વિવાદ / સુરત: હજીરામાં આર્સેલર મિત્તલ કરાયેલી જંગલની જમીન ફાળવણી રદ્દ કરવાની હાઇકોર્ટમાં અરજી, વન્યજીવોની સુરક્ષા ખતરામાં

• આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલને જમીન ફાળવણી મુદ્દે વિવાદ 
• હાઇકોર્ટમાં કરવામાં આવી જાહેરહીતની અરજી 
• જંગલની જમીનની ફાળવણી રદ કરવા માંગ 

કેમ કરવામાં આવી અરજી? 

આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલને જંગલની જમીન ફાળવવા માટેની સૈદ્ધાંતિક મંજૂરી રદ કરવા માટે ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં એક જાહેર હિતની અરજી કરવામાં આવી છે. આ અરજીમાં જણાવવામાં આવ્યુ છે કે આ પ્રકારની હિલચાલથી જંગલમાં વન્ય જીવો અને ખાસ કરીને આ વિસ્તારમાં દીપડાઓનો નાશ થશે. નોંધનીય છે કે જાહેર હિતની અરજીમાં અરજદારે જણાવ્યું છે કે “તાજેતરના અખબારી અહેવાલો મુજબ  પ્રતિવાદી નં.6 આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલની હજીરા ટાઉનશિપમાં નવેમ્બર-2020માં  દીપડો દેખાયો હતો. આ ઘટના જંગલની મૂલ્યવાન જમીન ગુજરાતમાં પ્રદૂષણ કરતા ઉદ્યોગોને ફાળવતા વન વિભાગ અને ગુજરાત સરકાર માટે ખતરાની ઘંટડી સમાન છે. ”

વન્યજીવોને નુકસાન થવાનો ડર 

જાહેર હિતની અરજીમાં એવો આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો છે કે  “પ્રતિવાદીઓએ જંગલો તરફ ઉદાસીનતા દાખવીને જંગલની 400 હેકટરથી વધુ જમીન આ ઉદ્યોગોને ભેટ ધરી દીધી છે. અરજદારોએ મૂળ અરજીમાં જે ઉદ્દેશ માટે જમીનની માગણી કરી હતી  તે હેતુ મુજબ તેનો ઉપયોગ પણ કરવામાં આવતો નથી.” અરજદાર કે જે વન્ય જીવોની સુરક્ષા માટે કામ કરતા એક્ટિવિસ્ટ છે, તેમણે અદાલતને જણાવ્યું છે કે અનામત જંગલની કેટેગરીમાં આવતી જમીન, કાયદાની યોગ્ય પ્રક્રિયા અનુસર્યા વગર ખાનગી કંપનીઓને આપી દેવાનો પ્રયાસ થઈ રહ્યો છે. 

જમીન ફાળવણી રદ કરવા માંગ 

આ અરજીમાં કેન્દ્ર સરકારનુ પર્યાવરણ, વન અને જલવાયુ પરિવર્તન વિભાગ, ગુજરાત સરકારના વન અને પર્યાવરણ વિભાગ, ચીફ કન્જર્વેટર ઓફ ફોરેસ્ટસ, સુરત તથા આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલને પ્રતિવાદી તરીકે સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આ જાહેર હિતની અરજીમાં જણાવ્યા મુજબ, રાજ્ય સરકારના વન વિભાગ અને આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલે  મેળાપીપણુ કરીને  ફોરેસ્ટ (કન્ઝર્વેશન) રૂલ્સ, 2014ના નિયમ નં. 8.2 (એ)નુઉલ્લંઘન કર્યું છે. આ નિયમમાં જણાવાયુ છે કે  “જ્યારે  રાજય સરકાર  કે કેન્દ્ર સરકાર તરફથી કેટલીક શરતોના પાલન માટે પાંચ વર્ષથી રાહ જોવાતી હોય ત્યારે સૈધ્ધાંતિક મંજૂરીની સૈધ્ધાંતિક મંજૂર રદ થવા પાત્ર બને છે.”  

