સંશોધન / કચ્છના મોટા રણમાં ધરબાયેલો ઈતિહાસ મળી આવ્યો, 3000 વર્ષ પહેલાનું ખૂલ્યું રહસ્ય

• મળી આવ્યા લોહયુગના અવશેષો
• 3000 વર્ષ પહેલાનું ખૂલ્યું રહસ્ય
• વિઘાકોટમાં ધરબાયેલો છે ઈતિહાસ

આજથી ત્રણ વર્ષ પહેલા આઈ.આઈ.ટી ખડગપુર અને કચ્છ યુનિવર્સિટીના સંયુક્ત પ્રયાસોથી કચ્છના મોટા રણમાં કાળાડુંગર અને વિઘાકોટ વચ્ચેના વિસ્તારોમાં  સંશોધન કરવામાં આવ્યું હતું. સંશોધન દરમિયાન અહીંથી માટીના વાસણો, મોટી માત્રામાં હાડકા અને ચારકોલ મળી આવ્યા હતા. 

આ અવશેષો લોહયુગના હોવાનું બહાર આવ્યું

મળી આવેલા આ અવશેષોનું રેડિયોકાર્બન પદ્ધતિ દ્વારા પૃથ્થકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં એ નિષ્કર્ષ આવ્યો છે કે, આ અવશેષો લોહયુગના છે. હડપ્પન સંસ્કૃતિ સંશોધનના બાદનું મહત્વનું આ સંશોધન એલીસવિયર જર્નલમાં `આર્કિયોલોજીકલ રિસર્ચ ઈન ઇન્ડિયા'ના નામે પ્રસિદ્ધ થયું છે. 

કચ્છના મોટા રણમાં થયેલા સંશોધનમાં માટલા, છીપલાં, ઘડા, બરણીઓ અને આખલાના પૂતળાં જેવી વસ્તુઓ ઉપરાંત હાડકાં અને દાંત જેવાં પ્રાણી અવશેષો પણ મળી આવ્યા છે. જેથી તે  દર્શાવે છે કે એ સમયે સંભવતઃ પશુપાલનએ મોટો વ્યવસાય હતો. વિઘાકોટમાં ચાઈનીઝ અવશેષો પણ મળી આવ્યા છે. સંશોધકોના મતે કરીમશાહી અને વિઘાકોટ બન્ને કદાચ આ સમય દરમિયાન ટ્રેડ સેન્ટર તરીકે કાર્યરત હશે. 

સંશોધકોને વિઘાકોટમાંથી 1100 વર્ષ જૂનું ચાઇનીઝ કિંગબાઈ પોર્સેલેઇન મળ્યું

સંશોધકોને વિઘાકોટમાંથી 1100 વર્ષ જૂનું ચાઇનીઝ કિંગબાઈ પોર્સેલેઇન મળ્યું, જે દક્ષિણ ચીનના ગુઆંગડોંગ પ્રાંતમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ સાથે દસમી સદીના પર્શિયાના ગ્રાફિઆટો માટીકામ પણ મળી આવ્યાં છે. જેથી સંશોધકોનું માનવું છે કે, પશ્ચિમ એશિયા અને ચીન વચ્ચેના લાંબા અંતરના વેપાર માર્ગ માટે વિઘાકોટ મહત્વનું ટ્રેડસેન્ટર હતું. 

કચ્છના અફાટ રણમાં પહેલા નદીઓ વહેતી

અહીંના નવા પુરાવા મુજબ સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિના પતન પછી ઉદભવેલા માનવ વસવાટનાં સ્થળો હવામાન પલટા અને પાણીની અછતને કારણે નષ્ટ થયા હતા. અહીંની માટી અને તેના તત્વો તપાસતા જાણવા મળ્યું કે, પશ્ચિમ એશિયા અને ચીન વચ્ચે લાંબા અંતરના વેપાર માર્ગ માટે વિઘાકોટ મહત્વનું ટ્રેડસેન્ટર હતું. કચ્છના અફાટ રણમાં પહેલા નદીઓ વહેતી હતી. પુષ્કળ પાણીના કારણે જ લોહયુગથી મધ્યયુગીન સભ્યતા ટકી હતી. સંશોધકોના મતે કરીમશાહી અને વિઘાકોટ બન્ને કદાચ આ સમય દરમિયાન ટ્રેડ સેન્ટર તરીકે કાર્યરત હશે. 

કચ્છમાં હાલ 10 જેટલી સાઇટ પર ઉત્ખનન ચાલુ

કચ્છમાં હાલ 10 જેટલી સાઇટ પર ઉત્ખનન અને શંશોધનનું કામ કામ ચાલુ છે. આ સંશોધનો દ્વારા   2000 થી લઈ 5000 વર્ષ સુધીના કાળના અવશેષો મળી આવ્યા છે. જેને સંશોધકો હડપ્પન, લોહયુગ, અને મધ્યકાલીને યુગમાં વિભાજિત કરે છે. કચ્છમાં  ધોળાવીરા, કાનમેર, કુરાન, ખટિયા, ધનેટીનો આવી 150 જેટલી સાઇટ આવેલી છે. કચ્છના લખપતમાં ખટિયામાં બરીયલ સાઇટ મળી છે. આવનારા દિવસોમાં ગુજરાતમાં આર્કયોલોજીનું કામ કરવા માટે  ગુજરાત સરકાર  ફંડીગ આપે  તેવી દરખાસ્ત  કચ્છ યુનિવર્સિટી દ્વારા મુકાશે. જો ગુજરાત સરકાર રિસર્ચ માટે ફન્ડીંગ આપે તો કચ્છમા જ 150 થી વધુ સાઇટો પણ આવેલી છે જેના પર સારી રીતે કામ કરી શકાય.