VTV વિશેષ / Face Recognition ટૅકનોલોજીનો વ્યાપ વધતા પબ્લિક લાઈફમાં પ્રાઈવેટ રહેવા લોકો ફેશનના સહારે

CCTV કેમેરા અને ફેશિયલ રેકગ્નીશન શું છે અને તેનો વિરોધ શા માટે શરુ થયો છે?

ઓફિસો, દુકાનો અને રસ્તાઓ પર લગાવેલા CCTV કેમેરા તો સૌએ જોયા જ હશે. આ ફિક્સ કેમેરા તેમની રેંજમાં આવતી જગ્યાનો સતત વિડીયો ઉતારે છે. પરિણામે જગ્યાએ ઉભેલા, બેઠેલા અથવા ચાલતા જતા તમામ લોકોની તસ્વીરો આ કેમેરામાં કેદ થઇ જાય છે. આ કેમેરા વ્યક્તિની ગુપ્તતા ઉપર સીધું જોખમ ઉભું કરે છે. વ્યક્તિની પ્રવૃત્તિ, લોકેશન, તેની સાથેની વ્યક્તિઓ એમ તમામ બાબતો રેકોર્ડ થઇ જાય છે. હવે નવી ટેકનોલોજી પ્રમાણે આ કેમેરા આર્ટીફીશ્ય્લ ઇંટેલીજન્સની મદદથી ચહેરા પોતાના ડેટાબેઝમાં સેવ કરી લે છે. ચહેરા ઓળખવાની આ ટેકનોલોજીને ફેશિયલ રેકગ્નીશન કહે છે. આ સેવ કરેલા ચહેરા પછી બીજા કોઈ કેમેરામાં પકડાય તો તરત કમ્પ્યુટરને તેનું નોટીફીકેશન મળે છે. 

લંડનની ધ ડેઝલ ક્લબ 

લંડનની ડેઝલ ક્લબના સભ્યોએ લંડનની ગલીઓમાં CCTV ફૂટેજના કારણે લોકોની જોખમાતી પ્રાઈવસી સામે આંદોલન ચલાવે છે. તેની મુખ્ય સભ્ય ૨૩ વર્ષીય એમિલી રોડ્રિક તેના સાથીઓ સાથે લંડનણી ગલીઓમાં ચહેરા ઉપર લાલ અને કાળા ચટપટા વાળો મેકઅપ લગાવે છે. આમ કરવાથી CCTV કેમેરા તેમને ઓળખી નથી શકતા. જો ચહેરા ઉપર ઘાટા રંગો લગાવેલા હોય તો  ફેશિયલ રેકગ્નીશન ટેકનોલોજી તેને ઓળખી નથી શકતી. 

 ફેશિયલ રેકગ્નીશનનો મૂળ હેતુ અને દુરુપયોગ

 ફેશિયલ રેકગ્નીશનનો મૂળ હેતુ ગુનેગારોને પકડવાનો અને કેદીઓ, વિદ્યાર્થીઓ વગેરે ઉપર નજર રાખવાનો છે. જો કે સારા હેતુથી શરુ કરાયેલ આ પ્રોજેક્ટનો દુરુપયોગ થઇ શકે તેવી શક્યતા છે. આ ટેકનોલોજી લોકોની ગોપનીયતા જોખમાવે છે અને ભવિષ્યમાં કોઈ પણ દેશની સરકાર લોકોને નજરકેદમાં રાખવા માટે અને તેમની સામેનો કોઈ પણ વિરોધ ડામી દેવા માટે વાપરે તેવી શક્યતા રહેલી છે.

આ ઉપરાંત આ ડેટા બેઝ જો હેક થઇ જાય તો તે લોકોની ઓળખ સાથે જોડાયેલો છે. આમ હેક થયેલી માહિતીથી વ્યક્તિ બીજી ઘણી મુશ્કેલીમાં મુકાઈ શકે તેમ છે.  

