ઉકેલ / VTVએ દબાઈ ગયેલો પ્રોજેક્ટ કાઢ્યો બહાર, જે પાસ થાય તો ગુજરાતમાંથી જળસંકટ બને ઈતિહાસ

ઉલ્લેખનીય છે કે, અહીં અમે આપને એક પ્રોજેક્ટ વિશે વાત કરવા જઈ રહ્યા છીએ. જે પ્રોજેક્ટ પાસ થઈ જાય તો સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ અને ઉત્તર ગુજરાત પાણી પાણી થઈ જાય. આ વિસ્તારો ક્યારેય પાણી. પાણીનો પોકાર ન કરે. તો શું છે આ પ્રોજેક્ટ ? તે ખરેખર જાણવા જેવું છે. 

લોકોએ પાણી માટે અનેક કિલોમીટરો સુધી ભટકવું પડે છે

આપણા ગુજરાતમાં પાણીની સમસ્યાને પહોંચી વળવા માટે માં નર્મદા જ એક આધાર છે. મા નર્મદા જ ગુજરાતના જીવાદોરી છે. અને સમગ્ર રાજ્યએ નર્મદા પર એક આધાર રાખવો પડે છે. વાત જ્યારે ઉનાળાની કરીએ. તો જ્યારે રાજ્યમાં ઉનાળો તેની કાળઝાળ ગરમી વર્તાવે ત્યારે મોટાભાગના જળાશયો સૂકાઈ જાય છે અને તેના કારણે અનેક જગ્યાએથી પાણીનો પોકાર સંભળાય છે. લોકોએ પાણી માટે અનેક કિલોમીટરો સુધી ભટકવું પડે છે. 

પુરતો વરસાદ છતાં જળ સમસ્યા કેમ

ઉલ્લેખનીય છે કે, એક એક બેડા પાણી માટે જીવનું જોખમ ખેડવું પડે છે. પરંતુ જ્યારે ચોમાસુ બેસે અને જ્યારે રાજ્યમાં ધોધમાર વરસાદ વરસે ત્યારે સ્થિતિ કંઈક અલગ જોવા મળતી હોય છે. હાલ રાજ્યમાં સારો વરસાદ છે અને દક્ષિણ ગુજરાતના મોટા ભાગની નદીઓ, જળાશયો, ડેમ ઓવરફ્લો થઈ ગયા છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, ઉનાળામાં જળ સંકટના અને ચોમાસા દરમિયાન આકાશમાંથી વરસતા પાણીની બરબાદીના ઠેર-ઠેર જોવા મળતા આ બે દ્રશ્યો પરથી જ રાજ્યની વરવી વાસ્તવિક્તા સમજી શકાય છે. તો બન્ને દ્રશ્યો તંત્રની ઘૌર નિષ્ક્રીયતાને ઉજાગર કરે છે. જો ચોમાસા દરમિયાન વહી જતું જળ યોગ્ય દિશામાં વાળવામાં આવે અને તેનો સંગ્રહ કરવામાં આવે તો ગરમીની સિઝનમાં ક્યારેય પાણીની સમસ્યા ન રહે. 

કોની કેટલી જળસંગ્રહ ક્ષમતા. ? 

કચ્છના વિવિધ જળાશયો મળીને 332.27 MCF જળસંગ્રહ કરી શકે છે. 
ઉત્તરગુજરાતમાં 1922.26 MCF જળસંગ્રહ કરી શકે છે. 
મધ્યગુજરાતમાં 2347.27 MCF જળસંગ્રહ કરી શકે છે. 
સૌરાષ્ટ્રમાં 2533.49 MCF જળસંગ્રહ કરી શકે છે.  
સરદાર સરોવરમાં 9500 MCF જળસંગ્રહ થઈ શકે છે. 

આટ આટલું પાણી સંગ્રહ કરવાની ક્ષમતા રાજ્યના અલગ અલગ ભાગોમાં છે છતાં પણ ગરમીની ઋતુમાં પાણીની રામાયણ થાય છે. જો હાલ ગુજરાતના અલગ અલગ જળસ્ત્રોતોમાં પાણીની જથ્થાની વાત કરીએ તો. 

