દુર્ઘટનાઓ / ઉત્તરાખંડ જેવી દુનિયામાં બનેલી ગ્લેશિયર ટૂટવાની 11 હચમચાવી દેનારી ઘટનાઓ, હજારો લોકો મોતને ભેટ્યા હતા

• દુનિયામાં ગ્લેશિયર ટૂટવાની ઉત્તરાખંડ જેવી જ 11 ઘટના 
• ઉત્તરાખંડ ગ્લેશિયર ટૂટવાથી થયો વિનાશ

ભારતના ઉત્તરાખંડમાં 7 ફેબ્રુઆરીએ બનેલી ગ્લેશિયર ટૂટવાથી થયેલી તબાહીએ આખી દુનિયાનું ધ્યાન ખેંચ્યુ છે. તેવી જ ઘટના ભારત સાથે બીજા દુનિયાના કેટલાક દેશમાં પણ બની ચૂકી છે. આવી જ 11 ઘટના જોઈએ.

(1) આઈસલેન્ડ (Iceland)

આઈસલેન્ડની આ ઘટના 1916માં બની છે. આઈસલેન્ડના વાત્નાજોકુલ ( Vatnajokull) ગ્લેશિયરની વચ્ચે ગ્રિમ્સવૉન (Grimsvotn) જીલ છે. આ જીલની અંદર એક જ્વાળામુખી છે. 1996માં આ જ્વાળામુખી ફાટ્યો અને જેનાથી વાત્નાજોકુલ ગ્લેશિયરનો એક માટો ટૂકડો ખસાને સ્કીયોઆરા નદીમાં પડી ગયો. જેના કારણે આ નદીમાં પુર આવ્યું. ત્યાંથી 50 હજાર ક્યુબિક મીટર પ્રતિ સેકન્ડથી પાણી વહી રહ્યું હતું. જેથી 13 ફુટ ઊંચી એટલે અડધા કિલોમીટર પહોળા મોજા ઉછળ્યા. આ મોજામાં 100થી 200 ટનના આઈસબર્ગ તરી રહ્યા હતા, જેમાથી કેટલાક તો 33 ફુટ ઊંચા હતા. આ ઘટનાથી કોઈના મરવાની ખબર તો નથી આવી પણ વિનાશ ઘણો થયો હતો.

(2) આલાસ્કા  (Alaska) : ઘણી વખત ટુટતો રહે છે ત્યાંનો ગ્લેશિયર

અલાસ્કાના પ્રાચીન ઈતિહાસમાં લેક ઘટના અને કૉપર રિવર બેસિનએ કેટલાક ગ્લેસિયલ આઉટબર્સ્ટ ફ્લડને બનાવ્યા છે. લેક જોર્જથી 1918થી 1966 સુધી લગભગ દર વર્ષે નિકી નદીમાં ગ્લેશિયલ પુર આવ્યું છું. આ જીલની ચારે બાજુ બરફની મોટી દિવાર બને છે. પાણીના દબાણને કારણે તે ફરી તૂટી જાય છે. સૌથી વધારે ગ્લેશિયર પુર દક્ષિણ-પૂર્વ અલાસ્કાના એબીસ લેકમાં આવે છે. આ વિસ્તારમાં કોઈ રહેતું નથી જે કારણે જાનમાલનું કોઈ નુક્સાન થવાની સંભાવના ઓછી રહે છે.

(3) અમેરિકા (United States) : ગ્લેશિયરથી થયેલા પુરનો મોટો ઈતિહાસ

અમેરીકામાં સૌથી પ્રાચીન ગ્લેશિયર પુરની ઘટનાને મિસૌવા ફ્લડ અથવા સ્પોકેન ફ્લડના નામથી આળખાય છે. આ ઉત્તર અમેરીકાના કોલંબિયા નદીની ઘટના છે. નજીકની મોટી ઘટનાની વાત કરાએ તો 6થી 10 સપ્ટેમ્બર 2003ના વચ્ચે થઈ હતી. જ્યારે વ્યોમિંગમાં વિંડ રિવર માઉંટેંસના ગ્રાસહોપર ગ્લેસિયરના ટૂટવાથી વિનાશ થયો. તેનાથી 24.60 લાખ ક્યૂબિક મીટર માણી ચાર દિવસ સુધી વહેતું રહ્યું જેના કારણે 32 કિલોમીટર સુધીનો વિસ્તારમાં પાણી ડૂબી ગયો.