સન ગ્લાસીસ અને માસ્ક્સ

સન ગ્લાસીસ એ લોકો પોતાના દેખાવને આકર્ષક બનાવવા માટે પહેરે છે. જો કે હવે અલગ અલગ દેશના લોકોમાં સન ગ્લાસીસ, મેકઅપ વગેરેનો ઉપયોગ પોતાના ચહેરાઓ CCTV કેમેરાની આ ટેકનોલોજી ઓળખી ન શકે તે માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે. 

આ ઉપયોગનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ હોંગકોંગમાં જોવા મળ્યું જ્યાં લોકોએ શહેરના ફેશિયલ રેકગ્નીશન કેમેરા વડે પોલીસ તેમને પકડી ન શકે તે માટે આંદોલન સમયે માસ્ક, સન ગ્લાસીસ, છત્રી વગેરેનો ઉપયોગ કર્યો. આ ઉપરાંત CCTV કેમેરા ઉપર સતત રંગીન પ્રકાશ ધરાવતી ટોર્ચનો મારો ચલાવ્યો જેથી તે લોકોના ચહેરા ઓળખી ન શકે. 

અલગ અલગ નિષ્ણાતોએ કર્યા છે અલગ અલગ ઉપાયો

USમાં મેકઅપ આર્ટીસ્ટ એડમ હાર્વી એ જણાવ્યું કે ફેશિયલ રેકગ્નીશન ટેકનોલોજી એ મહાત આપી શકાય તેવી ટેકનોલોજી છે. શિકાગોના સ્કોટ અર્બને આ અંગે એક મહત્વનું નિવેદન આપતા જણાવ્યું હતું કે જો વ્યક્તિનું ક્રેડીટ કાર્ડ ખોવાઈ જાય તો તેને બેન્કમાંથી બ્લોક કરાવી શકાય છે પરંતુ જો તેના ચહેરાની માહિતી બહાર પડી જાય તો તેની પ્લાસ્ટિક સર્જરી કરાવવી શક્ય નથી. 

લિયોનાર્ડો સેલ્વાગીયોએ આજથી થોડાક વર્ષો પહેલા પોતાના ચહેરાનું ૩d મેપિંગ કરાવીને પોતાના ચહેરાની આબેહુબ નકલ વાળા માસ્ક તૈયાર કર્યા હતા. આ માસ્ક એ ઓનલાઈન ૨૦૦ ડોલરની કિંમતે વેચતો હતો. જો કે તેની કંપનીઓ આ માસ્કનું ઉત્પાદન બંધ કરી દીધું પણ માસ્ક બનાવવા પાછળ તેનો ઉદ્દેશ્ય લોકોને જાણ કરવાનો હતો કે આ રીતે કેમેરાથી બચી શકાય છે. ૨૦૧૦માં ઓહાયોમાં એક શ્વેત વ્યક્તિએ અશ્વેત વ્યક્તિના રંગનું માસ્ક બનાવીને ૬ અલગ અલગ જગ્યાએ ચોરી કરી. પોલીસે આ CCTV વીડિઓમાં ચહેરા આધારે ખોટા વ્યક્તિની ધરપકડ કરી ત્યારે બહાર આવ્યું કે આ ચોરી તો શ્વેત વ્યક્તિએ માસ્કણી મદદથી કરી હતી.

પોલીસની ચેતવણી; આ પ્રવૃત્તિ ગુનાખોરી વધારશે

જો કે સુરક્ષા દળોનું કહેવું છે કે આ સર્વેલન્સ લોકોણી સુરક્ષા અને દેશમાં સલામતી જાળવી રાખવા માટે છે. જેમ સામાન્ય માણસો પોતાના ચહેરા છુપાવા માંડ્યા છે તેમ ગુનેગારો પણ પોતાના ચહેરા CCTV અને ફેશિયલ રેકગ્નીશનથી બચાવીને ભાગી છૂટે તેવી શક્યતા છે.