55 હજાર 600 મિલિયન ઘનમીટરથી વધારે પાણીનો જથ્થો સંગ્રાહયેલો છે.
જમીન પર રહેલા જળસ્ત્રોતોમાં પાણીનો જથ્થો 38 હજાર 100 મિલિયન ઘનમીટર છે.
ભૂગર્ભજળ 17 હજાર 500 મિલિયન ઘનમીટર છે.  
સિંચાઈ માટેનું પાણી 88 ટકા પાણી વપરાય છે.
ઘરવપરાશનું પાણી 10 ટકા પાણી વપરાય છે. 
ઉદ્યોગ માટેનું પાણી 2 ટકા છે પાણી વપરાય છે. 

આપને જણાવી દઇએ કે. રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકાર જળસંચય માટે અને જળસંગ્રહ માટે અનેક કામ કરે છે. પરંતુ તેમાં જોઈએ તેટલી સફળતા મળતી નથી. પરંતુ ગુજરાતનો આ પ્રોજેક્ટ સાકાર થાય તો કદાચ ગુજરાતમાં જળસંકટની સમસ્યા ઈતિહાસના પાનાઓમાં દબાઈ જાય છે.

રાજ્યમાં લાખો લિટર પાણીનો સંગ્રહ કરવા માટેનું સ્થળ કયું..?

હાલ રાજ્યમાં ચોમાસુ ચાલી રહ્યું છે અને ચોમાસામાં આકાશમાંથી વરસતું લાખો લીટર પાણી દરિયામાં વહી જાય છે. પરંતુ આ પાણીનો યોગ્ય જગ્યાએ સંગ્રહ કરવામાં આવે તો બારેમાસ પાણીની સમસ્યામાંથી મુક્તિ મળે. પરંતુ હવે પ્રશ્ન થાય કે એક સાથે કરોડો લીટર પાણી સંગ્રહી શકાય તેવુ સ્થળ કયું ? રાજ્યમાં હાલ જેટલા સરોવર કે ડેમ છે એના સિવાય એવુ કયું સ્થળ છે ત્યાં મોટી માત્રામાં જળસંગ્રહ કરી શકાય ? વીટીવીએ અનેક લોકો સાથે મુલાકાત અને સંશોધન કરી પાણીની સમસ્યાનો કાયમી અંત લાવી શકે તેવું એક સ્થળ શોધી કાઢ્યું. આ સ્થળ કયું ?

નોંધનીય છે કે, જળએ માનવજાતની સૌથી મોટી જરૂરિયાત છે અને જળ વગર ક્યારેય ચાલી શકે તેમ નથી. જો પાણી નહીં મળે તો ? આ કલ્પના પણ કરી શકાતી નથી. તેથી જ દેશમાં સૌ પ્રથમ આ વખતે પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ જળશક્તિ મંત્રાલયની સ્થાપના કરી છે. આ મંત્રાલયનો ઉદ્દેશ વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ કરવાનો અને તેને લગતી વિવિધ યોજનાઓ બનાવવાની. અને લોકોમાં અવેરનેસ લાવવાની છે. 

દર વર્ષે સરેરાશ 100 ટકા જેટલો વરસાદ પડે છે ગુજરાતમાં 

વાત ગુજરાતની કરીએ તો ગુજરાતમાં દર વર્ષે સરેરાશ 100 ટકા જેટલો વરસાદ રહે છે. પરંતુ વરસાનું આ બહૂમુલ્ય પાણી વ્યર્થ જાય છે. નદી-નાળા છલકાઈ જાય છે. પરંતુ તે બધુ જ પાણી દરિયામાં સમાઈ જાય છે. જો કે પહેલાની અને અત્યારની સરકારોની દીર્ઘદ્રષ્ટીને કારણે પાણીના સંગ્રહ માટે અનેક ડેમ, જળાશયોનું નિર્માણ થયું છે. 