વ્યાપકપણે નિયમ ભંગનો આક્ષેપ 

અરજદારે એવો પણ આક્ષેપ કર્યો છે કે  આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલે કુલ 86.5 હેકટર જમીન પાવર પ્લાન્ટ સ્થાપવા માટે મેળવી છે, જેનો ઉપયોગ હાલમાં કચરો ઠાલવવા માટે ડમ્પ યાર્ડ તરીકે કરીને વ્યાપકપણે નિયમ ભંગ કર્યો છે. આ અરજીમાં એવી વિનંતિ પણ કરવામાં આવી છે કે આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલે સરકારને આપેલા વચન આપ્યા મુજબ વન વિભાગને  જમીનના બદલામાં વળતરયુક્ત વનીકરણ માટે જમીન પણ ફાળવી નથી. આ કારણે પણ ફાળવવામાં આવેલી જમીન રદ કરવાને પાત્ર છે. 

તંત્ર દ્વારા આંખ આડા કાન 

અરજદાર જણાવે છે કે “જમીનનો વપરાશ કરનાર એજન્સી  પાસે કોઈ પણ પ્રકારનો ખુલાસો માગવામાં આવ્યો નથી અને જમીનનો ગેરકાયદે ઉપયોગ કરવા સામે આંખ આડા કાન કરવામાં આવી રહ્યા છે. ” અરજીમાં દર્શાવ્યા મુજબ  જમીન કોઈ ચોકકસ પ્રોજેકટ માટે ફાળવી શકાતી હોય તો પણ ટાઉનશિપમાં વીજમથક સ્થાપવાને બદલે  આ કિસ્સામાં આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલ જમીનનો ઉપયોગ જોખમી કચરો ઠાલવવા માટે કરી રહ્યુ છે. આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલે તેને ફાળવેલી  જમીન કરતાં પાંચ ગણી વધારે એટલે કે 110 હેકટર બીન-જંગલ જમીન ભાવનગર જીલ્લામાં આપવા માટે સંમતી દાખવી હતી. આ જમીન પણ “લાયન કોરીડોર” વિસ્તારનો એક હિસ્સો છે. 

હજુ જમીનની માંગણી કરી રહી છે કંપની 

સૈધ્ધાંતિક મંજૂરી આપતાં પહેલાં કાયદા મુજબ જે શરતનુ પાલન કરવા વચન આપવામાં આવ્યુ હતું તેનુ પાલન કરવાના બદલે આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલ  યોગ્ય પ્રક્રિયાનુ પાલન કર્યા વગર હજૂ વધુ જમીનની માગણી કરી રહ્યું છે.” તેમ આ અરજીમાં જણાવવામાં આવ્યુ છે. નવેમ્બર 2020માં આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલ ગુજરાત સરકારને  પત્ર લખીને  હજીરા પ્લાન્ટની આસપાસ 115 એકર જંગલની જમીન આપવા માગણી કરી છે. 

વન વિભાગ જો પ્રોજેક્ટની નજીકમાં  વિસ્તરણ માટે જમીન ફાળવવા માગતુ હોય તો તે માટે વન વિભાગે  આ માટે અગ્રતાના ધોરણે  જરૂરી પ્રક્રિયા હાથ ધરવી જોઆએ તેવુ આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલે સરકારને મોકલેલી એક નોંધમાં  જણાવ્યું છે. કંપનીએ હજીરા સ્ટીલ પ્લાન્ટના રૂ. 35,000 કરોડના ખર્ચે તબક્કાવાર હાથ ધરાનારા વિસ્તરણ અંગે માહિતી આપી છે. પ્રથમ તબક્કામાં પ્લાન્ટની ઉત્પાદન ક્ષમતા હાલમાં વાર્ષિક 8.5 મિલિયન ટન છે  વધારીને વાર્ષિક 14 મિલિયન ટન કરવામાં આવશે. બીજા તબક્કામાં તે વધારીને વાર્ષિક 18 મિલિયન ટન કરવામાં આવશે.

આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પોન સ્ટીલએ આર્સેલર મિત્તલ અને જાપાન સ્થિત નિપ્પોન સ્ટીલ કોર્પોરેશન વચ્ચેનુ 60:40નુ સંયુક્ત સાહસ છે, જે હવે અગાઉની એસ્સાર સ્ટીલની  સુસંકલીત સ્ટીલ એકમની માલિક છે. થોડા સમય પહેલાં નાદારીની પ્રક્રિયા હાથ ધરીને, કાર્યકારી મૂડી સહિત  રૂ. 42,785 કરોડની ચૂકવણી કરીને તથા વધુ રૂ. 8,000 કરોડનુ મૂડી રોકાણ કરવાનુ દર્શાવી હસ્તગત કરવામાં આવી છે.