Science / હવે પ્રોટીન પણ ફેક્ટરીમાં બનશે: વિજ્ઞાનીઓ શોધ્યું એવું કે હવે હવામાંથી પ્રોટીન બનશે

• ફિનલેન્ડના વિશાળ પ્લાન્ટમાં ર૦રપ સુધીમાં સોલેન નામના પ્રોટીનનું મોટા પાયે ઉત્પાદન શરૂ કરાશે

આ માટે હેલસિન્કીમાં સોલર ફૂડ પ્લાન્ટ ઊભો કરવામાં આવ્યો છે. વિજ્ઞાનીઓ તેના માટે ફંડ એકઠું કરી રહ્યા છે. વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે તેમને લગભગ પપ લાખ યુરોનું રોકાણ મેળવવાની આશા છે. તેમનો અંદાજ છે કે આ દાયકાના અંત સુધીમાં અથવા ર૦રપ સુધીમાં તેઓ પ્રોટીનનું ઉત્પાદન શરૂ કરી દેશે. વીજળીનો ખર્ચ ધ્યાનમાં લેતાં આ પ્રોટીનના ઉત્પાદનનો ખર્ચ પણ લગભગ સોયાના ખર્ચની આસપાસ હશે. આ પ્રોટીનને સોલેન પણ કહેવામાં આવે છે, તેમાં કોઇ ખાસ સ્વાદ નથી. વિજ્ઞાનીઓ તેને કોઇ ખાસ સ્વાદ આપવા માગતા નથી, જેથી લોકો તેને પોતાનો મનપસંદ સ્વાદ આપી શકે. વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે તેનો ઉપયોગ ઉત્તમ માંસ અથવા માછલી તૈયાર કરવા માટે પણ થઈ શકે છે.

આ પ્રોટીનનો ઉપયોગ વરસાદી વન એટલે કે રેઇન ફોરેસ્ટમાં પ્રાણીઓને સોયાબીનના પાકનો નાશ કરતાં અટકાવવા માટે પણ થઈ શકશે. જો બધું આયોજન મુજબ થયું તો વિશ્વમાં પ્રોટીનની માગ અને પુરવઠા વચ્ચેની ખાઇને પૂરી શકાશે, જોકે આ ઘણાં સિન્થેટિક ફૂડ બનાવવાના પ્રોજેક્ટ પૈકીનો એક છે, જે ભવિષ્યમાં અનેક પ્રકારના પ્રાણીજ પ્રોટીનનો વિકલ્પ બની શકે છે. અત્યારે વિજ્ઞાનીઓ કૃત્રિમ માંસ બનાવવા પર પણ કામ કરી રહ્યા છે. વિવિધ પ્રોટીન અને ચરબીનો ઉપયોગ કરીને માંસ બનાવવા પર પ્રયોગ ચાલી રહ્યા છે, જેનો ટેસ્ટ માંસ જેવો હોવા છતાં તે સંપૂર્ણપણે શાકાહારી હશે. હવામાંથી પ્રોટીન બનાવનારી ફર્મના સીઈઓ પાસી વૈનિક્કાએ જણાવ્યું કે આ રીતે પ્રોટીન બનાવવાનો આઇડિયા સ્પેસ ઇન્ટસ્ટ્રીઝ માટે ૧૯૬૦ના દાયકામાં વિચારવામાં આવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે તેમના પ્લાન્ટનું કામ થોડું ધીમું ચાલી રહ્યું છે, પરંતુ ર૦રર સુધીમાં તૈયાર થઈ જશે. રોકાણ સંબંધી તમામ બાબતો ર૦ર૩માં નક્કી થઇ જશે અને બધું યોજના મુજબ ચાલશે તો પ્રથમ ફેક્ટરી ર૦રપમાં શરૂ થશે. 

અમે રિએક્ટર જોડીને એક જેવી ફેક્ટરી મોટા પાયે બનાવીએ છીએ. પવન અને સૌર ઊર્જા જેવી અન્ય સ્વચ્છ વીજળી પેદા કરતી ટેકનિક અમે અપનાવી રહ્યા છીએ અને ર૦રપ સુધીમાં ઉત્પાદનની દૃષ્ટિએ અમારું કૃત્રિમ પ્રોટીન સોયા સાથે સ્પર્ધા કરી શકશે. સોલેન બનાવવા માટે ઇલેક્ટ્રોલિ‌િસસ નામની પ્રક્રિયાથી હાઇડ્રોજનને પાણીથી અલગ કરવામાં આવે છે. હાઈડ્રોજન, હવામાંથી લેવાયેલ કાર્બન ડાયોક્સાઇડ અને ખનિજ પદાર્થો ખાસ પ્રકારના બેક્ટેરિયાને ખવડાવવામાં આવે છે, જે પ્રોટીન બનાવે છે.

આ પ્રોજેક્ટમાં સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ વીજળીનો ખર્ચ છે, જોકે વિજ્ઞાનીઓને આશા છે કે નવા નવા ઊર્જાના વિકલ્પ મળતા જશે અને જેમ પ્રોડકશન વધતું જશે તેમ ઉત્પાદનખર્ચ ઘટશે.હવામાંથી પ્રોટીન બનાવવાની આ ટેકનિકની પર્યાવરણની ચળવળ માટે જાણીતા જ્યોર્જ મોનબિઓએ પણ પ્રશંસા કરી છે.

જ્યોર્જ પૃથ્વીના ભાવિ વિશે ચિંતા વ્યક્ત કરતા હોય છે, પરંતુ તે એમ પણ કહે છે કે તે સૌર ઊર્જાની મદદથી બનતા ખોરાકથી તેમને આશા જાગે છે. તેમનું માનવું છે કે ખાદ્ય ઉત્પાદન વિશ્વને ખૂબ નુકસાન પહોંચાડે છે. માછીમારી અને ખેતી એ જૈવવિવિધતા અને વન્ય પ્રાણીઓના લુપ્ત થવાનાં મુખ્ય કારણ છે. વાતાવરણમાં પરિવર્તન માટે ખેતી પણ એક મોટું કારણ છે.

પરંતુ નિરાશાના આ યુગમાં ખેતર સિવાય પેદા થતી ખાદ્ય ચીજો એવી શક્યતાઓ ઊભી કરી રહી છે, જેનાથી ફક્ત લોકોને જ નહીં, પરંતુ પૃથ્વીને પણ બચાવી શકાશે. બીજી બાજુ વિજ્ઞાનીઓ કહે છે કે ર૦૩પ સુધીમાં ફેકટરીમાં બનનારું આ પ્રોટીન પ્રાણીઓના શરીરમાંથી મળતા પ્રોટીન કરતાં ૧૦ ગણું સસ્તું થશે.•