જળ સંગ્રહ / ભરૂચમાં વડવાઓની આ સિસ્ટમ વર્તમાન પેઢી માટે ઉનાળામાં આશીર્વાદરૂપ

જળસંગ્રહ એ આજના સમયની તાતી જરૂરિયાત થઈ ગઈ છે. કેમકે, ચોમાસામાં વહી જતું પાણી ઉનાળામાં આપણને જ રાતાપાણીએ રડાવતું હોય છે. ઉનાળામાં પાણીનાં એક એક ટીપાંની કિંમત સમજાઈ જાય તેવી સ્થિતિનું નિર્માણ થાય છે. આ વાત ભલે વર્તમાન સમયમાં આપણને ન સમજાય પરંતુ આજથી સો વર્ષ પહેલા આપણા પૂર્વજોને ભવિષ્યમાં પડનારી પાણીની તંગીનો અણસારો મળી ચૂક્યો હશે. એટલે જ તો તેમણે રેઈન વોટર હાર્વેસ્ટિંગની ભેટ તેમના વારસદારોને આપી છે. તો કોને મળી છે આ ભેટ અને તેમનાં મોત કેટલી આશીર્વાદરૂપ છે આ સિસ્ટમ જોઈએ આ અહેવાલમાં.

વરસાદી જળનો સંગ્રહ જીવનમાં કેટલી હદે નિરાંતનો અનભવ કરાવે છે તે માટે તમારે આ શહેરની મુલાકાત લેવી પડશે. સિંચણીયાથી ભૂગર્ભ ટાંકામાંથી પાણી સિંચતી આ મહિલાને જુઓ. આ શહેર નર્મદા નદીનાં કિનારે આવેલું ભરૂચ (Bharuch) શહેર છે. અહીંયા આવેલા અનેક વિસ્તારોમાં વરસાદી જળસંગ્રહ (harvesting) માટે ભૂગર્ભ ટાંકા (Underground stitches) ની વ્યવસ્થા છે. જળસંગ્રહની વર્ષો જૂની પરંપરા તેમને પૂર્વજો તરફથી વારસામાં મળી છે અને નવી પેઢીનાં અનેક લોકોએ તેને સજીવ રાખી છે.

છાપરાનાં નેવાની લગોલગ લગાવેલ પંડાલમાં પડેલા વરસાદનાં એકએક ટીપાને તેઓ ઝાલી જાણે છે. એક એક ટીપું પાઇપ દ્વારા નીચે ઉતારી પ્રથમ ભૂગર્ભ કુવામાં ઉતારે છે. પછી તેમાંથી સ્વસ્છ થઈને એ પાણી બાજુના ટાંકામાં સંગ્રહિત થાય છે. રોજબરોજના કામમાં તેઓ આ જ પાણીનો વપરાશ કરે છે. આખું વર્ષ તેમજ ઉનાળામાં આ લોકો માટે આ પાણી  આશીર્વાદરૂપ બની રહે છે.

ભવિષ્યને અગાઉથી પારખી લેવાની પૂર્વજોની સમજણે નવી પેઢીને જે વારસો આપ્યો છે. તેનાં મીઠા ફળ આજે તેઓ ચાખી રહ્યાં છે. આ તેનું જ પરિણામ છે કે, જુના ભરૂચનાં કેટલાક વિસ્તારો એવા છે જ્યાં રહેતા લોકોને પાણીની સમસ્યા કદીયે નડી નથી. આનું કારણ છે ભૂગર્ભ ટાંકીઓ. અદભુત ઈજનેરી નિર્માણ શૈલીથી બનાવવામાં આવેલી આ ટાંકીઓ નવી પેઢી માટે વરસાદી જળનું મહત્વ સમજાવનારી બની છે.

હાલ ચોમાસાની સિઝન ચાલી રહી છે. કરોડો ગેલન પાણી ધરતી પર વરસી રહ્યું છે અને તેમાથી મોટાભાગનું પાણી એમ જ વહી જઈ રહ્યું છે. વહી જતું આ પાણી જાણે આપણને કહી રહ્યું છે. મને જેટલું રોકાય તેટલું રોકી લો. હું ઉનાળામાં કામ આવીશ. પરંતુ આપણને આ વાત સમજાતી નથી. આપણે ભવિષ્ય માટે નાણાંની બચત કરવાનું પ્લાનિંગ કરીએ છીએ પરંતુ નાણાં દેતાય ન મળે તેવા જળની બચતનું પ્લાનિંગ કરવામાં આપણે સાવ ઠોઠ છીએ.

ચોમાસામાં વહી જતાં પાણીનો નજારો જોઈને ખુશ થઈએ છીએ પરંતુ પછી ઉનાળામાં પાણી માટે જંગ ખેલવા નીકળી પડીએ છીએ. છતાં આપણે મોર્ડન હોવાનું ગૌરવ અનુભવીએ છીએ. પરંતુ કેટલાક એવા લોકો પણ છે જેમણે બાપદાદાના પગલે ચાલીને વરસાદી પાણીના વારસાને ટકાવી રાખ્યો છે. ભરૂચનાં અનેક વિસ્તારોમાં વડવાઓએ બનાવેલા ભૂગર્ભ ટાંકા અને જળ સંગ્રહની આ સિસ્ટમનાં મીઠાફળ આજની પેઢીને મળી રહ્યાં છે. ત્યારે આધુનિક બની ગયાનું માનતા આપણે સૌએ નાણાંની બચત પહેલા વરસાદી પાણીની બચત કરવાનું શીખવું જ પડશે. ભવિષ્ય ફરજ પાડે તે પહેલા આ નિધિ પણ સાચવી  લીધા જેવી છે.