કૂટનીતિ / PM મોદીએ વૈશ્વિક મંચ પર બે દેશના નેતાઓને કર્યા ઈગ્નોર, વિશ્વભરમાં ગયો કડક સંદેશ

• SCO કોન્ફરન્સમાં નરેન્દ્ર મોદીએ હાજરી આપી હતી
• પીએમ મોદીએ બીજા દેશો સાથે પરસ્પર સહયોગની વાતો કરી 
• વિસ્તારવાદી વિચારશીલ ચીન સાથે મંચ શેર કરવો શક્ય નથી

કોરોના મહામારી બાદ સમગ્ર વિશ્વ આર્થિક પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે ત્યારે વિશ્વની ત્રણ મહાસત્તાઓ ઉઝબેકિસ્તાનની રાજધાની સમરકંદમાં મળી હતી. SCO કોન્ફરન્સમાં જે ઉત્સાહથી વડાપ્રધાન મોદીનું સ્વાગત કરવામાં આવ્યું હતું, તે જ ઉત્સાહ સાથે પીએમ મોદીએ પરસ્પર સહયોગથી વિકાસની વાત કરી હતી. તેમણે સંગઠનના તમામ દેશો સાથે આગળ વધવાની વાત કરી હતી. જ્યારે સમરકંદમાં ભારતની આ તાકાત અને પ્રભુત્વને કારણે પાકિસ્તાનની ચિંતા વધી ત્યારે તેણે પૂરની પીડા વ્યક્ત કરવાનું શરૂ કરી દીધું હતું. જે દેશે આતંકીઓને ઘર આપ્યા હતા તે પોતાને પીડિત કહેવા લાગ્યો હતો. સાથે જ SCOની આ બેઠકમાં સૌથી મોટું સસ્પેન્સ પીએમ મોદી અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિની મુલાકાતને લઈને રહ્યું. માનવામાં આવી રહ્યું હતું કે એલએસીથી દળો હટ્યા બાદ બંને દેશોના પીએમ વાત કરશે, પરંતુ આ મોટા મંચ પર ચીનથી અંતર રાખીને ભારતે એક મજબૂત સંદેશ આપ્યો છે કે અત્યારે વિસ્તારવાદી વિચારશીલ ચીન સાથે મંચ શેર કરવો શક્ય નથી. 

આ દેશો સાથે દ્વિપક્ષીય બેઠકો કરવામાં આવી
વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ શુક્રવારે રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન, ઇરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઇબ્રાહિમ રાયસી અને ઉઝબેકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ શૌકત મિર્ઝિયોયેવ સહિત અનેક દેશોના રાષ્ટ્રાધ્યક્ષો સાથે દ્વિપક્ષીય વાતચીત કરી હતી. જો કે આખો દિવસ એવી પણ ચર્ચા થઈ કે પીએમ મોદી ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ અને પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન શાહબાઝ શરીફ સાથે દ્વિપક્ષીય બેઠક પણ કરી શકે છે, બંને નેતાઓ રાહ જોઈ રહ્યા હતા અને મળ્યા નહોતા. 

પાકિસ્તાન સાથે વાતચીત ટાળી
વર્ષ 2016માં પઠાણકોટ હુમલા બાદ બંને દેશોએ દુનિયાના કોઈ પણ મંચ પર દ્વિપક્ષીય વાતચીત કરી નથી. જો કે વર્ષ 2019માં કિર્ગિસ્તાનની રાજધાની બિશ્કેકમાં પીએમ નરેન્દ્ર મોદી અને પાકિસ્તાનના તત્કાલીન વડાપ્રધાન ઈમરાન ખાન વચ્ચે એક નાનકડી મુલાકાત થઈ હતી, જેને એક શિષ્ટાચાર બેઠક નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તે જ સમયે, સમરકંદમાં લગભગ 3 વર્ષ પછી, ભારત અને પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાનો વૈશ્વિક મંચ પર એક સાથે હતા. ભારત આ પહેલા પણ ઘણી વખત સ્પષ્ટ કરી ચૂક્યું છે કે જ્યાં સુધી પાકિસ્તાન કાશ્મીરમાં આતંકવાદી ગતિવિધિઓ પર અંકુશ લગાવવાનું બંધ નહીં કરે અને આતંકીઓને આશરો આપવાનું બંધ નહીં કરે ત્યાં સુધી ભારત તેની સાથે કોઈ પણ પ્રકારની વાતચીત નહીં કરે.