(4) પેરુ (Peru) : દુનિયાની સૌથી ભયંકર તબાહી

પેરુમાં 13 ડીસેમ્બર 1941માં કૉડીલેરા બ્લૈકાના પહાડના નીચે બનેલા ગ્લેસિયરનો એક ટૂકડો ટૂટીને પાલ્કાકોચી જીલમાં પડી ગયો. જેથી પુર આવ્યું અને હુઆરાજ વિસ્તારના 1800થી 7000 લોકોના મોત થઈ ગયા હતા. આ ઘટના પછી જ દુનિયાભરમાં સાઈંટિસ્ટ્સનું ધ્યાન ગ્લેશિયરથી આવતા પુર પર ગયું અને તેનાથી બનતી સ્થિતિનું નિરીક્ષણ અને રીસર્ચ થવા લાગ્યું.

(5) કેનેડા (Canada) : 1978થી 2003 સુધી થઈ ઘણી વખત થયો વિનાશ

કેનેડામાં ગ્લેશિયર ટૂટવાની પહેલી મોટી ઘટના 1978માં થઈ હતી. ત્યાં કૈથડ્રલ ગ્લેશિયરનો એક ભાગ ટૂટવાથી પુર આવ્યું અને કેનેડીયન પેસેફિક રેલ્વે ટ્રેક પર એક માલગાડી પાણી અને કાદવમાં વહી ગઈ. ટ્રેન્સ કેનેડા હાઈવેનો થોડો ભાગ કાદવમાં ખુપી ગયો. તેવી જ ઘટના 1994માં બ્રિટિશ કોલંબિયાના ફૈરો ક્રીકમાં થઈ હતી. તેના પછી 2003માં એલિસમેયર દ્વીપ પરના દુબોર્ગમાં એક ગ્લેસિયર ટૂટવાની ઘટના બની પણ કોઈ જાનહાની થઈ નથી.

(6) ભૂટાન (Bhutan) : 2674 ગ્લેશિયર જીલમાંથી 24 ભયંકર

ભૂટાનમાં 2674માં ગ્લેશિયર જીલ છે પણ 24 જ એવી છે જે પુર લાવી શકે તેવી છે. 1994ના ઓક્ટોબરમાં  પુનાખા જોંગથી 90 કિલોમીટર દુર અપસ્ટ્રીમમાં બરફનો પહાડનો ટૂકડો ટૂટવાથી ફો છૂ નદીમાં પુર આવ્યું અને આ વિસ્તારને ખલાસ કરી નાંખ્યો. કેટલાય લોકો માર્યા ગયા. આ ઘટનાની 2001માં સાઈન્ટિસ્ટે નિરીક્ષણ કરતા ખબર પડી થોરથોર્મી જીલમાં ગ્લેશિયરનો  ભાગ ટૂટવાથી આ ઘટના બની છે. તેથી જ આ જીલમા એક નાની નહેરને કાઠવામાં આવી છે જેથી ફરી આવી ઘટના ન બને.

(7) ઈંગ્લેન્ડ/ફ્રાન્સ (England/France) : બે વર્ષ પહેલાની ત્રાસદી

ડોવરની ખાડી 2 લાખ પહાલા બની છે તેવું માનવામાં આવે છે. જ્યારે વીલ્ડ-અર્ટાયસ એંટીક્લાઈન પર એક ગ્લેશિયર ટૂટ્યો. ત્યારબાદ ત્યાં એક પ્રાકૃતિક બંધ બની ગયો અને ત્યાં એક જીલ બની, પણ ધીરે-ધીરે આ જીલ ઉત્તર સાગરમાં ભળી ગઈ. તેનું કારણ આજ સુધી ખબર પડી નથી. પણ તેના કારણે બ્રિટનના યૂરોપયન મહાદ્વીપથી જોડાયેલો સ્થલડમરુમધ્ય ટૂટી ગયો. જેનાથી એક ઘાટી બની જે ઈંગ્લિશ ચૈનલની નીચે છે.