રાજ્યમાં હાલ 371 જેટલા નાના મોટા ડેમ-જળાશયો છે

રાજ્યમાં હાલ 371 જેટલા નાના મોટા ડેમ, જળાશયોનું નિર્માણ થયેલું છે અને તેમાં સરદાર સરોવર ગુજરાત માટે આશીર્વાદ રૂપ છે. પરંતુ હજુ વધારે જળ સંગ્રહ કરવાની જરૂર છે. કારણ કે રાજ્યમાં હજુ પણ પાણીની સમસ્યા અનેક જગ્યાએથી ઉઠે છે. પરંતુ તેનો અંત લાવવો કેવી રીતે તે એક પ્રશ્ન છે. તો વીટીવીની ટીમે અલગ અલગ સંશોધન અને નિષ્ણાંતોના અભિપ્રાય લઈ એક જગ્યા શોધી કાઢી અને જગ્યા છે કચ્છનું નાનું રણ. 

કચ્છનું નાનુ રણ છે ગુજરાત માટે આશાનું કિરણ 

કચ્છના નાના રણને રણ સરોવર કહીએ તો પણ ખોટું નથી. આ રણ સરોવરની વિસ્તુત વાત અમે આપને કરીશું. પરંતુ તે પહેલા પાણીની મુખ્ય બે ચિંતાઓ હંમેશા સાતાવતી હોય છે અને આ બે ચિંતાઓ છે. ઉનાળામાં પાણી ક્યાંથી લાવીશું ? ચોમાસામાં પાણી ક્યાં સમાવીશું ? તથા તેનો સંગ્રહ ક્યાં કરીશું ? રાજ્યના આ બન્ને પ્રશ્નોનું સમાધાન એક માત્ર સ્થળ કરે છે. જેનું નામ છે કચ્છનું નાનું રણ. વિશાળ ભૂ-વિસ્તાર ધરાવતું કચ્છનું નાનું રણ ગુજરાત માટે એક આશાનું કિરણ છે. આ રણ પાણીની સમસ્યાઓનું એક ઉત્તમ સમાધાન છે. 

રણમાં પાણીનો સંગ્રહ વળી કેવી રીત થઈ શકે ? 

રણ નામ સાંભળતાની સાથે જ કેટલાક લોકોના મનમાં આ પ્રોજેક્ટ સફળ થાય કે નહીં તેવા અનેક સવાલો ઉઠે. પરંતુ અમે તમામ માપદંડ અને નિષ્ણાંતોના મત જાણ્યા બાદ એટલું ચોક્કસ કહી શકીએ કે કચ્છનું નાનું રણ પાણીના સંગ્રહ માટે એક વિશાળ કુદરતી સરોવર બનવા માટે તમામ ભૌગોલિક સ્થિતિ ધરાવે છે. રણમાં પાણીનો સંગ્રહ વળી કેવી રીત થઈ શકે ? 

આ પ્રશ્ન લોકોને કાલ્પનિક કે પછી દમ વિનાનો લાગતો હોય. પરંતુ આ કાલ્પનિક નથી. આ સનાતન સત્ય છે. કચ્છનું નાનું રણ એશિયાનું સૌથી મોટું કુદરતી સરોવર બની શકે તેવી જગ્યા છે. અને આ જગ્યા રાજ્યની જળસંચયની સમસ્યાનું નિરાકરણ કરવા સક્ષમ છે. જો આ પ્રોજેક્ટ પર સરકાર કામ કરે તો ઓછા ખર્ચે અને ઓછા સમયમાં એક વિશાળ સરોવરનું નિર્માણ થઈ શકે છે. અને રાજ્યમાં પાણીની સમસ્યાનું કાયમી સમાધાન નીકળી શકે છે. 

તો કચ્છના નાના રણને સરોવરમાં ફેરવવા જઈએ તો રાજ્યમાં પાણીની સમસ્યાનું સમાધાન થઈ જાય. પરંતુ તેમાં કેટલાક પ્રશ્નો પણ છે. અને આ પ્રશ્નોનોના સમાધાન વગર આ જળાશય શક્ય નથી. તો કયા છે આ પ્રશ્નો અને તેનું કેવી રીતે કરી શકાય નિરાકરણ.