34 મહિના બાદ સ્ટેજ પર જોવા મળ્યા પીએમ મોદી, શી જિનપિંગ
પીએમ મોદી અને ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ લગભગ 34 મહિના બાદ એક મંચ પર દેખાયા હતા. બંને વચ્ચે છેલ્લી મુલાકાત 2019માં બ્રિક્સ સમિટ દરમિયાન થઈ હતી. માનવામાં આવી રહ્યું હતું કે એલએસીથી બંને દેશોની સેના હટ્યા બાદ સમરકંદમાં આયોજિત એસસીઓ શિખર સંમેલનમાં પીએમ મોદી અને જિનપિંગ વચ્ચે વાતચીત થઈ શકે છે, પરંતુ એવું થયું નહીં. આ સાથે ભારતે કડક સંદેશ આપ્યો છે કે, વિસ્તારવાદી થિંકિંગ ચીન સાથે અત્યારે સ્ટેજ શેર કરવું શક્ય નથી. આ સાથે જ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન અને ઇરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઇબ્રાહિમ રાયસી સાથેની મુલાકાતોમા પણ સમરકંદમાં ભારતની તાકાતની ઝલક જોવા મળી હતી. આ બંને બેઠકોથી ભારતે સ્પષ્ટ સંદેશ આપ્યો છે કે તે ન તો કોઈ જૂથના દબાણની પરવા કરશે કે ન તો તે તેની ઊર્જા જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે કોઈ પણ જૂથની દખલને સહન કરશે. આ જ કારણ છે કે ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ પણ આવતા વર્ષે ભારતની યજમાનીના સમર્થનમાં આવ્યા હતા. તેમણે એક નિવેદનમાં કહ્યું કે, "અમે આવતા વર્ષે ભારતના અધ્યક્ષતાનું સમર્થન કરીએ છીએ."

ટ્રાન્ઝિટ અધિકારો અંગે મોદીએ પાકિસ્તાનની ઝાટકણી કાઢી
વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ અગાઉ SCO સમિટમાં અફઘાનિસ્તાનને આપવામાં આવતી સહાયને અવરોધિત કરવા બદલ પાકિસ્તાનની ટીકા કરી હતી. નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે સભ્ય દેશોએ એક બીજાને ટ્રાન્ઝિટ રાઈટ્સ આપવા જોઈએ. આના પર શહબાઝ શરીફે કહ્યું કે, "ચાલો આપણે એક મજબૂત કનેક્ટિવિટી પ્લાન બનાવીએ, જેમાં મધ્ય એશિયાના દેશો સાથે કનેક્ટિવિટી છે. આવી સ્થિતિમાં, પાડોશી સહિત દરેકને પરિવહન પૂર્ણ કરવાનો અધિકાર મળશે. તેના વિશે કોઈ બે મત નથી. આ તમામ સભ્ય દેશો જીતશે. હકીકતમાં જ્યારે ભારતે અફઘાન લોકો માટે ઘઉં મોકલવાની ઓફર કરી ત્યારે પાકિસ્તાને લાંબા સમય સુધી ભારતીય ટ્રકોને પોતાની સરહદ છોડવાની મંજૂરી આપી ન હતી.

જાણો શું છે SCO
વૈશ્વિક જીડીપીમાં એસસીઓના સભ્ય દેશોનું યોગદાન લગભગ 30 ટકા છે અને વિશ્વની 40 ટકા વસ્તી પણ એસસીઓ દેશોમાં રહે છે. શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશનની રચના 2001માં થઈ હતી. તેમાં ભારત, પાકિસ્તાન, રશિયા અને ચીન સહિત કુલ 8 સ્થાયી સભ્યો છે. તે ભૂરાજકીય અને સુરક્ષા સંગઠન છે. શરૂઆતમાં માત્ર 6 દેશો જ સભ્ય હતા. જેમાં રશિયા, ચીન, કઝાકિસ્તાન, તાજિકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાનનો સમાવેશ થાય છે. પરંતુ બાદમાં ભારત અને પાકિસ્તાન પણ તેમાં જોડાયા હતા. SCOની આગામી બેઠક આવતા વર્ષે 2023માં ભારતમાં યોજાશે.