આર્થિક સંકટ / ભૂખમરાના કારણે 'ટુકડા'માં વહેચાશે પડોશી દેશ, ફોરેન રિઝર્વ સાથે રાજકીય સ્થતિ ડામાડોળ, શું આ પાકિસ્તાનનો અંત છે?

• પાકિસ્તાન હવે ધીરે ધીરે તેના અંત તરફ આગળ વધી રહ્યું છે!
• TTP હવે પાકિસ્તાન સરકાર માટે માથાનો દુખાવો બની રહ્યું છે
• ટીટીપીના આતંકીઓ પાકિસ્તાનમાં આતંકી હુમલાઓ કરી રહ્યા
• હુમલાથી બચવા માટે પાકિસ્તાન પાસે પૈસા નથી

પાકિસ્તાન અને ભારતના સંબધો કેવા છે એ વિશે તો આખી દુનિયા જાણે જ છે. આપણો પડોશી દેશ પાકિસ્તાન હવે ધીરે ધીરે તેના અંત તરફ આગળ વધી રહ્યું હોય એવું લાગી રહ્યું છે. આવનારા થોડા વર્ષોમાં પાકિસ્તાનનાના ભાગલા પડી શકે છે એવું હાલની પરિસ્થતિ જોઈને લાગી રહ્યું છે. 

'જો તમે તમારા ઘરમાં સાપ પાળો તો તમે એ સાપ તમારા પાડોશીને જ ડંખ માંરે એવું જરૂરી નથી, તે સાપ તેને પાળનારાઓને પણ ડંખ મારી શકે છે.  હિલેરી ક્લિન્ટને 12 વર્ષ પહેલા આ વાત કહી હતી. અને હાલઆ એવું લાગી રહ્યું છે કે આ દ્વારા તે પાકિસ્તાનને ચેતવણી આપી રહ્યા હતા. આ વાતનો  મતલબ એવો હતો કે પાકિસ્તાન પોતાના દેશમાં આતંકવાદીઓને આશ્રય આપી રહ્યું છે પણ તેનું નુકસાન તેને ખુદને પણ સહન કરવું પડી શકે છે.

1. તહરીક-એ-તાલિબાન પાકિસ્તાન
જણાવી દઈએ કે તહરીક-એ-તાલિબાન પાકિસ્તાન એટલે કે TTP હવે પાકિસ્તાન સરકાર માટે માથાનો દુખાવો બની રહ્યું છે. ટીટીપીના આતંકીઓ પાકિસ્તાનમાં આતંકી હુમલાઓ કરી રહ્યા છે. આ ટેરિરિસ્ટ ઓર્ગનઝેશને પાકિસ્તાનમાં પોતાની સરકાર જાહેર કરી દીધી છે.  પાકિસ્તાનમાં રાજકીય યુદ્ધ અટકવાનું નામ નથી લઈ રહ્યું. તહરીક-એ-તાલિબાન પાકિસ્તાન (TTP) એ દેશમાં પોતાની સરકાર બનાવવાની જાહેરાત કકરતાંની સાથે જ સંગઠનને વિવિધ મંત્રાલયો, સંરક્ષણ, ન્યાયતંત્ર, માહિતી, રાજકીય બાબતો, આર્થિક બાબતો, શિક્ષણ, ફતવા જારી કરનાર સત્તામંડળ, ગુપ્તચર અને બાંધકામ વિભાગમાં વિભાજિત કરતી વખતે તેની નવી નિમણૂંકોની પણ જાહેરાત કરી દીધી છે. 

એક સમયે જે દેશ દુનિયાભર આતંકીને શરણ આપતું એ દેશ હાલ આ જ આતંકીઓથી પરેશાન થઈ રહ્યું છે. હાલ ટીટીપીના આતંકીઓ પાકિસ્તાનમાં આતંકી હુમલાઓ કરી રહ્યા છે અને ત્યાંના સુરક્ષા એજન્સીઓ સાથે જોડાયેલા અધિકારીઓની ખુલ્લેઆમ હત્યા કરી રહ્યા છે. આ સાથે જ તેઓ સત્તા પર બેઠેલા લોકોને ધમકી આપી રહ્યા છે. 