(8) નેપાળ(Nepal) : 1985ની ભયંકર ઘટના

1985માં નેપાળમાં ડીગ ચો (Dig Cho) ગ્લેસિયર લેક આઉટબર્સ્ટમાં ભારે વિનાશ થયો હતો. 1996માં નેપાળે ધોષણા કરી ડિગ શે, ઈમેજા, લોઅર બરુન, તોશો રોલ્પા, અને થુલાગી નામના પાંચ ગ્લેસિયર સૌથી ખતરનાક છે. આ બધાં જ 4100 માટરની ઊંચાઈએ છે. 2001માં ICIMOD ની એક રિસર્ચમાં જણાવ્યુ કે નેપાળમાં થોડા વર્ષોમાં ગ્લેશિયર જીલ બની છે જે ખતરનાક છે અને ક્યારેય પણ ફાટી શકે છે. નેપાળમાં અત્યારે 20 ભયંકર જીલ છે. તેના સિવાય ગંડકી નદીના બેસિનમાં 1025 ગ્લેશિયન અને 338 ગ્લેશિયર જીલ છે.

(9) ભારત(India) : 1929 માં સિંધુ નદીમાં પુર

1929 માં કારાકોરમ રેંજ પર સ્થિત ચૉન્ગ કુમદાર ગ્લેશિયર ને ટૂટવાથી સિંધુ નદીમાં પુર આવ્યું હતું. જેથી 1200 કિલેમીટર સુધી પાણીનો પ્રવાહ  દતો હતો. સૌથી ખરાબ હાલત પાકિસ્તાનના પંજાબ વિસ્તારના એટૉક જીલ્લામાં ભારે વિનાશ થયો હતો. આ વર્ષે 7 ફેબ્રુાઆરીએ નંદા દેવી ગ્લેશિયર ના ટૂટવાથી પાવર પ્લાન્ટને તોડી નાખ્યો. માનવામાં આવે છે કે 150 લોકો માર્યા ગયા છે.

(10) તિબ્બેટ(Tibet) 

તિબેટના લોંગબસાબા અને પીડા નામની હિમાલય પર 57000 મીટરની ઉંચાઈ પર સ્થિત જીલમાં ઘણી વખત પુર આવે છે. વર્ષ 2006 માં અનુમાન લગાવવામાં આવ્યુ હતુ કે, જો આ બન્ને બર્ફીલી ઝીલના કારણે પૂર આવે છે તો નેપાળના 23 ગામનો વિનાશ થઈ જશે. આ વિસ્તારમા  12,500થી પણ વધુ લોકો રહે છે. ઓગષ્ટ 2000માં ગ્લેશિયર ટુટવાના કારણે આવેલ પૂરના કારણે 10000 ઘર અને 98 પૂલ નો વિનાશ થયો હતો. ખેડુતોને ખાવાના ફાંફા પડી ગયા હતાં. તેના પહેલા 1978માં શક્મગમ નદીની ઘાટીમાં પણ આવુ જ પુરઆવ્યું હતુ.

(11) સ્વિસ એલપ્સ : (SWISS ALAPS)
  
 વર્ષ 1818માં ગિટ્રો ગ્લેશિયરથી ભારે વિનાશ થયો હતો. તેના દ્વારા દક્ષિણ- પશ્વિમ સ્વિટ્ઝરલેન્ડમાં 44 લોકોના મૃત્યુ થયા હતાં. તેના પહેલા  ગ્લેશિયરથી 1595માં 140 લોકોલા મોત થયા હતાં. જ્યારે  ગિટ્રો ગ્લેશિયર કારણે બનેલી ઝીલની ઉંડાઈ માપવામાં આવી તો તે 2 કીલોમીટર ઉંડી નીકળી હતી.  તેના ફાટવાની રાહન જોતાં એન્જીનીયર ઈગ્નાજ વેતેંજે તેમાં છેદ કરવાનું શરૃ કર્યુ જેથી પાણી નીકળી શકે. આખરે તે કામ સફળ રહ્યુ. વેતેંજે  આસપાસના ગામલોકોને તે વિસ્તારથી દુર રહેવા માટે જાણાવ્યુ હતુ પરંતુ 16 જુનના રોજ તે બંધ તૂટી ગયો અને તે ઘાટીમા વસેલા ગામમાં ભારે વિનાશ થયો.