગ્ય રીતે તાલમેળ થતો તો નુકસાન ઓછું કરી શકાતું હતું. એ વખતે ચીફ ઑફ ડિફેન્સ સ્ટાફ પદ બનાવવાનું સૂચન આપવામાં આવ્યું. એ દરમિયાન સેનાના કેટલાક અધિકારીઓએ એને લઇને પ્રશ્ન ઊભા કર્યા હતા.
રિવ્યૂ કમિટીના સૂચનો બાદ બન્યા હતા આઇસીડીએસ
કારગિલ રિવ્યૂ કમિટીના સૂચનો બાદ 23 નવેમ્બર 2001 ના રોજ આઇસીડીએસ (ઇન્ટિગ્રેટેડ ડિફેન્સ સ્ટાફ અથવા યુનિફાઇડ સંરક્ષણ સંસ્થા) બનાવવામાં આવી હતી. આ સંગઠન ભારતીય સશસ્ત્ર બળોની વિભિન્ન શાખાઓની વચ્ચે અને મુદ્દાની પ્રાથમિકતા નક્કી કરે છે. એમાં ભારતીય આર્મી, એરફોર્સ, નેવી, વિદેશ મંત્રાલય, રક્ષા અનુસંધાન અને વિકાસ સંગઠન, રક્ષા મંત્રાલય અને નાણા મંત્રાલયના પ્રતિનિધિ સામેલ છે.
આઇસીડીએસનું નેતૃત્વ ડેપ્યુટી ચીફ ઑફ ઇન્ટિગ્રેટેડ ડિફેન્સ સ્ટાફની સાથે ચીફ ઑફ ઇન્ટિગ્રેટેડ સ્ટાફ કરે છે. આઇસીડીએસ ચીફ ઑફ સ્ટાફ કમિટીના ચેરમેનને સૂચન આપે છે. સાથે જ એમના કામોમાં પણ મદદરૂપ થાય છે. હવે જોવાનું એ છે કે નવું પદ બનાવ્યા બાદ કેવી રીતે સંગઠન અથવા અન્ય સેના પ્રમુખોની શક્તિઓ પર અસર થશે.