2. પાકિસ્તાન પાસે ફોરેન રિઝર્વ નથી 
એક બાજુ પાકિસ્તાનમાં અટેક્સ ચાલી રહ્યા છે એનએ બીજી બાજુ દેશને પોતાને ડિફેન્ડ કરવા માટે પૈસા નથી. જણાવી દઈએ કે પાકિસ્તાનમાં આર્થિક સંકટ ચાલી રહ્યો છે. પાકિસ્તાન પાસે કુલ ફોરેન રિઝર્વ 4.3 બિલિયન ડોલર છે તેની સરખામણીમાં હાલ ભારત પાસે 561 બિલિયન ડોલર ફોરેન રિઝર્વ છે. કોઈ પણ દેશ પાસે આવી સંકટ સમયની સ્થિતિ માટે ફોરેન રિઝર્વ હોવું ખૂબ જરૂરી છે કારણ કે દુનિયાના કોઈ પણ દેશમાંથી કોઈ પણ વસ્તુ ઇમ્પોર્ટ કરવા માટે તેની ચુકવણી ફોરેન રિઝર્વમાં જ કરવી પડે છે. 

3. વીજળી અને પેટ્રોલ ડીઝલના ભાવમાં વધારો થશે 
પાકિસ્તાનમાં 2021 માં 1 ડોલરનો ભાવ 150 રૂપિયા હતો જે હાલ 226 રૂપિયાનો એક ડોલર થઈ ગયો છે. જણાવી દઈએ કે પાકિસ્તાન પોતે ક્રૂડ ઓઇલનું ઉત્પાદન કરતો દેશ નથી અને એ માટે તેને બીજા દેશમાંથી ઇમ્પોર્ટ કરવું પડે છે અને ડોલરની સામે તેનો પૈસો નબળો થતાં પાકિસ્તાનને વધુ પૈસા ચૂકવવા પડશે એનએ તેની સીધી અસર પ્રતરોલ ડીઝલના ભાવ અને વીજળી બિલ પર પડશે. આ કારણે દેશભરમાં મોંઘવારી વધશે. 

4. પાકિસ્તાને IMF અને વર્લ્ડ બેંક પાસે માંગી મદદ 
રોકડની કટોકટીનો સામનો કરી રહેલું પાકિસ્તાન આર્થિક મદદ માટે વિશ્વ બેંક, આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષ અને ઘણા દેશો પાસે સતત હાથ લંબાવી રહ્યું છે પણ રાહત દેખાતી નથી. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર વિશ્વ બેંકે આ લોનની મંજૂરી આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે મોકૂફ રાખી છે. એવા સમાચાર હતા કે વિશ્વ બેંક પાકિસ્તાનને 1.1 અબજ ડોલરની લોન આપશે. આ લોન જૂન 2022થી અટવાયેલી છે. સાથે જ સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE) એ દેશને મદદનો હાથ લંબાવ્યો હતો. UAEએ પાકિસ્તાનને બે અબજ ડોલરની લોન આપવાનો નિર્ણય કર્યો છે. 

હાલ પાકિસ્તાનમાં મોંઘવારીનાં લીધે લોકોને ભૂખમરાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. લોટ સહિત ખાદ્ય પદાર્થોનાં ભાવ આસમાને છે જેનાં લીધે લોકો ભૂખથી પડાઈ રહ્યાં છે. આ તમામની વચ્ચે પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર PoK ગિલગિત બાલ્ટિસ્તાનથી પણ પાકિસ્તાન વિરોધી નારાઓ લાગી રહ્યાં છે. PoKનાં લોકો પણ પાકિસ્તાન સરકાર પર તેમની સાથે ભેદભાવનો ગંભીર આરોપ મૂકી રહી છે. લોકો PoKને ભારત સાથે જોડવાનાં નારાઓ લગાવી રહ્યાં છે.