ન્યાયિક / સરોગેટ મધર સ્તનપાન માટે નવજાતની કસ્ટડી પોતાની પાસે ન રાખી શકે- ગુજરાત હાઈકોર્ટ

• સરોગેટ મધરને લઈને ગુજરાત હાઈકોર્ટની મહત્વની ટીપ્પણી
• સ્તનપાન માટે સરોગેટ મધર નવજાતની કસ્ટડી ન લઈ શકે
• સરોગસી કાયદામાં સરોગેટ મધર માટે આવી કોઈ જોગવાઈ નથી 
• સરોગેસી દ્વારા જન્મેલ બાળક તેના બાયોલોજિકલ માતાપિતાને મળી શકે 

ગુજરાત હાઈકોર્ટે ઠરાવ્યું હતું કે સરોગસી રેગ્યુલેશન એક્ટ, 2021માં એવી કોઈ જોગવાઈની કલ્પના કરવામાં આવી નથી કે જેના હેઠળ સરોગેટ મધરને સ્તનપાનના હેતુસર ચોક્કસ સમયગાળા માટે નવજાત શિશુની કસ્ટડીની જરૂર પડે.

કોર્ટના આદેશ વગર પણ નવજાત શિશુને ઇચ્છિત માતા-પિતાને સોંપી શકાય
જસ્ટિસ વિપુલ એમ પંચોલી અને સંદીપ એન ભટ્ટની ડિવિઝન બેન્ચે કહ્યું હતું કે સરોગસી રેગ્યુલેશન એક્ટ, 2021ની જોગવાઈઓ અને પક્ષકારો વચ્ચે થયેલા સરોગસી કરારને કારણે નવજાત શિશુને કોર્ટના આદેશ વિના પણ ઇચ્છિત માતા-પિતાને સોંપી શકાય છે.

શું છે મામલો 
હાલના કેસમાં અરજદારો એક પરિણીત દંપતી હતા જેમણે માતાપિતા બનવા માટે સરોગસીનો વિકલ્પ પસંદ કરવાનું નક્કી કર્યું હતું. જે બાદ તેમણે એક મહિલા સાથે કરાર કર્યો હતો, જે સરોગેટ મધર બનવા માટે રાજી થઇ ગઇ હતી. બાળકના જન્મ બાદ તરત જ બાળકની કસ્ટડી અરજીકર્તાઓ એટલે કે ઇચ્છિત માતા-પિતાને સોંપવામાં આવશે તેવો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. ડિલિવરીની નિયત તારીખ પહેલા, સરોગેટ મધરની પોલીસે એફઆઈઆરના સંદર્ભમાં ધરપકડ કરી હતી. ત્યારબાદ તેણે એક બાળકીને જન્મ આપ્યો હતો. જો કે, પ્રતિવાદી એટલે કે પોલીસ અધિક્ષક, સાબરમતી જેલમાં બાળકની કસ્ટડી માટે આગ્રહ કર્યો હોવાથી સિવિલ હોસ્પિટલના સંબંધિત મેડિકલ ઓફિસર અને સ્ટાફે અરજદારોને બાળકને સિવિલ હોસ્પિટલમાં પરત લાવવા જણાવ્યું હતું. સરોગસી માતાએ સરોગસી કરારની સામગ્રીની પુષ્ટિ કરવા અને અરજદારોને બાળકની કસ્ટડી આપવા માટે સંમતિ આપી હોવા છતાં આ બન્યું હતું.

સરોગેટ મધર ઈચ્છિત માતાપિતાને બાળકની કસ્ટડી આપવાનો ઈન્કાર કરી રહી હતી 
જે આધાર પર સરોગેટ મધર ઈચ્છિત માતાપિતાને નવજાત શિશુની કસ્ટડી આપવાનો ઇનકાર કરી રહ્યા હતા તે એ હતું કે તેના માટે કોર્ટનો કોઈ આદેશ નથી અને તેથી, સરોગેટ માતાને ન્યાયિક કસ્ટડીમાં મોકલવાની જરૂર હોવાથી, નવજાત બાળકની કસ્ટડી ઈચ્છિત માતાપિતાને સોંપવામાં આવી ન હતી.

સરોગેસી કાયદામાં જોગવાઈ નથી કે સ્તનપાન માટે બાળક સરોગેટ મધરને સોંપી શકાય 
આસિસ્ટન્ટ પબ્લિક પ્રોસિક્યુટરે આ મુદ્દે સંબંધિત કાયદાકીય જોગવાઇઓ પર પ્રકાશ પાડતા જણાવ્યું હતું કે, સરોગસી રેગ્યુલેશન એક્ટ, 2021માં એવી કોઇ જોગવાઇ નથી, જે હેઠળ સ્તનપાનના હેતુસર ચોક્કસ સમયગાળા માટે બાળકની ચોક્કસ મુદત માટે કસ્ટડી સરોગેટ મધરને આપવી જોઇએ. તેમણે કહ્યું કે ભારત સરકારના માનવ સંસાધન વિકાસ મંત્રાલય, મહિલા અને બાળ વિકાસ વિભાગ (ફૂડ એન્ડ ન્યૂટ્રિશન બોર્ડ) દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલી શિશુ અને બાળ આહાર પરની રાષ્ટ્રીય માર્ગદર્શિકા અનુસાર, જન્મ તારીખ પહેલા છ મહિના સુધી બાળકને સ્તનપાન કરાવવું મહત્વપૂર્ણ છે.

કોર્ટે નવજાત બાળક તેના ઈચ્છિત માતાપિતાને સોંપવાનો આદેશ આપ્યો 
કોર્ટે કલમ 1 (જે), કલમ 1 (ઓ), કલમ 6 (બી), કલમ 2 (ઝેડડી) અને સરોગસી નિયમન અધિનિયમ, 2021 ની કલમ 8 પર આધાર રાખ્યો હતો અને પક્ષકારો વચ્ચે થયેલી સમજૂતી પર આધાર રાખ્યો હતો કે- તે સ્પષ્ટ છે કે બાળકને જન્મ આપ્યા પછી, પ્રતિવાદી નંબર 5 એ નવજાત શિશુની કસ્ટડી હાલના અરજદારોને સોંપવી જરૂરી છે, જેઓ રસ ધરાવતા માતાપિતા છે. સરોગસીની પ્રક્રિયાથી જન્મેલ બાળકને ઈચ્છુક દંપતિનું જૈવિક સંતાન ગણવામાં આવશે અને ઉક્ત બાળક કોઈ પણ કાયદા હેઠળ કુદરતી બાળકને મળતા તમામ અધિકારો અને વિશેષાધિકારો માટે હકદાર રહેશે.