લાલ 'નિ'શાન / સેનેટરી પેડનો નિકાલ : જે આઈડ્યાની ગુજરાતે ન કરી કદર, તે જ વિચારે રાજસ્થાનમાં મચાવી ગદર

નોંધનીય છે કે સેનિટરી પેડના નિકાલની સમસ્યા એક વિકરાળ પ્રશ્ન છે. આ સમસ્યાનું આટલું સસ્તું અને સચોટ નિવારણ કરતી આ ભઠ્ઠીઓને હજી ગુજરાતના શિક્ષણ વિભાગ દ્વારા ગ્રીન સિગ્નલ મળ્યું નથી. આ સિમેન્ટ અને માટીની બનેલી સાદી ભઠ્ઠીનો સાબરકાંઠામાં છેલ્લા એક વર્ષથી વિપુલ પ્રમાણમાં ઉપયોગ થઇ રહ્યો છે. 

અહીં એ પણ નોંધવાલાયક છે કે આ ભઠ્ઠીમાં બળતણ તરીકે સ્થાનિક રીતે વિપુલ પ્રમાણમાં મળી આવતા સ્ત્રોત જેવા કે સૂકા લાકડા અને કાગળિયાનો જ ઉપયોગ થાય છે. આ ભઠ્ઠીનો આઈડિયા મૂળભૂત રીતે સાબરકાંઠાના પૂર્વ ચીફ ડિસ્ટ્રિક્ટ હેલ્થ ઓફિસર ડો મનીષ ફેન્સીનો હતો. આ પ્રોજેક્ટના કોઓર્ડીનેટર ડો ચાંદની ચૌહાણે જણાવ્યા મુજબ ઓગસ્ટ 2019થી આ ભઠ્ઠીનું ઈન્સ્ટોલેશન શરુ થઇ ગયું હતું અને સાબરકાંઠાના 8 માંથી 5 જિલ્લાઓની શાળાઓમાં આ ભઠ્ઠીઓ મુકાઈ ગઈ છે.

300 રૂપિયાના ખર્ચમાં તૈયાર થાય છે આ ભઠ્ઠીઓ

માટીની બનેલી આ ભઠ્ઠીઓ ફક્ત 300 રૂપિયાના ખર્ચે તૈયાર થાય છે. એક રાઉન્ડમાં 20 થી 25 સેનિટરી પેડ બાળી શકાય છે. બીજી બાજુ સ્થાનિક લુહાર પાસે 900 રૂપિયાના ખર્ચે મેટલની ભઠ્ઠી પણ તૈયાર કરી શકાય છે જે એક સાથે 20-25 સેનિટરી પેડનો નિકાલ કરી શકે છે. આ ભઠ્ઠીઓને માસ પ્રોડક્શનમાં ઉત્પાદિત કરી શકાય છે.

NGOએ આ ભઠ્ઠીના સમાચાર ફેલાવ્યા 

જયારે આ ભઠ્ઠીના વખાણ રાજસ્થાન સુધી પહોંચ્યા ત્યારે ઓગસ્ટમાં રાજસ્થાનના શિક્ષણ અને આરોગ્ય વિભાગે ઓગસ્ટ 2019માં અધિકારીઓને આ ભઠ્ઠીનો ઉપયોગ ચકાસવા માટે ગુજરાત દોડાવ્યા. 

બાંસવાડા જિલ્લાના ચીફ ડિસ્ટ્રિક્ટ એજ્યુકેશન ઓફિસર એન્જેલિકા પલટે જણાવ્યું કે તેઓ આ ભઠ્ઠીથી ખૂબ સંતુષ્ટ છે અને તેમણે માર્ચના પ્રથમ અઠવાડિયામાં 100 માટી/સિમેન્ટની ભઠ્ઠી મંગાવી છે. આ ભઠ્ઠી બનાવનાર જયેશ વર્માએ જણાવ્યું હતું કે રાજસ્થાનથી અધિકારીઓ 1લી માર્ચે મારા ઘરે આવ્યા હતા અને તેઓ તૈયાર 35 ભઠ્ઠીઓ લઇ ગયા હતા.

ગુજરાતની પરિસ્થિતિ 

 ગુજરાતમાં આ અંગે પૂછપરછ કરતા જાણવા મળ્યું કે ગુજરાત સરકાર હજુ આ અંગે તપાસના તબક્કામાં છે. આ અંગે સર્વ શિક્ષા અભિયાનના ડાયરેક્ટર ભારતી P તરફથી જાણવા મળ્યું હતું કે આ પ્રકારે કચરો બાળવાથી થટી પર્યાવરણની અસરો વિષે હજુ તપાસ કરવામાં આવી રહી છે. 

નોંધનીય છે કે શિક્ષણ વિભાગે સરકારી હોસ્ટેલમાં આ 1100 રૂપિયાની અલગ પ્રકારની ભઠ્ઠીઓ આ હેતુથી મુકેલી છે. જો કે ઘણી બધી ભઠ્ઠીઓ બંધ પડી ગઈ છે જેના વિકલ્પ સ્વરૂપે આ નવી ભઠ્ઠીઓનો ઉપયોગ થઇ શકે તેમ છે.